پیوندهای عمیق میان مسکو و تهران، در آخرین سفرپوتین به ایران بیش از پیش منعکس شد

روابط ایران و روسیه طی دو‌سال گذشته بسیار نزدیک‌تر شده است، تا آن‌جا که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه در دیدار اخیرش با مقام معظم رهبری برای نخستین‌بار اعلام کرد که روابط ایران و روسیه یک روابط راهبردی است و روسیه وقتی مسیر را آغاز کند از آن بازنمی‌گردد.

حالا نشریه معتبر آمریکا، نیویورکر در گزارشی تحلیلی خبر داده است که مسکو و تهران درحال شکل دادن ائتلافی برای مقابله با چالش‌هایی هستند که از سوی آمریکا متوجه آنها خواهد شد. این نشریه البته ادعا کرده است که جان‌کری و جواد ظریف در حاشیه کنفرانس مونیخ با یکدیگر دیدار کرده‌اند.

به گزارش روز نو :در بخشی از این گزارش آمده است: «ماه گذشته، جان کری، وزیر خارجه پیشین ایالات متحده آمریکا در حاشیه کنفرانس امنیتی مونیخ با محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، به‌طور خصوصی ملاقات کرد. این زوج دیپلماتیک در زمان ٢‌سال مذاکرات سنگین بر سر برنامه هسته‌ای ایران معمولا به‌صورت عمومی و به‌کرات با یکدیگر ملاقات می‌کردند. آنها بیش از هر وزیر خارجه دیگری با یکدیگر دیدار داشتند.»

نیویورکر گزارش داده که در این ملاقات، کری از ایرانی‌ها خواست که توافق هسته‌ای را رها نکنند یا شرایط آن را نقض نکنند، هرچند دولت ترامپ این کار را بکند.

خبرنگار نیویورکر می‌نویسد، چند روز بعد من برای شرکت در کنفرانس والدای به مسکو رفته‌بودم. در آن‌جا آقای ظریف را با آن موهای سفیدش دیدم که در کنار همتای خود، سرگئی لاوروف، روی صندلی‌های سفیدرنگ مختص وزرا نشسته بود. هردو نفر با دیپلمات‌ها و متخصصان ٣٠ کشور صحبت می‌کردند و سپس به سوالات پاسخ می‌دادند. پس از آن، آنها شروع به بحث گسترده و دوجانبه کردند. آقای ظریف در آن‌جا رسما بیان کرد: «مواضع ایران و روسیه بر سر بسیاری از موضوعات منطقه‌ای، به یکدیگر بسیار نزدیک است.»

چقدر یک سال، می‌تواند متفاوت باشد. تصمیم دولت ترامپ برای به چالش کشیدن توافقنامه اتمی ٢٠١٥ ایران، حالا برای او هزینه ژئواستراتژیک هنگفتی دربردارد. رابطه میان مسکو و تهران که روزی صرفا رابطه‌ای نظامی- تاکتیکی، دیپلماتیک- محاسبه‌گرانه و اقتصادی- عملگرا بود، حالا به یک همکاری استراتژیک روبه رشد تبدیل شده است.

تلاش شدید ولادیمیر پوتین برای ساخت یک روسیه ابرقدرت، بخشی از این رابطه بوده است. هدف ایران تنها این است که دوباره به یک بازیکن تبدیل شود. از زمانی که دونالد ترامپ در ‌سال ٢٠١٧ وارد کاخ سفید شد، مسکو و تهران روابط زیادی را به اشتراک گذاشته‌اند: تنش‌های فزاینده با واشنگتن و تلاش برای گسترش حوزه نفوذ در خاورمیانه.

کیهان برزگر، مدیر موسسه مطالعات استراتژیک خاورمیانه در تهران و عضو سابق مرکز بلفر دانشگاه ‌هاروارد، در مسکو به من گفت: «دو‌سال پیش، این آمریکا بود که مسائل منطقه‌ای را حتی برای ایران طراحی می‌کرد، اما حالا این امر پایان یافته است. حالا این روسیه است که برای بازیگران منطقه‌ای بسیار اغواکننده است و آنها دوست دارند که به حرکت روسیه بپیوندند. اقدامات آمریکا موجب سرگردانی و سردرگمی منطقه شد، روسیه اما این خلأ قدرت را پر کرد.»

خبرنگار نیویورکر در ادامه می‌نویسد، پیوندهای عمیق میان مسکو و تهران، زمانی که پوتین در ماه نوامبر برای مذاکره با رهبر ایران، آیت‌الله علی خامنه‌ای و رئیس‌جمهوری حسن روحانی به تهران آمد، بیش از پیش منعکس شد. براساس گزارش رسانه‌های ایران، رهبر جمهوری اسلامی به پوتین گفت: «همکاری ما می‌تواند آمریکا را منزوی کند.» پوتین نیز همکاری مشترک روسیه و ایران را «بسیار سازنده» توصیف کرد.

رئیس‌جمهوری روسیه و رهبر ایران، ساعتی طولانی و غیرمعمول را با یکدیگر، تنها با حضور مترجمان گفت‌وگو کردند. علی واعظ، یک ایرانی - آمریکایی که رئیس میز ایران در گروه بین‌المللی بحران است به من گفت: «مهمترین حرفی که پوتین به رهبر ایران زد، این بود که من به شما خیانت نخواهم کرد.» این گفت‌وگوها کمتر از ٣ هفته پس از آن صورت گرفت که ترامپ با وجود گزارش‌های مکرر سازمان نظارت بر انرژی هسته‌ای سازمان ملل مبنی بر این‌که تهران به تعهدات خود پایبند است، اعلام کرد که او پایبندی ایران را به توافقنامه اتمی تأیید نمی‌کند. کنگره از کاخ سفید درخواست می‌کند که هر ٩٠ روز یک‌بار، پایبندی ایران را تأیید کند.

تصمیم ترامپ اقدامی بود که او را یک قدم از توافقنامه میان ٦قدرت جهان و قطعنامه شورای امنیت دور می‌کرد. ترامپ در سخنرانی دیگری که روزنامه نیویورک‌تایمز آن را «نفت بر آتش ریختن» توصیف کرد، در ماه اکتبر گفت: «ما به مسیری ادامه نمی‌دهیم که نتیجه آن قابل پیش‌بینی است و چیزی جز خشونت و هرج‌ومرج بیشتر و تهدید جدی از سوی برنامه اتمی ایران نخواهد داشت.»

واعظ می‌گوید که پیام پوتین به آیت‌الله خامنه‌ای معنای روشنی داشت از این‌که «شما می‌توانید به من اعتماد کنید؛ ما مثل آمریکایی‌ها نخواهیم بود.» واعظ اضافه کرد: «این لحظه‌ای مهم در رشد یک اتحاد و رابطه در چند دهه گذشته است که هیچ‌گاه فراتر از یک رابطه تاکتیکی نرفته بود. این رابطه پیام‌هایی را در سراسر خاورمیانه و همه جهان دارد.» در ماه ژانویه، ترامپ قدم‌های بیشتری برداشت. او تهدید کرد که به این توافقنامه یا برنامه جامع اقدام مشترک یا به اختصار برجام «خاتمه» خواهد داد، مگر آن‌که ایران با ایجاد تغییراتی در آن موافقت کند. ترامپ در بیانیه‌ای گفت: «هیچ‌کس نباید به سخنان من شک کند.» با این حال، هیچ‌یک از طرف‌های اصلی دیگر، - اروپا، روسیه یا چین- از اصلاح یا تغییر برجام حمایت نمی‌کنند.

ناصر‌ هادیان، یک دانش‌آموخته علوم سیاسی در آمریکا می‌گوید: «اقدامات آمریکا تنها برجام را تحت‌تأثیر قرار نمی‌دهد، بلکه آینده ایران را متاثر خواهد کرد. آمریکا خواسته یا ناخواسته، خودش ما را به آغوش روسیه هل می‌دهد. گاهی اوقات ما گمان می‌کنیم که آمریکا ترجیح می‌دهد ایران در مدار روسیه قرار بگیرد تا این‌که مستقل بماند.» در طول یک‌سال گذشته، هماهنگی نظامی میان مسکو و تهران نیز افزایش یافته است.

رابطه مسکو و تهران همواره به یک شکل نبوده‌است. برای قرن‌ها، امپراتوری‌های روسیه و ایران که همسایه بودند، رقبای یکدیگر به‌شمار می‌آمدند. آنها در میان قرن‌های هفدهم تا نوزدهم، چندین جنگ را با یکدیگر داشته‌اند و در این نبردها، ایران مجبور شد کشورهایی که درحال‌حاضر گرجستان، ارمنستان و جمهوری آذربایجان نامیده می‌شوند به اضافه چند منطقه دیگر در قفقاز و آسیای مرکزی را به روسیه واگذار کند. حالا اما مسکو و تهران برای یکدیگر، بیش از یک هم‌پیمان عادی به شمار می‌آیند. خبرنگار نیویورکر می‌نویسد، واعظ به من گفت که «پس از توافق هسته‌ای ‌سال ٢٠١٥ ایران و ٦ قدرت جهانی، پوتین بسیار نگران نزدیک‌شدن روابط ایران و ایالات متحده آمریکا بود؛ او برای ممانعت از این نزدیکی تهران و واشنگتن، سود می‌برد. این مسأله، همزمان با آغاز همکاری‌های آنها در سوریه شد. از آن زمان تاکنون، خیلی چیزها عوض شده، حالا روسیه مهمترین و قدرتمندترین متحد ایران به‌شمار می‌آید.»

روزنامه شهروند