مذاكره با آمريكا؛ از حرف تا واقعيت

مرتضی خبازیان: وضعیت ژئوپلتیک ایران خصوصیتی است که در ذات این سرزمین نهفته است و چیزی نیست که امروز و فردا از اهمیت این منطقه کاشته شود. این منطقه بسیار مهم در خاورمیانه چهار دهه قبل گام در راهی گذاشت و تغییراتی چنان سترگ به خود دید که مانند طوفانی سهمگین نه تنها منطقه که بخش‌های دورتری را درنوردید. تاثیر انقلاب اسلامی ایران به وضوح در بخش‌هایی از آفریقا و آمریکای لاتین قابل شناسایی است؛ آسیا و خاورمیانه به کنار. رابطه ایران قبل از انقلاب با آمریکا هر چه که بود و هر ویژگی که داشت، با انقلاب 57 به شکل اساسی دگرگون شد و از آن تاریخ تا امروز شکل رابطه این دو کشور محل گفت‌وگوهای دامنه‌دار و همیشگی بوده است. این مهم اخیرا با ادعای دونالد ترامپ که آمریکا ایران را مجبور می‌‌کند تا برای برقراری تماس پیشگام شود، رنگ دیگری به خود گرفت. برخی این سخنان خارج از عرف دیپلماتیک را نشانه‌ای برای افزایش فشارهای آمریکا در نظر گرفتند و گروهی دیگر از تحلیلگران چنین سخنانی را مستوجب سکوتی دانستند که پاسخ به آن در حیطه عمل داده خواهد شد. هر چه که بود، رئیس دفتر رئیس‌جمهور پرده از یک اتفاق در گذشته برداشت؛ درخواست‌های مکرر ترامپ برای آغاز گفت‌وگو در فرصتی که گروه بلندپایه ایران برای شرکت در نشست سازمان ملل به نیویورک رفته بود؛ آن هم هشت بار! می‌دانیم که در طول سال‌های گذشته و به فراخور شرایط گفت‌وگوهایی بین دوکشور جریان داشته که اکنون برگی از تاریخ معاصر ماست و از این میان می‌توان به گفت‌وگوهای فشرده مقارن حمله آمریکا به افغانستان و مسائل عراق در گذشته نزدیک‌تر و برجام در سال‌های اخیر اشاره کرد. با این حال و حتی در گرماگرم دوره‌های گفت‌وگو بین ایران و آمریکا دو گروه مقابل هم قرار داشتند؛ مخالفان گفت‌وگو و موافقان.
 
دلایل موسع مخالفان
 
مخالفان برای ابراز مخالفت دلایل موسع دارند. تحریم‌های ظالمانه در راس دلایل قرار می‌گیرد که با خروج آمریکا از برجام جلایی دیگر یافت. آمریکا در طول سال‌های گذشته هرگز گامی در پافشاری و تلاش برای تضعیف موقعیت ایران در منطقه عقب نگذاشته است. مخالفان گفت‌وگو با آمریکا نمونه‌ای مثالی مانند کره‌شمالی هم دارند. این گروه اعتقاد دارند که آمریکا به چیزی شبیه کره‌شمالی رضایت خواهد داد که حتی اگر شده در حرف و روی کاغذ هم اقرار به عقب نشستن از آرمان‌ها در آن طرح شده باشد. مخالفان گفت‌وگو با آمریکا به هزار زبان به بی‌اعتمادی نسبت به این کشور که خوی استکباری آشکاری دارد تاکید می‌کنند. خوی استکباری آمریکا را می‌توان در کوچک‌ترین رفتارهایش هم دید چه رسد به خروج ناگهانی از پیمان‌های چند جانبه.
 
موافقان؛ خیره در چشم شیطان
 
موافقان در زاویه‌ای دیگر به این موضوع می‌پردازند. از نظر موافقان می‌توان روی نقطه ضعف آمریکا فشار وارد کرد. آمریکا ابراز کرده که دوست دارد گفت‌وگوهای دوجانبه با ایران داشته باشد؛ بی‌حضور اروپا و روسیه و چین. این سخن به معنای تلاش برای کمرنگ کردن نقش سنتی اروپا و روسیه در مناسبات خاورمیانه است. هر چه باشد، هر گونه ناآرامی در خاورمیانه خیلی زودتر روسیه و اروپا را تحت تاثیر قرار خواهد داد. چنین است که موافقان می‌توانند بر حضور اروپا و روسیه تاکید داشته باشند. آمریکای دوران ترامپ، آمریکایی است که برای رسیدن به منافع در نظر گرفته شده هیچ ابایی از کنار گذاشتن نزدیک‌ترین دوستان و دست در افکندن به سخت‌ترین دشمنانش ندارد. علاقه‌مندی ترامپ به گرم شدن روابط با روسیه را می‌توان از این زاویه دید. موافقان آغاز گفت‌وگوها اعتقاد دارند که نمی‌توان اجازه داد که حلقه محاصره تنگ‌تر شود و بعد به فکر برون‌رفت از تنگنا بود. می‌توان با در نظر گرفتن چنین مسائلی در روابط بین‌الملل آمریکا را به مثابه کشوری شبیه هر کشور دیگر دانست؛ با همان اندازه توانایی و تاثیرگذاری. از نظر آنها می‌توان در چشم شیطان خیره شد.
 
تقاضای مکرر
 
رئیس دفتر رئیس‌جمهور در حاشیه جلسه هیات دولت در جمع خبرنگاران اظهار داشت: امروز با شرایط جدیدی مواجه هستیم که بعد از خروج آمریکا از برجام و برخی تحریم‌ها به وجود آمده و مهم‌تر از آن، جنگ روانی است که از نظر اطلاعات غلط، به ملت ایران تحمیل می‌شود. محمود واعظی از درخواست ترامپ برای ملاقات با روحانی خبر داد و گفت: در سفر قبلی روحانی به نیویورک برای مجمع عمومی سازمان ملل، ترامپ ۸ بار درخواست گفت‌وگو و ملاقات با رئیس‌جمهور را از تیم ایرانی مطرح کرده بود که با مخالفت مسئولان کشورمان مواجه می‌شود». واکنش واعظی بعد از آن اتفاق می‌افتد که در جهان خبری سخن، ترامپ می‌چرخد که برای نشان دادن تاثیرگذاری تحریم‌های آمریکا، پیش‌بینی از آینده کرده است. اگر چه این سوال پررنگ است که چرا چنین درخواستی بعد از گذشت ماه‌ها فاش می‌شود اما نمی‌توان اجازه داد که آمریکا افکار عمومی جهان را با خود همراه کند. دستگاه دیپلماسی ایران باید به سرعت و دقت با شکل‌دهی افکار جهانیان توسط آمریکا مقابله کند.