نشریه "ورلد پالتیکس ریویو" با اشاره به گزارش های منتشر شده درباره احتمال دیدار مقام های ایرانی و سعودی در عراق می نویسد:"همزمان با آغاز گفتگوها بر سر آینده توافق هسته ای با ایران در هفته گذشته در وین، گزارش هایی درباره آغاز گفتگوهای مستقیم میان عربستان سعودی و ایران منتشر شده که نشان دهنده تغییر رویکرد و جهت بالقوه در روند تحولات منطقه است.

به گزارش سایت روزنو ، گزارش شده که عراق میزبان دیدار بوده است کشوری که از نظر امنیتی به طور اجتناب ناپذیری تحت تاثیر و مرتبط با رقابت رقبای منطقه ای است‌ این دیدارها از سوی مقام های ریاض و تهران تکذیب شدند. بنابراین، نمی توان نتیجه گیری جامعی درباره اهمیت آن داشت حتی اگر وجود چنین دیدارهایی نیز تایید شوند باید درباره انتظارات و نتیجه آن با احتیاط و تعدیل توقعات سخن گفت.

با این وجود، چنین تماس هایی باید برقرار شوند و پیشرفت آن باید مورد استقبال قرار گیرد. روابط دیپلماتیک میان ریاض و تهران از سال ۲۰۱۶ میلادی به دنبال اعدام یک روحانی شیعه توسط ریاض و متعاقب آن با حمله به سفارتخانه عربستان سعودی در تهران توسط معترضان قطع شد. تماس هایی میان ایران و عربستان سعودی از طریق دیپلماسی خط دو با هدف پای میز مذاکره آوردن نمایندگان غیر دولتی برای گفتگوهای غیر رسمی صورت گرفته است.

با توجه به اهمیت جغرافیایی، جمعیتی و تاریخی، عربستان سعودی و ایران رقبای اجتناب ناپذیر یکدیگر هستند. با این وجود، این رقابت از زمان پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۹۷۹ میلادی و سقوط شاه به دلیل ایده صدور انقلاب از سوی ایران وارد مرحله تازه ای شد و رابطه ایران و کشورهای همسایه عربی از حالت پراگماتیستی (عملگرایانه) دور شد.

پس از آن، با از میان برداشته شدن دشمنان منطقه ای ایران در افغانستان وعراق به دنبال تحولات رخ داده پس از حمله یازدهم سپتامبر، فضایی ایجاد شد که در آن منازعه میان ایران با عربستان سعودی و پنج کشور دیگر عضو شورای همکاری خلیج فارس شدت گرفت.

در آن فضا ایران درصدد گسترش نفوذ خود در منطقه از طریق نیروهای شبه نظامی نیابتی برآمد. کشورهای عربی عضو شورای همکاری خلیج فارس امیدوار بودند امریکا به آنان کمک کند و آن گونه که اسناد فاش شده سال ۲۰۰۸ امریکا نشان می دهند "ملک عبدالله" پادشاه وقت عربستان سعودی از ایران تحت عنوان "سر ماری که باید قطع شود" یاد کرده بود. مقام های واشنگتن اما آشکارا پیام دادند که علاقه ای به اقدام نظامی در خاورمیانه ندارند. در عوض، منطقه نیاز به گفتگوی جدی میان ایران و عربستان سعودی داشته که اکنون در جایی مناسب در حال حاضر آغاز شده است".

این نشریه در ادامه می افزاید:"چنین گفتگوهایی برای عراق نیز مناسب است کشوری که بهای سنگینی برای بی ثباتی در منطقه پرداخته است. در نتیجه حمله سال 2003 میلادی امریکا به عراق و از دست رفتن نظم منطقه ای در برای نفوذ ایران در عراق باز شد. عراق از سویی وابسته به ایران است و از سوی دیگر نمی تواند روابط اش را با دیگر همسایگان اش قطع کند.

هم چنین، عراق نمی تواند اجازه دهد زمین اش به عرصه خصومت ورزی رقبای منطقه ای تبدیل شود. عراق کماکان در برابر رقابت امریکا و ایران در آن کشور آسیب پذیر است. دولت ترامپ به عراق به دیده عرصه ای برای افزایش تنش با ایران نگاه می کرد.

در این رویکرد نادرست منافع عراق نادیده گرفته شد و از طبقه سیاسی عراق خواسته هایی غیر واقع بینانه مطرح شده بود. این رویکرد ترامپ سبب شد تا تهران بیش تر تحریک به انجام اقداماتی برای کارشکنی شود. اگرچه ایران همواره یک عراق باثبات و بدون مواجهه با تهدید را در راستای منافع بلند مدت مدت خود قلمداد کرده اما از ایجاد خطرات ناشی از بی ثباتی کوتاه مدت در عراق برای تحت فشار قرار دادن امریکا رقیب اش استفاده کرده است.

آشکار است که منافع عراق ایجاب می کند با ایران و امریکا روابط نزدیک و در حال گسترشی داشته باشد و همزمان به جهان عرب بازگردد. عراق می تواند محلی برای برقراری ارتباط رقبا و الگویی کارامد برای ایجاد توازن باشد. عراق به لحاظ جمعیتی و به سبب روابطی که با کشورهای مختلف دارد محتمل ترین نامزد برای مدیریت فشارها و قطبی شدن فرقه ای در خاورمیانه در ۱۵ سال اخیر بوده است. اگرچه اکنون گفتگوهای ایران و عربستان سعودی در عراق به خودی خود نمی تواند حل کننده تضادها و قطبی شدن فضا باشد با این وجود، قطعا مکانی که گفتگو از آنجا آغاز شده حائز اهمیت است".

"عبدالجلیل الزبیدی" ستون نویس روزنامه عرب زبان "رای الیوم" چاپ لندن در مقاله ای درباره اهمیت زیاد گفتگو میان مقام های ایرانی و سعودی می نویسد:"خانم "عفت مرعشی" همسر آیت الله "هاشمی رفسنجانی" رئیس جمهوری اسبق ایران اخیرا در مصاحبه ای به جنبه هایی از تاریخ روابط میان خاندان سلطنتی سعودی با خانواده هاشمی اشاره کرده بود.

از جمله‌ او به ملاقات های صورت گرفته متقابل میان اعضای دو خانواده در جده، ریاض و تهران در سالیان گذشته و تداوم ارتباطات علیرغم گسترش تنش در رابطه سیاسی دو کشور اشاره کرده بود. او در مصاحبه گفته بود که به دلیل لغو ملاقات های حضوری، تماس های تلفنی میان دو طرف ادامه داشته و اعضای دو خاندان با یکدیگر احوالپرسی داشته و حال یکدیگر را جویا می شدند.

سخنان خانم مرعشی درست دو هفته پیش از افشای خبر گفتگوهای میان ایران و عربستان سعودی در بغداد بیان شده اند خبری که روزنامه "فایننشال تایمز" آن را در چارچوب گفتگوهای امنیتی درباره وضعیت منطقه توصیف کرده بود. درست است که مقام های ایرانی و سعودی گزارش این روزنامه بریتانیایی را تکذیب کردند اما دو طرف به طور کامل دیدارها در چارچوب فنی و امنیتی را رد نکردند. از سال ۲۰۱۸ میلادی، گفتگوهای غیر رسمی میان "ترکی الفیصل" رئیس اسبق سازمان اطلاعات عربستان سعودی و "حسین موسویان" دیپلمات سابق ایرانی و پژوهشگر دانشگاهی فعلی در امریکا در جریان بود.

از آن زمان به این سو، به طور متناوب خبرهایی درباره تماس میان طرفین ایرانی و سعودی در سطوح مختلف منتشر شده اند. در اینجا باید اشاره کرد که اهمیت تماس میان دو کشور در دو سال اخیر مرتبط با تحولات داخلی آن کشورها بوده است.

در عربستان سعودی استراتژی مدرنیزاسیون اعلام شده از سوی "محمد بن سلمان" ولیعهد عربستان سعودی در جریان است و در سالیان گذشته نزدیکی ریاض به واشنگتن در دوره ترامپ افزایش یافته بود. ایران با سرمایه گذاری بر روی حمایت از اسد در سوریه موفق بود و از نفوذ در سایر کشورهای عربی به عنوان کارتی برای بازی استفاده می کند.

هم چنین، تهران در برابر تحریم های امریکا پابرجا ماند. در نتیجه، پرسش این است که اگر دو کشور نفوذ و موضع قدرت شان را حفط کرده اند چرا و بر سر چه گفتگو خواهند کرد؟ واقعیت آن است که هیچ از دو کشور به اندازه کافی از نفوذ منطقه ای در حدی برخوردار نیستند که بتوانند در نتیجه بحران و جنگ های طولانی مدت در منطقه بهره مند شوند. رقابت بر سر نفت میان دو کشور نیز دغدغه دائمی آنان باقی خواهد ماند.

با این وجود، در دو سال گذشته تحولات زیادی در منطقه رخ داده است. در مورد نفت واقعیت آن است که در سالیان اخیر به دلیل تحریم امریکا نفت منبع مهم اقتصاد ایران نبوده است. از سوی دیگر، تمایل و نیاز امریکا به واردات نفت از کشورهای منطقه بالاخص عربستان سعودی نیز کاهش یافته است. هم اکنون گفتگو میان ایران و عربستان ناشی از موضع ضعف دو کشور نیست بلکه لزوم کاهش تنش میان دو کشور احساس می شود. گفتگو میان دو کشور یک تاکتیک سیاسی نیست بلکه راهی برای پایان دادن به بحران های منطقه ای از جمله در یمن و سوریه است. در مورد لبنان، به نفع دو کشور ایران و عربستان سعودی نیست که بحران در آن کشور به مرحله انفجاری برسد و باید از بروز این وضعیت جلوگیری کرد. این وضعیت دو کشور را ترغیب می کند تا وارد همکاری با یکدیگر شوند به خصوص در شرایطی که امریکا برخلاف گذشته در خاورمیانه منافع و حضور چشمگیری نخواهد داشت"‌.

در همین حال، خبرگزاری "آسوشیتدپرس" در گزارشی اشاره می کند که نباید انتظار نتیجه سریع را از مذاکره میان تهران و ریاض داشت و می نویسد:"عربستان سعودی به دنبال مذاکره با ایران است چرا که تلاش می کند به جنگ در یمن علیه شورشیان انصارالله پایان دهد.

ایران و عربستان سعودی در حالی در عراق پای میز مذاکره آمده اند که دولت بایدن حمایت بی قید و شرطی مشابه ترامپ به ریاض ارائه نمی دهد. در نتیجه، عربستان سعودی در تلاش برای بهبود روابط با دولت بایدن است دولتی که برخلاف ترامپ سوابق نقض حقوق بشر توسط عربستان سعودی از جمله در مورد قتل "جمال خاشقجی" در سال 2018 را مدنظر قرار داده است.

ایران نیز محاسبه کرده که تنش زدایی تدریجی با ریاض متحد دیرینه امریکا در مذاکرات هسته ای با واشنگتن و قدرت های جهانی به نفع ایران خواهد بود. عربستان نیز برای پایان دادن به جنگ یمن خواستار مذاکره با ایران است. انصارالله و پهپادهای آن زیرساخت های نفتی و مکان های مهم عربستان سعودی را هدف قرار داده اند.

پایان دادن به این جنگ می تواند معامله ای مفید برای ایران باشد چرا که آن کشور به دنبال رفع تحریم ها در نتیجه مذاکرات هسته ای در وین است. یک مقام ارشد عراقی به "آسوشیتدپرس" می گوید سفرهای اخیر "مصطفی کاظمی" نخست وزیر عراق به ریاض و امارات تلاش او برای پای میز مذاکره کشاندن طرفین ایرانی و سعودی را نشان می دهد. مشخص نیست پیشرفت مذاکرات در چه حدی بوده است. روزنامه "الاخبار" گزارش داده که دور تازه مذاکرات هفته آینده و پس از اولین جلسه "بسیار مثبت" در بغداد برگزار خواهد شد. دیپلمات مطلع می افزاید:"درک من این است که این گفتگوها ادامه دارد و با میانجی گری بغداد صورت خواهد گرفت".

این خبرگزاری در ادامه می افزاید:"رندا اسلیم" پژوهشگر در انستیتو خاورمیانه معتقد است که سعودی ها می خواهند ایران را آزمایش کنند و در این باره می افزاید:"آنان قصد دارند متوجه شوند که ایران واقعا تا حد زیادی بر انصارالله یمن نفوذ و اعمال کنترل دارد یا خیر آیا ایران مایل به استفاده از نفوذ بر آن گروه خواهد بود؟ این یک مرحله محک زدن اراده، علائق و منافع است".

"آسوشیتدپرس" در ادامه می افزاید:"منبعی عراقی معتقد است که تحولات سال های اخیر به خصوص ترور سردار سلیمانی باعث تقویت دست برخی از نهادهای اطلاعاتی وابسته به دولت روحانی و همزمان تضعیف دست برخی دیگر از بخش های امنیتی مرتبط با نهادهای خاص شد. این مقام عراقی اشاره می کند که این تغییرات درونی و بین سازمان های اطلاعاتی ایران در آمدن مقام های آن کشور پای مذاکره پراهمیت بوده است. این مقام عراقی درباره مقام های وزارت اطلاعات ایران می گوید:"آنان دیدگاه و گفتمان تازه ای را ارائه می کنند آنان خواستار عراقی قوی تر هستند در حالی که برخی دیگر از نهادهای امنیتی ایران دیدگاه و رویکرد متفاوتی داشتند".