طی چند سال گذشته تحولات بزرگی در زمینه تولید خودروهای برقی به وقوع پیوست و جهان با سرعت خارج از تصوری در حال ورود به عصر جدید حوزه حمل و نقل می باشد. ظرفیت ذخیره سازی باتری خودروهای برقی چندین برابر افزایش یافته همچنین زمان شارژ خودروهای برقی از ده ساعت به ده دقیقه کاهش یافته است. طی چند سال آینده خودرو های برقی با تحولات بزرگ دیگری مواجه می گردند و قیمت باتری این خودروها کاهش و ظرفیت ذخیره سازی انرژی برق باز هم افزایش می یابد بر اساس آخرین اطلاعات منتشر شده از سال آینده قیمت خودروهای برقی هم سطح برخی خودرو های فسیلی می شود و تا کمتر از پنج سال دیگر قیمت خودرو های برقی از خودروهای بنزین سوز و گازوئیل سود ارزان تر خواهد شد. شتاب خودروهای برقی فراتر از حد تصور است و طی ۳ ثانیه از سرعت خودرو از صفر به صد کیلومتر می رسد. میزان پیمایش برای خودروهای سبک در یکبار شارژ از مرز ۴۰۰ کیلومتر گذشته و برای خودروهای سنگین با قابلیت حمل ۴۰ تن بار به ۱۰۰۰ کیلومتر رسیده است. شرکتهای بزرگ و مطرح خودروسازی جهان تا ده سال آینده تولید خودروهای برقی را به نصف می رسانند و تا ۲۰ سال آینده تولید خودروهای بنزین سوز را بطور کامل متوقف می کنند.

حدود هشتاد درصد نفت تولیدی جهان در حوزه حمل و نقل به مصرف می رسد (مابقی ماده اولیه روغن و غیر و محصولات کم ارزش تر هستند). اکنون مهمترین و حیاتی ترین پرسشی که می بایست بدان پاسخ داد این است که نفت خام چه سرنوشتی خواهد یافت.

بنده با متخصصین متعددی در خصوص این پرسش سخت، ساعتها گفتگو نموده ام سخن کلی آنها این است که نفت ماده ارزشمندی است و بالاخره مصارف دیگری برای آن تعریف خواهد شد. از جمله به اهمیت انرژی نفت اشاره نموده اند که از این انرژی می توان در موارد زیر استفاده نمود:

۱- نیروگاه های تولید برق

۲- قطارها و کشتی ها و ماشین های سنگین

۳- پتروشیمی

۴- خودروهای موجود

در خصوص موضوع بحث چند نکته حائض اهمیت عبارتند از اینکه:

- در حال حاضر حدود ۴۰ درصد برق مصرفی جهان از طریق انرژی ذغال سنگ تولید می شود و ذغال سنگ همچنان نقش اصلی در تولید برق جهان را بر عهده دارد. میزان ذخایر ذغال سنگ کشف شده جهان حدود ۹۰۰ میلیارد تن است که ۸۰ درصد آن ذغال سنگ حرارتی می باشد که در نیروگاه های برق از آن استفاده می شود. کل ذخایر نفت جهان حدود ۱۴۰۰ میلیارد تن است که حداکثر ۷۰۰ میلیارد تن آن قابل استخراج و بهره برداری می باشد. سهم ایران در ذخایر نفت جهان حدود ۱۸ درصد است.

منبع

ارزش حرارتی زغال سنگ حدود ۷۰۰۰ کالری و ارزش حرارتی نفت حدود ۹۵۰۰ کالری می باشد.

قیمت هر تن ذغال سنگ حدود ۷۰ دلار و قیمت هر تن نفت حدود ۴۵۰ دلار است. مشاهده می شود که با وجود عدم تفاوت چندان در ارزش حرارتی قیمت نفت حدود ۶.۵ برابر قیمت زغال سنگ است و دلیل اصلی آن تنها این نکته است که سیستم حمل و نقل جهان و حدود دو میلیارد خودرو موجود در جهان بطور کامل وابسته به بنزین و گازوئیل می باشند و بدون بنزین و گازوئیل این دو میلیارد خودرو که در حال حاضر ارزش آنها حداقل ۱۰ هزار میلیارد دلار می باشد، آهن قراضه ای بیش نخواهند بود این آمار شدت ومیزان قدرت بنزین و گازوئیل حاصل از نفت خام را در اقتصاد و عمق زندگی بشر نشان می دهد و به سبب چنین قدرت وصف ناپذیری قیمت بنزین و گازوئیل نسبت به زغال سنگ حدود ۶ برابر ارزش حرارتی آن می باشد.

با حاکم شدن خودروهای برقی بر سیستم حمل و نقل جهان، دوران قدرت نمایی نفت به پایان می رسد و اقتصاد جهان و زندگی بشر از وابستگی شدید به بنزین و گازوئیل خارج می گردد لذا بدون کوچکترین تردیدی این تحول بزرگ تاثیر شگرفی بر تقاضا و قیمت نفت خواهد گذاشت.

با کاهش تقاضا برای نفت، قیمت نیز کاهش خواهد یافت کاهش قیمت نفت به مرور طی ۲۰ سال به وقوع خواهد پیوست کاهش پایدار قیمت نفت به محدوده ۴۵ تا ۵۰ دلار منجر به غیر اقتصادی شدن میادین نفت شیل می گردد که به دنبال آن حدود ۸ میلیون بشکه در روز از تولید نفت جهان کاسته خواهد شد. بعد از آن چنانچه قیمت پایدار نفت به محدود ۳۰ دلار بر بشکه برسد تولید نفت میادین سیبری روسیه غیر اقتصادی می شود. حدود دو سوم نفت روسیه یعنی حدود شش میلیون بشکه در روز از میادین سیبری تولید می شود لذا در محدوده قیمت پایدار نفت در محدود کمتر از ۳۰ دلار حدود ۱۴ میلیون بشکه از ۹۰ میلیون بشکه تولید روزانه نفت جهان کاسته خواهد شد. هزینه تولید نفت در آبهای عمیق دریای شمال و نیجریه و آنگولا و ونزوئلا نیز بین ۲۳ تا ۳۰ دلار می باشد لذا کاهش پایدار قیمت نفت در محدوده کمتر از ۳۰ دلار منجر به کاهش تولید این میادین نیز خواهد شد.

با توجه به موارد فوق و اینکه ذخایر نفت قابل برداشت کشورهای روسیه، عربستان، کویت و ایران با این روند برداشت طی ۵۰ سال آینده به انتهای عمر خود خواهند رسید لذا از سال ۱۴۲۰ با کاهش تقاضا برای نفت طی دو دهه آینده کشورهای تولید کننده احتمالا بتوانند با کاهش سقف تولید متناسب با کاهش میزان تقاضا، قیمت نفت را در محدود ۳۰ تا ۴۰ دلاری حفظ نمایند.

- قطار ها و خودروهای سنگین درصد کمی از گازوئیل تولیدی جهان را مصرف می نمایند که مصرف آنها نیز در همان محدود حفظ خواهد شد. البته سیستم حمل و نقل ریلی به سمت برقی شدن حرکت خواهد نمود. قطارهای برقی از نظر سرعت و صدا و عدم ایجاد آلایندگی درون شهرها و مزیت های دیگر در آینده جایگاه مناسب تری در حمل و نقل جهان کسب خواهند نمود.

- کل تولید محصولات پایه پتروشیمی که عباراتند از آمونیاک، متانول، الفین ها و زایلن ها حدود ۷۰۰ میلیون تن در سال می باشند. که بخش عمده آنها از طریق گاز های متان و اتان تولید می شوند و حتی با کاهش شدید قیمت نفت نیز مزیت اقتصادی این محصولات در خوراک متان و اتان می باشد. حدود ۱۷۰ میلیون تن آمونیاک و ۹۰ میلیون تن متانول جهان جمعا معادل ۲۶۰ میلیون تن، از گاز متان تولید می شوند. حدود ۲۵۰ میلیون تن الفین( اتیلن و پروپیلن) در جهان تولید می شود که بخشی از آن با خوراک اتان و بخشی با خوراک نفتا(پایه نفت) است. زایلن ها و سایر محصولات پایه پتروشیمی نیز غالبا با خوراک پایه نفت می باشند. از حدود ۵ میلیارد تن تولید نفت سالیانه جهان، حداکثر بتوان سالانه ۵۰۰ میلیون تن آن را طی دو دهه آینده در صنعت پتروشیمی استفاده نمود.

- با ارزان شدن قیمت باتری خودروهای برقی و با کاهش قیمت خودروهای برقی کشورهای مترقی جهان که بخش عمده خودروها در آن کشورها می باشند اقدام به جایگزینی خودروهای بنزین سور و گازوئیل سوز با خودروهای برقی خواهند نمود و بسیاری از خودروهای موجود نیز به خودروهای برقی تبدیل خواهند شد. لذا مصرف بنزین و گازوئیل در حوزه حمل و نقل تا سال ۱۴۲۰ شمسی به کمترین میزان خواهد رسید.

تعداد خودرو های مجود در جهان را در این آدرس مشاهده فرمائید

با برقی شدن سیستم حمل و نقل جهان مصرف برق کره زمین به بیش از دو برابر افزایش خواهد یافت و از ۳۵۰۰ الی ۳۷۰۰ گیگاوات ساعت کنونی به حدود ۸ هزار گیگاوات ساعت خواهد رسید. این میزان برق از چه منابعی تولید خواهد شد؟

- تولید از انرژی خورسیدی با سرعت در حال افزایش است و در آینده نزدیگ به هزار گیگاوات ساعت خواهد رسید. با توسعه تکنولوژزی هزینه تولید برق از انرژی خورشیدی هر ساله رو به کاهش است طی یک دهه گذشته راندمان صفحات جذب انرژی خورشیدی از ۷ درصد به حدود ۲۵ درصد افزایش یافته است. در هر منر مربع تابش روزانه خورشیدبر زمین متناسب با موقعیت جغرافیایی و زمان تابش از یک تا دو مگاوات انرژی وجود دارد لذا صفحات با راندمان ۲۵ درصد می توانند ۲۵۰ تا ۵۰۰ کیلووات در روز انرژی برق تولید نمایند. بر اساس تعرفه های خرید برق اعلام شده توسط وزارت نیرو در سال ۱۴۰۰ قیمت خرید هر کیلووات ساعت برق از نیروگاه های خورشیدی کشور ۹۰۰تومان (معادل حدود ۴ سنت)می باشد در این قیمت گذاری کلیه هزینه ها و سود منطقی سرمایه گذار لحاظ گردیده است این قیمت گذاری به معنای آن است که هم اکنون نیز تولید برق از انرژی خورشیدی با هزینه تولید برق از نیروگاه های حرارتی ایران برابر شده است(با لحاظ قیمت های جهانی گاز و سایر یارانه ها). متوسط قیمت برق در جهان حدود ۱۰ سنت می باشد.

منبع

به این ترتیب کشورها برای تامین برق مورد نیاز خودروهای خود گزینه های مختلفی را در اختیار دارند که از جمله آنها عبارتند از:

- نیروگاه های خورشیدی، نیروگاه های آبی، نیروگاه های بادی، نیروگاه های با سوخت زغال سنک با آلایندگی کم، نیروگاه های با سوخت گاز، نیروگاه های با سوخت مازوت و گازوئیل، واردات برق و سایر روش ها از جمله زمین گرمایی و سوخت بیولوژیک

به دلیل قیمت کم زغال سنگ و وجود منابع عظیم آن در تعدادی از کشورهای از جمله چین هند روسیه آمریکا لهستان ویتنام و استرالیا و چند کشور دیگر، این کشورها تمایل چندانی به حذف نیروگاه های با سوخت زغال سنگ ندارند و در حال حاضر ده ها نیروگاه با سوخت زغال سنگ با راندمان بالا در کشورهای مختلف از جمله چین، ویتنام، هند و چندین کشور دیگر در حال احداث است. با تکنولوژی های جدید راندمان نیروگاه های زغال سنگ به ۶۰ درصد نیز رسیده است. با اصلاحاتی که در نیروگاه های با سوخت زغال سنگ بعمل آمده میزان آلایندگی این نیروگاه ها در حال کاهش است و با به ثمر نشستن برخی مطالعات و فناوری های جدیدممکن است طی سالهای آینده میزان آلایندگی نیروگاه های زغال سنگ در حد قابل توجهی کاهش یابد.

با توجه به واقعیات فوق کشورهای جهان خصوصا کشورهای توسعه یافته در حال خروج از وابستگی به نفت می باشند، لذا به طور حتم قیمت نفت طی دو دهه آینده رو به کاهش خواهد گذاشت. نفت احتمالا طی یک دهه آینده در کانال ۵۰ تا ۷۰ دلار حرکت خواهد نمود(البته حتما در مقاطعی به طور موقت فراز و فرود خواهد داشت) و از دهه دوم نفت در کانال ۳۰ تا ۵۰ دلار حرکت خواهد نمود( با لحاظ فراز و فرودهای موقت ناشی از تحولات جهانی)

بنا بر این ما برای جلوگیری از کاهش ارزش این سرمایه بزرگ ملی که متعلق به نسل های آینده می باشد و ارزش آن به قیمت های جاری نفت حدود ده هزار میلیارد دلار می باشد، چاره ای نداریم جز اینکه با تمام ظرفیت صیانتی ممکن به تولید نفت و افزایش تولید ادامه دهیم و با صادرات نفت منابع حاصل را صرفا در توسعه زیرساخت های اقتصادی کشور از قبیل توسعه شبکه حمل و نقل ریلی، هوایی و ناوگان مدرن جاذه ای، توسعه صنعت پتروشیمی، توسعه ساخت نیروگاه های سیکل ترکیبی و خورشیدی باهدف تامین نیاز داخل و صادرات برق و سایر زیرساختهای مهم و حیاتی کشور سرمایه گذاری نمائیم.