روز نو :نخست‌وزیر عراق روز گذشته در سفری چندساعته به تهران با رئیس‌جمهور ایران دیدار و گفت‌وگو کرد. به گزارش ایرنا، مصطفی الکاظمی روز گذشته در رأس هیئتی متشکل از هفت وزیر دولت عراق و به دعوت ایران راهی تهران شد تا با سیدابراهیم رئیسی، محمد مخبر معاون‌اول رئیس‌جمهور و علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی دیدار کند. الکاظمی که با استقبال علی‌اکبر محرابیان، وزیر نیرو و رئیس کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی دو کشور وارد تهران شد، دیروز در فرودگاه بغداد پیش از سوارشدن به هواپیما گفت: «این سفر با هدف تقویت روابط دوجانبه و گشودن افق‌های همکاری در عرصه‌های مختلف با تمرکز بر عمق روابط دو کشور دوست انجام می‌شود». وی افزود: «عراق در نقش محوری خود در منطقه از طریق تقویت شراکت راهبردی بر اساس مبانی حمایت از ثبات، همکاری و دوستی برای ریشه‌دار‌کردن پایه‌های صلح و شکوفایی موفق عمل کرده است». بیانیه دفتر نخست‌وزیری عراق همچنین درباره روابط دو کشور بر «تقویت تلاش‌ها برای توسعه پایدار به‌گونه‌ای که منافع دو ملت ایران و عراق را برآورده کند»، تأکید کرد.

الکاظمی در حالی راهی ایران شده است که پیش‌تر عراق در مراسم تحلیف رئیسی در سطح رئیس‌جمهور شرکت کرده بود. برخی گزارش‌ها حاکی از این است که الکاظمی پیش از این در تلاش برای سفر به ایران بوده، اما فرایند انتقال دولت باعث شده است این اقدام به تعویق بیفتد. علاوه ‌بر این، الکاظمی دومین میهمان ایران از میان کشورهای عربی در فاصله‌ای کوتاه است و در حالی به تهران آمده که محمد بن‌عبدالرحمن آل‌ثانی، وزیر خارجه قطر نیز اخیرا به تهران آمده بود. عامر الفایز، عضو کمیسیون روابط خارجی پارلمان عراق، پیش‌تر در گفت‌وگو با رسانه‌های عراقی از رسیدگی به سه پرونده اصلی در این سفر خبر داده بود؛ ۱. موضوع آب‌های مشترک عراق و ایران، ۲. میانجیگری و نزدیک‌کردن دیدگاه‌های تهران و ریاض و ۳. گفت‌وگو با رئیس‌جمهوری اسلامی ایران و سایر مسئولان تهران درباره چالش‌های منطقه‌ای و کاهش تنش‌ها. او البته اضافه کرده بود موضوعات دیگری نیز در دستور کار خواهند بود.

لغو روادید بین ایران و عراق

رئیس‌جمهور ایران پس از دیدار با کاظمی گفت نخست‌وزیر عراق از تصمیم این کشور برای لغو روادید میان دو کشور خبر داده است. این امر در حالی که دو کشور قصد دارند مراسم اربعین را به‌زودی برگزار کنند، تصمیم مهمی است. رئیس‌جمهوری ایران همچنین اعلام کرد گسترش روابط پولی و مالی میان ایران و عراق در دستور کار مذاکرات قرار داشته و قرار است [این گسترش] به‌زودی اجرائی شود. با توجه به محدودیت‌های نظام بانکی ایران برای اتصال به سیستم تراکنش پولی بین‌المللی (سوییفت)، بازرگانان و دولت ایران از شهرهایی مانند هرات، سلیمانیه و دوبی برای انتقال پول به کشور استفاده می‌کنند. رئیسی همچنین گفت نخست‌وزیر عراق وعده داده است شمار زائران ایرانی مراسم اربعین را افزایش دهد. در پی شیوع موج پنجم ویروس کرونا در ایران، عراق اعلام کرده بود به شمار کمتری از زائران ایرانی برای مراسم اربعین اجازه ورود می‌دهد و تنها ۳۰ هزار نفر با رعایت شرایط پروتکل‌ها اجازه داشتند راهی عراق شوند، آن‌هم بدون اینکه مراسم پیاده‌روی به شکل سابق پیگیری شود.

پرکاری خارجی الکاظمی در آستانه انتخابات

سفر الکاظمی البته در حالی انجام می‌شود که عراق به‌زودی انتخابات پارلمانی خود را برگزار خواهد کرد. دولت الکاظمی از ابتدا نیز قرار بود دولتی موقت باشد تا زمانی که انتخابات دوباره برگزار می‌شود. در‌عین‌حال، نکته درخور ‌توجه افزایش فعالیت دیپلماتیک عراق در ماه‌های اخیر به‌خصوص در حوزه منطقه است. الکاظمی طبعا در دیدارهای خود با مقامات ایران شامل دیدار با وزیر خارجه ایران در بغداد، مسائل دوجانبه را نیز به رایزنی می‌نشیند، اما بغداد از اوایل سال جاری کارزاری را برای میانجیگری بین تهران و ریاض و تلاش برای شکل‌گیری گفت‌وگویی منطقه‌ای برای حل چالش‌های مشترک کلید زده و لااقل در حد برگزاری چند دیدار غیرعلنی مشترک بین مقامات ایران و عربستان سعودی و نیز برگزاری نشست بغداد با حضور رهبران کشورهای منطقه و البته رئیس‌جمهور فرانسه موفق بوده است. بخشی از این تکاپو احتمالا به این دلیل است که بغداد به این نتیجه رسیده که پیش‌نیاز حل مشکلات مختلف داخلی این کشور در بسیاری زمینه‌ها، حل اختلاف‌ها و درگیری‌ها در منطقه، به‌خصوص بین ایران و عربستان است. روابط حسنه عراق با بازیگران منطقه‌ای نیز باعث شده است الکاظمی بتواند در این زمینه تلاش‌های خود را شدت بخشد. حال باید دید در شرایطی که سایه انتخابات بالای سر اوست و البته بعد از چند گزینه ناکام و در میانه اعتراض‌های گسترده مردم عراق نخست‌وزیری را به دست گرفت، در میانه چالش‌های متعدد منطقه می‌تواند با موفقیتی جدی در این زمینه پروژه خود را به نقطه شایان ارائه‌ای برساند یا مانند برخی تلاش‌های دیگر برای وساطت منطقه‌ای ناکام خواهد ماند. در‌عین‌حال برخی اتفاق‌های اخیر باعث شده‌اند امیدها به موفقیت تلاش‌های عراق از نمونه‌های پیشین بیشتر باشد. موفقیت عراق در برگزاری نشست منطقه‌ای اخیر از این جمله بود و اگر‌چه خبری از دیدار و گفت‌وگو بین ایران و عربستان در حاشیه این نشست منتشر نشد، اما کمی پس از این نشست بود که سفیر ایران اعلام کرد بغداد به‌زودی میزبان دور بعدی مذاکرات نیز خواهد بود. دستیار وزیر خارجه و مدیر‌کل خلیج فارس وزارت خارجه ایران نیز چندی پیش در گفت‌وگویی تصریح کرده بود دو طرف پیش‌شرطی برای مذاکرات ندارند و این نیز می‌تواند نشانه مثبتی در چشم‌انداز گفت‌وگوهای ایران و عربستان باشد.

مسائل دوجانبه ایران و عراق، از آب تا برق

اما در کنار مسائل منطقه‌ای، ایران و عراق خود نیز پرونده‌های دوجانبه دارند که هنوز باز‌مانده است. مسئله لایروبی اروندرود و تعیین‌تکلیف این رودخانه که در قرارداد الجزایر مشخص شده بود و در قطع‌نامه ۵۹۸ بعد از جنگ ایران و عراق نیز بر آن تأکید شد، همچنان بین ایران و عراق برقرار است و هنوز توافقی بر سر آن شکل نگرفته است. این مسئله که البته در صورت تعیین‌تکلیف آثار مهمی بر مناطق مرزی ایران خواهد داشت، در دولت پیشین نیز در سفرهای حسن روحانی رئیس‌جمهور و محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران پیگیری شد اما به نتیجه‌ای نرسید. علاوه بر این مسئله، موضوع صادرات برق ایران به عراق نیز بین دو کشور مطرح است که اخیرا با توجه به قطعی‌های مکرر برق در ایران، توجه برخی در داخل را نیز به خود جلب کرده و انتقادهایی به همراه داشته است اما عراق در حوزه انرژی به کمک ایران نیاز مبرم دارد. در‌عین‌حال مسئله تحریم باعث شده است عراق نیز از جمله کشورهایی باشد که در پرداخت پول به ایران و تسویه بدهی‌هایش دچار مشکل باشد.

الکاظمی: موضع عراق نسبت به ایران پایدار و ثابت است

مصطفی الکاظمی بعد از دیدار با رئیسی، در نشست خبری مشترک از وی بابت میزبانی گرم در تهران سپاسگزاری کرد و گفت: «من به ایران آمدم تا بار دیگر منصب ریاست‌جمهوری را به ایشان تبریک بگویم. این بار دومی است که به ایران می‌آیم که این نشانگر اهمیت روابط بین دو کشور است». نخست‌وزیر عراق گفت: «امروز مجموعه‌ای از پرونده‌ها را در راستای گسترش روابط و تأکید بیشتر بر روابط تاریخی دو ملت بررسی کردیم و به دنبال این هستیم این نقاط اشتراک را به اموری که به مصلحت و منفعت دو کشور منجر شود، تبدیل کنیم». الکاظمی افزود: «بین عراق و جمهوری اسلامی ۱۴۰۰ کیلومتر مرز مشترک وجود دارد اما روابط بین ایران و عراق بسیار عمیق‌تر و گسترده‌تر از مرز مشترک بوده و شامل موارد اقتصادی، فرهنگی و موارد دیگر می‌شود». وی درباره محورهای گفت‌وگوهای خود گفت: «امروز مجموعه‌ای از پرونده‌های اقتصادی و پروژه‌های استراتژیک بین دو کشور از جمله ارتباط خط آهن بصره - شلمچه همچنین تبادلات تجاری بین دو کشور و گسترش آن در راستای منافع دو کشور را بررسی کردیم». الکاظمی تأکید کرد: «ملت عراق در پی ایجاد یک فرهنگ دموکراتیک در کشور و همچنین تقویت روابط با همه همسایگان خود است و به دنبال این هستیم که از تمام تبعات جنگ‌های بیهوده و بی‌اساسی که در دوره دیکتاتوری شروع شد رهایی پیدا کنیم و روابط خود را گسترش دهیم». نخست‌وزیر عراق گفت: «در اینجا می‌خواهم از همه کسانی که در جنگ با داعش - که نیروی سیاه و خوارج‌اند - در کنار ملت عراق ایستادند، تشکر کنم و از جمهوری اسلامی که از لحظه نخست در مبارزه با نیروهای سیاه در کنار ما ایستاد، سپاسگزاری می‌کنم.» . الکاظمی با تأکید بر اینکه موضع عراق نسبت به جمهوری اسلامی و ملت ایران پایدار و ثابت است، گفت: «حکومت و ملت عراق در همه چالش‌ها و مشکلات و شرایط مختلف در کنار ملت و حکومت ایران می‌ایستد». نخست‌وزیر عراق افزود: «عراق از همه تلاش‌های جمهوری اسلامی در توسعه روابط و گفت‌وگوهای مختلف تشویق و حمایت می‌کند».

شمخانی: تحرکات گروه‌های تروریستی در اقلیم کردستان نگران‌کننده است

شمخانی در دیدار با الکاظمی از ابتکار عمل دولت عراق در برگزاری نشست بغداد استقبال کرد. دبیر شورای عالی امنیت ملی تحرکات گروه‌های تروریستی در اقلیم کردستان عراق را نگران‌کننده و مخل امنیت مرزهای دو کشور دانست و بر لزوم خلع سلاح فوری و اخراج سریع آنان از عراق تأکید کرد. شمخانی با اشاره به همکاری برخی کشورهای منطقه با اسرائیل گفت: «این‌گونه اقدامات که در چارچوب دکترین جدید امنیت ملی آمریکا در منطقه صورت می‌گیرد، نه‌تنها کمکی به ایجاد امنیت و ثبات نمی‌کند بلکه موجب تصاعد بحران و تشدید ناامنی در منطقه خواهد شد». شمخانی همچنین پیگیری پرونده ترور فرمانده نیروهای قدس ایران و همراهانش را در صدر مطالبات دو ملت ایران و عراق خواند. دبیر شورای عالی امنیت ملی اجرای کامل توافقات میان تهران و بغداد به‌ویژه در حوزه اقتصادی را مورد تأکید قرار داد. در این دیدار نخست‌وزیر عراق نیز بار دیگر تأکید کرد: «دولت و ملت عراق هیچ‌گاه فداکاری و کمک‌های همه جانبه دولت، ملت و نیروهای مسلح ایران در شرایط سخت عراق را فراموش نخواهد کرد». وی تصریح کرد: «ملت و دولت عراق به پاس کمک‌های ارزنده جمهوری اسلامی ایران همواره در هنگامه مشکلات و سختی‌ها در کنار دولت و ملت ایران خواهد ماند». نخست‌وزیر عراق با اشاره به همکاری مستمر نهادهای امنیت ملی دو کشور، بر آمادگی عراق برای «رفع سوءتفاهم‌هایی که مخل ثبات است» تأکید کرد.