روزنو :دولت در لایحه بودجه سال آینده، برای حذف تخصیص ارز ۴۲۰۰ تومانی تلاش می‌کند و در کنار آن پیشنهاد پرداخت ۱۰۰ هزار میلیارد تومان یارانه جدید را مطرح کرده است

دو برابر شدن یارانه نقدی، کلیدواژه‌ای است که پس از اظهارات معاون اقتصادی رئیس‌جمهوری در آخرین روز‌های آذر ماه ۱۴۰۰ مورد توجه قرار گرفت. به گفته محسن رضایی، پرداخت یارانه ۸۰۰ هزار تومانی به خانوار‌های چهارنفره که قرار بود از سال آینده محقق شود، با اصرار شخص رئیس جمهور از دی ماه همین امسال آغاز می‌شود و بخشی از آن نیز در غالب بن‌کارت منظور خواهد شد.

، کمتر از ۲۴ ساعت بعد، وزیر اقتصاد در گفتگو با خبرگزاری رسمی دولت اعلام کرد تاکنون تصمیمی برای افزایش یارانه‌ها در سال جاری گرفته نشده و نمی‌توان تاریخ دقیقی برای اجرای آن درنظر گرفت. این اظهارات احسان خاندوزی اگرچه بخشی از سخنان محسن رضایی درباره زمان و تاریخ تغییر در شیوه پرداخت یارانه‌ها را تکذیب می‌کند، اما اصل ماجرا، یعنی تغییر در رقم پرداخت یارانه‌ها را به‌شکل ضمنی تایید کرده. به‌نظر می‌رسد اگر همه‌چیز خوب پیش برود، سال آینده پس از حدود ۱۱ سال می‌توانیم شاهد تغییراتی در یارانه نقدی باشیم.

اولین گمانه‌زنی درباره افزایش یارانه نقدی

دو برابر شدن یارانه نقدی نه، ولی تغییر شیوه پرداخت یارانه یکی از طرح‌های مهمی است که دولت دنبال خواهد کرد. مرور لایحه بودجه، احتمال پرداخت یارانه ۸۰۰ هزار تومانی در سال آینده را تقویت می‌کند، اما جزییات طرح چیست، هر نفر چقدر یارانه دریافت می‌کند و این یارانه به چه کسانی پرداخت می‌شود؟ برای پاسخ دادن به این سوال باید کمی به عقب برگردیم. به روز‌هایی که لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ توسط دولت سیدابراهیم رئیسی تقدیم مجلس شد. در بخش‌هایی از لایحه آمده، دولت قصد دارد سال آینده یارانه جدیدی به مردم پرداخت کند که مبلغ آن بین ۹۰ تا ۱۲۰ هزار تومان است. تفسیر‌های مختلفی از این خبر انجام شده است مثلا می‌گویند مبلغ یارانه دهک اول تا چهارم ماهانه ۱۲۰ هزار تومان است و مبلغ یارانه دهک‌های پنجم، ششم و هفتم ۹۰ هزار تومان. بر اساس این فرضیه یک خانوار پنج نفره که جزو هفت دهک اول درآمدی باشد، سال آینده بین ۴۵۰ هزار تومان تا ۶۰۰ هزار تومان دریافتی خواهد داشت. صبر کنید! موضوع هنوز حل نشده و ابهامات زیادی دارد.

مشمولان دریافت یارانه نقدی جدید

دولت (شامل دولت فعلی و دولت‌های قبلی) هنوز نتوانسته دهک‌های درآمدی را به درستی تفکیک کند و مرز میان آن‌ها را به زبان ساده شرح دهد. تقسیم‌بندی‌های فعلی، بر اساس درآمد خانوار‌ها انجام می‌شود. خانوار‌هایی که درآمد ماهانه آن‌ها کمتر از سه میلیون و ۶۰۰ هزار تومان باشد، جزو چهار دهک اول درآمدی به حساب می‌آیند. اگر همین دسته‌بندی را به‌عنوان متر و معیار پرداخت یارانه جدید در نظر بگیریم، این خانوار در سال آینده مشمول یارانه ۱۲۰ هزار تومانی خواهد بود.

خانوار‌هایی که درآمدشان بین سه میلیون و ۶۰۰ تا پنج میلیون و ۴۰۰ هزار تومان است، در حال حاضر در دهک پنجم تا هفتم طبقه‌بندی می‌شوند و سال آینده مشمول یارانه ۹۰ هزار تومانی می‌شوند. پس تا الان فهمیدیم خانوار‌هایی که با محاسبات دولت درآمد ماهانه آن‌ها زیر پنج میلیون و ۴۰۰ هزار تومان است، باید سال آینده منتظر یارانه جدید دولت باشند؟

پرداخت یارانه نقدی جدید در سایه، اما و اگر

پرداخت یارانه به سبک و سیاق جدید در سال آینده به، اما و اگر گره خورده است؛ «اگر» دولت بتواند بعضی طرح‌ها را اجرا کند، «اگر» دولت بتواند با تغییر روش رتبه‌بندی دهک‌ها و محاسبه و کشف درآمد واقعی خانوار‌ها سره را از ناسره جدا کند، «اگر» دولت بتواند قیمت بنزین را افزایش دهد و «اگر»، «اگر»، «اگر» ... این وسط یک سری «اما» هم خواهیم داشت. افزایش قیمت بنزین، گسترش درآمد‌های مالیاتی و حذف بخشی از ثروتمندان، قطعا توان دولت در پرداخت یارانه‌های را بهبود می‌دهد «اما» هیچکدام این طرح‌ها نباید التهابی در جامعه ایجاد کنند. همان مورد اول را در نظر بگیرید! اگر شما جای سیدابراهیم رئیسی و تیم اقتصادی دولتش بودید، بعد از آبان ۹۸، چقدر می‌توانستید روی بالا بردن قیمت بنزین حساب باز کنید؟

آیا پرداخت یارانه تجمیع می‌شود؟

دو برابر شدن یارانه نقدی یا افزایش رقم یارانه به‌طور مستقیم در لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ نیامده، اما به تناوب توسط مقامات و مسئولان دولتی از آن یاد می‌شود. با این حال به‌نظر می‌رسد پیش از هر افزایشی، باید انتظار داشته باشیم، دولت دستی به سر و روی لیست فعلی یارانه‌ها بکشد، شیوه جدیدی برای شناسایی مشمولان اختراع کند و در ادامه با ترکیب یارانه نقدی و معیشتی که فعلا یکی در ابتدای ماه و دومی در انتهای ماه واریز می‌شوند، بن و پایه این چرخه معیوب را اصلاح کند. بعید است سال آینده، آن‌ها بخواهند سه بار در ماه به حساب مردم واریزی داشته باشند. شناسایی افرادی که واقعا استحقاق دریافت یارانه دولتی را داشته باشند، اولین قدم است. مشمولان یارانه معیشتی، به احتمال زیاد در فهرست دریافت یارانه باقی می‌مانند. از طرفی، چون این افراد جزو دهک‌های درآمدی پایین جامعه هستند، نامشان در لیست یارانه نقدی حفظ می‌شود. خانوار‌های حاضر در دهک‌های هشتم، نهم و دهم کاندید‌های جدی حذف از فهرست یارانه‌ها هستند. در شیوه رتبه‌بندی فعلی آمده این سه دهک، هر ماه درآمدی بالای پنج میلیون و ۴۰۰ هزار تومان دارند.

افزایش یارانه نقدی ۱۴۰۱ برای هر خانوار چقدر است؟

خانوار‌هایی که در هفت دهک اول درآمدی قرار دارند، در حال حاضر ماهی دو نوبت یارانه دریافت می‌کنند. اول یارانه نقدی در نیمه نخست ماه که مقدار آن به‌ازای هر نفر ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومان است و دوم یارانه معیشتی که بر اساس بُعد خانوار در نیمه دوم ماه واریز می‌شود. میزان این یارانه برای خانوار یک‌نفره ۵۵ هزار تومان، برای خانوار دونفره ۱۰۳ هزار تومان، برای خانوار سه‌نفره ۱۳۸ هزار تومان، برای خانوار چهارنفره ۱۷۲ هزار تومان و برای خانوار پنج‌نفره و بیشتر ۲۰۵ هزار تومان در نظر گرفته می‌شود. جمع هر دو یارانه در ماه برای خانوار پنج نفره می‌شود ۴۳۲ هزار و ۵۰۰ تومان. حالا بیایید سناریو‌های خوشبینانه درباره وعده دولت را تصور کنیم. همان قسمتی که می‌گوید سال آینده به هر مشمول بین ۹۰ تا ۱۲۰ هزار تومان یارانه اضافی جدید تعلق می‌گیرد. با درنظر گرفتن حداقل یارانه ۹۰ هزار تومانی، واقعا فکر می‌کنید دریافتی یک خانواده پنج نفری به ۸۸۲ هزار و ۵۰۰ تومان افزایش پیدا کند؟ اگر دولت در نظر داشته باشد با جمع‌بندی یارانه‌ها به هر نفر حداقل ۹۰ هزار تومان و حداکثر ۱۲۰ هزار تومان یارانه پرداخت کند چی؟ در این صورت برای خانوار پنج نفره حاضر در دهک اول تا چهارم ماهی ۶۰۰ هزار تومان و برای خانوار حاضر در دهک پنجم، ششم و هفتم ۴۵۰ هزار تومان واریز خواهد شد. خانوار‌هایی که همین الان مشمول طرح‌های برخی نهاد‌های حمایتی مانند کمیته امداد یا بهزیستی هستند هم می‌توانند مشمول سقف یارانه قابل پرداخت یعنی همان ۸۰۰ هزار تومان باشند. بالاخره این سناریو را هم باید درنظر داشت یا نه؟

افزایش یارانه نقدی ۱۴۰۱ در لایحه بودجه

چرا می‌توانیم به سناریو‌های خوشبینانه درباره پرداخت یارانه سال ۱۴۰۱ امیدوار باشیم؟ جواب این سوال مشخص است؛ دولت در لایحه بودجه سال آینده، برای حذف تخصیص ارز ۴۲۰۰ تومانی تلاش می‌کند و در کنار آن پیشنهاد پرداخت ۱۰۰ هزار میلیارد تومان یارانه جدید را مطرح کرده است. آن‌هایی که بودجه را نوشته‌اند، می‌گویند یارانه جدید به‌منظور جبران اصلاح نرخ کالا‌های اساسی، دارو، یارانه نان و خرید تضمینی گندم پرداخت خواهد شد. به این ترتیب، کل یارانه پرداختی در سال آینده طبق این لایحه ۳۳۶ هزار میلیارد تومان پیشنهاد شده که ۷۳ هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان آن یارانه نقدی و معیشتی است. رییس سازمان برنامه و بودجه دوشنبه هفته قبل در نشست خبری گفته متوسط پرداختی یارانه ناشی از حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی بین ۹۰ تا ۱۲۰ هزار تومان خواهد بود و این مساله براساس وضعیت دهک‌ها در جلسات کارشناسی تعیین خواهد شد. بخشی از جلسات کارشناسی مورد نظر سیدمسعود میرکاظمی در کمیسیون و صحن علنی مجلس برگزار می‌شود و هرچیزی درباره رقم و پرداخت یارانه (حتی خود این گزارش) فقط در حد گمانه‌زنی ارزش دارد، حتی اگر از قول معاون اقتصادی رییس‌جمهوری نقل شده باشد.