روزنو :در حال حاضر الویت روسیه مسائل امنیتی و نظامی است نه مسائل اقتصادی؛
پس موضوع تحریم‌ها حداقل در کوتاه مدت مانع این کشور نمی‌شود
طولی نکشید که غرب پس از عملیات نظامی روسیه در اوکراین که از پنجشنبه گذشته آغاز شد، تحریم‌های گسترده‌ای را علیهاین کشور وضع کرد. در پی این تحریم‌ها سیاستمداران ارشد روسیه ازجمله ولادیمیر پوتین و سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه و همچنین چندین بانک بزرگ و شرکت‌های برجسته هدف قرار گرفته‌اند. علاوه بر این، غرب همچنین موافقت کرده است که دسترسی دو بانک بزرگ روسیه به سیستم پرداخت بین بانکی جهانی، سوئیفت را قطع کند. گزارش‌ها حاکی از آن است که تحریم‌های بیشتری همچنان ادامه دارد که یکی از آن‌ها می‌تواند قطع اینترنت کشور باشد. تحریم‌های هماهنگ کشور‌های غربی بر علیه روسیه نگرانی‌ زیادی را برای این کشور ایجاد کرده است. حتی در روزهای اخیر با کاهش چشمگیر ارزش پول این کشور مواجه بودیم اما باید دید آیا در طولانی مدت این تحریم‌ها می‌تواند برای مسکو دردسر ساز باشد؟

تحریم‌های ایالات متحده آمریکا

وزارت خزانه‌داری ایالات متحده «زیرساخت‌های اصلی» سیستم مالی روسیه را هدف قرار داده و دو بانک بزرگ آنSberbank(تحت حمایت دولت) و VTB Bank را تحریم کرده است. بانک‌های اوتکریتیه (Otkritie)، سوکومبانک (Sovcombank) و نویکومبانک (Novikombank) نیز به لیست افراد ویژه مشخص و بلوک‌شده آمریکا (SDN) اضافه شدند که مطابق با آن هیچ بانک یا فرد آمریکایی اجازه دادوستد با آن‌ها را نخواهد داشت. بانک‌های ایالات متحده ملزم شده‌اند که طی ۳۰ روز تمام روابطی را که به آن‌ها امکان پرداخت‌های بین بانکی و انتقال پول در سراسر جهان با بزرگترین وام‌دهنده روسیهSberbankمی‌دهد، قطع کنند. این اقدامات عملاً بانک‌های روسیه را از سیستم مالی ایالات متحده حذف، تجارت آن‌ها با آمریکایی‌ها را ممنوع و دارایی‌های آنها را مسدود می‌کند.
برخی از مدیران ارشد روس، همچنین کاربران نهایی نظامی از جمله وزارت دفاع روسیه، ۲۴ فرد و نهاد بلاروسی از جمله دو بانک مهم دولتی بلاروس، ۹ شرکت دفاعی، هفت مقام و اشخاص برجسته مرتبط با رژیم و خانواده‌های آن‌ها نیز در فهرست تحریم‌ها قرار دارند.

تحریم‌های اتحادیه اروپا

اروپا قصد دارد از جایی به روسیه ضربه بزند که بیشترین تاثیر را خواهد داشت؛ به عبارتی این کشور را نه تنها به لحاظ مالی و اقتصادی بلکه از قلب قدرتش مورد هدف قرار داده است. رهبران اتحادیه اروپا که قرار بود تحریم‌هایی علیه بخش‌های مالی، انرژی و حمل‌ونقل روسیه اعمال کنند و کنترل‌های صادراتی وضع کنند و تعداد بیشتری از روس‌ها را در لیست سیاه قرار دهند، در حال حاضر دارایی‌های اروپایی مرتبط با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور و سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه را مسدود کرده است که این اقدام گامی منحصربه‌فرد در تاریخ به سمتیک قدرت هسته‌ای خواهد بود. وزرای خارجه اتحادیه اروپا همچنین از تحریم‌هایی رونمایی کردند که اشخاص برجسته روسیه را مورد هدف قرار می‌دهد، اما تصمیم گرفته شد که واردات انرژی روسیه به اروپا و ارتباط روسیه با سیستم پرداخت بین‌المللی انجمن جهانی ارتباطات مالی بین بانکی (سوئیفت) محدود نشود؛ چرا که در حال حاضر بخش انرژی اروپا کاملاً به گاز طبیعی روسیه وابسته است.

تحریم‌های ژاپن

نخست‌وزیر ژاپن با اعلام تقویت تحریم‌ها علیه روسیه گفت: «توکیو با تحریم، موسسات مالی، روس‌ها را مورد هدف قرار خواهد داد و صادرات کالاهای نظامی مانند نیمه هادی‌ها را متوقف خواهد کرد. ژاپن باید موضع خود را به وضوح نشان دهد و این حقیقت را روشن کند که ما هر گونه تلاش برای تغییر وضعیت موجود با اجبار را تحمل نخواهیم کرد.»

تحریم‌های بریتانیا

نخست‌وزیر بریتانیا از بزرگترین بسته تحریمی خود علیه روسیه پرده‌برداری کرد که بانک‌ها، نزدیک‌ترین حلقه افراد به پوتین و روس‌های ثروتمندی را مورد هدف قرار می‌دهد که از سبک زندگی پرطرفدار لندنی لذت می‌برند و گفت: «رهبر روسیه به خاطر تهاجم خود از سوی جهان و تاریخ محکوم خواهد شد و هرگز نخواهد توانست خون اوکراین را از دستان خود پاک کند.»

دولت بریتانیا طی ارائه یک بسته تحریمی ۱۰ ماده‌ای اعلام کرد که دارایی‌های بانک‌های بزرگ روسیه از جمله VTB دولتی، دومین بانک بزرگ آن را مسدود و تامینمالی شرکت‌های بزرگ روسی را متوقف می‌کند. بریتانیا همچنین فرود شرکت هواپیمایی روسی Aerofloرا در خاک خود ممنوع کرد، همچنین مجوزهای صادرات دوگانه به روسیه را تعلیق کرد و صادرات بعضی از موارد صادراتی با فناوری پیشرفته و بخش‌هایی از صنعت استخراج را ممنوع کرد.

تحریم‌های کانادا

با هدف قرار دادن ۶۲ فرد و نهاد از جمله اشخاص برجسته و بانک‌های بزرگ، همچنین لغو کل مجوزهای صادراتی، کانادا تحریم‌های بیشتری را علیه روسیه اعلام کرد. این تحریم‌ها گسترده است، هزینه‌های سنگینی را بر اشخاص برجسته روسیه تحمیل خواهند کرد و شورای امنیت روسیه از جمله وزیر دفاع، وزیر دارایی و وزیر دادگستری را مورد هدف قرار خواهد داد. علاوه بر این کانادا درخواست مهاجرت اوکراینی‌ها به این کشور را در اولویت قرار خواهد داد.

تحریم‌های جمهوری چک

جمهوری چک خطوط هوایی روسیه را از پرواز به این کشور اروپای مرکزی منع کرد و در حال بررسی اقدامات بیشتر علیه روسیه است. نخست وزیر پس از یادآوری تاریخی حمله شوروی به چکسلواکی در سال ۱۹۶۸ و اشاره به حساسیت چک نسبت به تهاجم روسیه به دلیل داشتن تجربه منحصربه‌فرد تاریخی در این زمینه اعلام کرد موضع این کشور سخت‌تر از دیگر شرکای اروپای غربی خواهد بود و پراگ، روند خروج خود را از دو بانک بین‌المللی که در دوران شوروی تاسیس شده بودند سرعت خواهد بخشید. وزارت دارایی نیز دسترسی شرکت‌های روسی به وجوه عمومی چک را مورد تجزیه‌وتحلیل قرار داده است.

تحریم‌های تایوان

بزرگترین سازنده تراشه‌های قراردادی جهان اعلام کرد که علیه روسیه تحریم اعمال می‌کند و از تمام قوانین کنترل صادرات تبعیت خواهد کرد. نخست وزیر تایوان بدون اشاره به جزئیات گفت: «ما به شدت چنین اقدام تهاجمی را محکوم می‌کنیم و به کشورهای دموکراتیک می‌پیوندیم تا با هم تحریم‌ها را اعمال کنیم.» شرکت نیمه‌هادی تایوان (TSMC) تامین‌کننده بزرگ اپل و باارزش‌ترین شرکت بورس آسیا، در پاسخ به سوالی درباره تحریم‌ها گفت که تایوان داراییک سیستم کنترل صادرات قوی است و از قوانین پیروی خواهد کرد.

تحریم‌های استرالیا

استرالیا با غیرقابل‌قبول خواندن اقدام چین در کاهش محدودیت‌های تجاری با مسکو در زمانی که به اوکراین حمله کرد، تحریم‌های بیشتری را علیه روسیه اعمال کرد

و تعدادی از شهروندان برجسته و قانون‌گذاران این کشور را مورد هدف قرار داد. نخست‌وزیر استرالیا گفت که تحریم‌های جدید علیه «اعضای شورای حکام که وزن اقتصادی آن‌ها برای مسکو اهمیت استراتژیک دارد» و بیش از ۳۰۰ نماینده پارلمان روسیه که به مجوز اعزام نیروهای روسی به اوکراین رای دادند، اعمال خواهد شد. استرالیا به دلیل کاهش محدودیت‌های تجاری با مسکو و اجازه واردات گندم از روسیه، چین را مورد انتقاد قرار داده است. استرالیا در اعمال تحریم‌ها علیه افراد و نهادهای کلیدی بلاروس که در این جنگ به روسیه کمک کرده‌اند با ایالات متحده همکاری می‌کند.

> تحریم‌های نیوزلند

نیوزلند ممنوعیت‌های مسافرتی هدفمند برای روسیه اعمال و تجارت با نیروهای نظامی و امنیتی این کشور را ممنوع کرده است. نخست وزیر نیوزلند با اشاره به خون افراد بی‌گناهی که به دلیل تصمیم روسیه ریخته خواهد شد گفت: «جهان در حال صحبت است و پیام بسیار واضحی به روسیه می‌دهد: کاری که آنها انجام داده‌اند اشتباه است و با محکومیت جهان روبه‌رو خواهند شد.»

> روسیه غافلگیر نشد

با این همه باید دید تحریم‌های اقتصادی غرب بر علیه روسیه تا چه اندازه جدی است و تا چه میزان می‌تواند برای مسکو دردسر ایجاد کند؟

علی گلستانی، کارشناس اقتصاد بین الملل در این رابطه به آفتاب یزد گفت:« برای درک بهتر میزان آسیب پذیری و حساسیت سیستم اقتصادی روسیه نسبت به تحریم‌های اعلامی و احتمالا اعمالی که از سوی نظام اقتصادی غرب که به سرکردگی ایالت متحده آمریکا و اتحادیه اروپا در حال اعمال است باید به نکاتی توجه کرد. اول اینکه این تحریم در زمانی که روسیه در مقام بررسی سناریوهای مختلف از جمله جنگ با اوکراین بوده، برای او محرز بوده یعنی روسیه غافل از این موضوع نبوده است بنابران ملاحظات اقتصادی او در ملاحظات سیاسی جنگ کاملا دیده شده است.»

وی تصریح کرد:« این به این معناست که روسیه می‌تواند از قبل تدارکاتی دیده باشد و خودش را برای این موضوع آماده کرده باشد، اینجاست که می‌توان گفت حد اقل از نظر عنصر غافلگیری، ابزار تحریمی در حال حاضر نمی‌تواند خیلی تاثیر گذار باشد بنابراین، این ابزار در حال حاضر در شاخص غافلگیری کارایی لازم را ندارد و در این شاخص خیلی نمی‌تواند تاثیر گذار باشد.»

او در ادامه توضیح داد:« نکته دیگر این است که ذات تحریم‌ها یک ذات اقتصادی است و این موضوع در حال حاضر تحریم‌ها را به یک ابزار برای رسیدن به اهداف سیاسی تبدیل کرده است. در چنین شرایطی بازیگران اقتصادی تصمیم‌گیر نیستند بلکه بازیگران سیاسی تصمیم گیر هستند و این بازیگران با نظام فکری و ادراکی خودشان که اولویت هایش عمدتا امنیتی، سیاسی و نظامی است، اولویت‌های اقتصادی را به مراتب به سوی پائین نزول می‌دهند؛ یعنی حتی اگر توجیهات اقتصادی هم وجود داشته باشد که روسیه را از درگیری و جنگ منع کند، این توجیهات به اولویت‌های ثانویه تبدیل شده و در مرتبه پائین‌تری قرار می‌گیرند و این بازیگران امنیتی هستند که نقش کنشگر اصلی در فضای تصمیم گیری و عملیاتی را بر عهده می‌گیرند. بنابراین بحث در این شاخص هم عنصر وجودی خودش که بحث اقتصادی است را از دست می‌دهد و این موضوع خیلی نمی‌تواند ابزار مهار کننده‌ای برای روسیه باشد.»

گلستانی افزود:« نکته دیگر این است که تحریم‌ها با توجه به اینکه یک سیاست پر دامنه و بلند مدت هستند، معمولا نمی‌توانند در کوتاه مدت به خوبی جواب بدهند بنابراین گزینه تحریم در سنجش با گزینه‌های نظامی و جنگ که یک گزینه بسیار عملیاتی، فوری و کوتاه مدت است، گزینه مناسبی نیست، حتی اگر این تحریم‌ها
بخواهند تاثیر گذار باشند فعلا در مقام عملیاتی برایتصمیم گیرندگان نظام سیاسی روسیه گزینه جدی‌ای نیستند، یعنی تازمانی که این تحریم‌ها بخواهند آثار عملیاتی خودشان را روی اقتصاد روسیه نشان بدهند، تصمیم گیرندگان روسیه می‌توانند در این فضای زمانی که در اختیارشان است به هدف اصلی خودشان که بحث نظامی و گزینه جنگ است بپردازند. بنابراین باز هم
در این شاخص، نظام تحریمی نمی‌تواند فعلا بازدارندگی ایجاد کند.»

او در ادامه تاکید کرد:« نکته دیگر این است که در قاموس اقتصاد سیاسی که یکی از مولفه‌های آن اقتصاد جنگ است، در منطق هزینه- فایده حتما به این گزینه پرداخته شده که آیا هزینه‌های ورود به یک جنگ هر چقدر هم که بزرگ باشد و با وجود تحریم‌هایی که احتمالا در سناریو‌های بدبینانه مورد ارزیابی قرار گرفته، آیا باز هم می‌تواند هدف اصلی روسیه را کنار بزند یا خیر؟ این نشان می‌دهد در منطق هزینه- فایده روسیه به این نتیجه رسیده است که علی رغم هزینه‌های هر چند بالا که باید در حوزه‌های مختلف بپردازد، باز هم دست به حمله می‌زند. بنابراین می‌توان گفت در این منطق هم تصمیم گیرندگان کشور روسیه گزینه جنگ را انتخاب کرده‌اند و هزینه‌های بالایی که در این رابطه می‌پردازند در حال حاضر نقطه تمرکز نظام‌های غربی است که در حال بیشینه سازی هزینه جنگ برای روسیه هستند. اما روسیه با آگاهی از این هزینه‌ها دست به جنگ زده و بر آن مصّر است.»

گلستانی توضیح داد:« از سوی دیگر شکل تحریم‌هایی که در حال اعمال است اگر چه گستردگی متنوعی دارد و حتی از نظر تعمیقی زیر ساخت‌های اساسی در روسیه را هدف گرفته است، اما لزوما نمی‌تواند اراده تصمیم سازان روسیه را تغییر دهد. هدف گرفتن بانک‌های روسیه می‌تواند در بلند مدت آسیب‌هایی به اقتصاد این کشور وارد سازد اما این موضوع هم برای روسیه مهار کننده نخواهد بود. نکته دیگر که بسیار جای تامل دارد اصرار بر ایجاد تحریم سوئیفت بر روسیه بود که این موضوع حتی از داخل نظام غربی هم با مخالفت‌هایی همراه بود، دلیل آن هم این است که این موضوع باعث می‌شود میل به جایگزینی سوئیفت حداقل در این فضا افزایش یابد. یعنی مادامی که سوئیفت نتواند کارایی برای روسیه داشته باشد میل به جایگزینی برای یک نظام دیگر که بتواند فضای اقتصادی لازم را برای پویایی اقتصادی روسیه فراهم کند، بالا است و این در بلند مدت می‌تواند اثر منفی بر نظام اقتصادی غربی‌ها که تامین کننده زیر ساخت اقتصادی دنیا هستند داشته باشد. به همین دلیل بانک‌های بزرگ ایالات متحده به دنبال این بودند قانون گذاران آمریکایی را از طریق لابی‌های خود مجاب کنند به دلیل آثار منفی بلند مدت نظام تحریمی سوئیفت، این گزینه را حداقل در این دوره زمانی به عنوان یک ابزار اولیه فعال نکنند، حتی خبر‌هایی وجود داشت که روسیه به دنبال این رفته که از طریق نظام
رمز ارزها بتواند بخشی از نیاز‌های اقتصادی خود را تامین کند که البته این هم می‌تواند یک گزینه محتمل باشد.»
وی افزود:« اما از بعد اقتصادی‌تر موضوع اگر بخواهیم به این موضوع بپردازیم باید سهم اقتصاد روسیه از اقتصاد جهان را مورد ارزیابی قرار بدهیم تا متوجه شویم از نظر تقارن و در هم تنیدگی اقتصادی، آیا این تقارن به نفع روسیه است یا به ضرر آن؟ روسیه از نظر آمار و ارقامی که توسط مراکز معتبر بین المللی مطرح شده است تقریبا جزو ده اقتصاد برتر دنیا بوده و سهم قابل توجهی از اقتصاد داشته، اما فارغ از آن نوع تقارن و در هم تنیدگی که اقتصاد روسیه با اقتصاد کشور‌های دیگر دارد قابل توجه است. اقتصاد روسیه از نظر تنوع اقتصادی یکپارچگی را تجربه نمی‌کند و یک اختلاف جدی از نظر اقتصادی در این سرزمین پهناور وجود دارد و همین موضوع نیز میزان آسیب پذیری این کشور را افزایش می‌دهد، البته این موضوع لزوما صد در صد نیست و در کوتاه مدت نیز اتفاق نخواهد افتاد. این بخش اقتصادی روسیه بعد دیگری هم دارد و آن این است که در هم تنیدگی و تبادلات اقتصاد روسیه با اقتصاد جهانی شکلی از برتری را به روسیه می‌دهد چون این کشور به واسطه سهم عمده‌اش در بازار انرژی به خصوص گاز،یک بازیگر اقتصادی بسیار مهم است و بنابراین می‌تواند بخشی از این فشار‌های اقتصادی را به شکل متقابل به طرف غربی تحمیل کند.»

او تاکید کرد:« علاوه براین‌ها چین با اینکه بخشی از تحریم‌های غرب علیه روسیه را پذیرفته اما همچنان بر این موضع است که این جنگ خیلی ابعاد اقتصادی پیدا نکند و از ابزار اقتصادی در نظام سیاسی استفاده نشود، چون خودش بیشترین بهره را از این فضای اقتصادی می‌برد. بنابراین تعمیق و ادامه این تحریم‌ها
در بلند مدت احتمالا مخالفان بیشتری خواهد داشت. با همه این تفاسیر باید گفت نظام اقتصادی روسیه بخشی از نظام سیاسی آن کشور است و مادامی که اولویت‌های نظامی و سیاسی یک کشور درگیر شود اولویت‌های اقتصادی نزول می‌کنند، در روسیه هم شاهد این مسئله هستیم و روسیه با علم به همه هزینه‌های احتمالی به سراغ جنگ رفته است.»