روزنو :غول‌های خودروسازی در سطح بین‌المللی هر روز ابعاد تازه‌تری از تولیدات خود را به رخ مشتریان جهانی می‌کشند و این در حالی است که صنعت اتومبیل داخلی بعد از 50سال همچنان با پای لنگ به راهش ادامه می‌دهد. در حالی تسلا به‌تازگی اعلام کرده تا سال 2024 خودروی بدون فرمان و پدال تولید می‌کند که غول‌های خودروسازی داخلی اما همچنان زیر سایه انحصار سرگرم تولید خودرو‌های بی‌کیفیت هستند و لابی‌گری‌هاشان برای جلوگیری از واردات تمامی ندارد. کار به‌جایی رسیده که حتی جانشین رئیس پلیس راهور هم به این موضوع ورود کرده و به‌صورت جدی از واردات حمایت کرده. سردار تیمور حسینی با انتقاد از کیفیت ساخت خودروهای داخلی گفت: «در دنیا نمی‌بینید ماشینی که این‌همه مصرف سوخت داشته باشد. ما اگر الان بیاییم و همه خودروهای ساخت داخل را بریزیم دور و ماشین خوب کم‌مصرف خارجی وارد کنیم با اختلاف صرفه‌جویی بنزین حقوق همه کارکنان این دو خودروساز پرداخت می‌شود». وی افزود: «دیگر دوران این موضوع گذشته که کاپوت یا چراغ‌خطر یک خودرو را تغییر دهند و اسمش را بگذارند محصول جدید. خودروسازان ما باید پلتفرم‌ها را تغییر دهند و به استحکامت خودروها بیفزایند.» سردار حسینی گفت: «چیز تأسف‌باری که وجود دارد این است که علاوه بر اینکه خودروها در تصادف با هم آتش می‌گیرند، ماشین‌های داخلی خودبه‌خود هم آتش می‌گیرند.» بحث بر سر اینکه چرا باوجوداین همه بی‌کیفیتی و سال‌های متمادی حمایت از خودروسازی توسط دولت‌ها، واردات انجام نمی‌شود، حالا دیگر بیشتر از همیشه در شبکه‌های اجتماعی داغ شده. واکنش‌ها به صحبت‌های اخیر جانشین رئیس پلیس راهور کل کشور هر لحظه بیشتر هم می‌شود؛ «طی 16سال قیمت بنزین 30برابر شده، فرقی در کل ندارد، اما هنوز دعوای زرگری بین نهادهای مسئول ادامه دارد»، «ما واردات خودرو را ممنوع می‌کنیم تا شما به اسم حمایت از تولید ارابه‌های مرگ را سوار شوید»، «میلیاردها پولی که در کشورهای دیگر بلوکه‌شده بود چه شد، در شرایطی که ارز دارو حذف‌شده و اجازه واردات خودرو نمی‌دهید، این ارزها قرار است کجا هزینه شود» و ...، صحبت‌ها و اظهارنظرها در این زمینه فراوان است.

بازار داغ گرانی با ممنوعیت واردات

به نظر می‌رسد خودروسازان حالا که خیالشان از عدم انجام واردات راحت شده، روی بالا بردن قیمت‌ها بیشتر تمرکز کرده‌اند. رئیس اتحادیه نمایشگاه‌داران به‌تازگی گفته: «زمانی که اعلام شد واردات انجام نخواهد شد، افسار قیمت‌ها که پیش‌ازاین به دلیل عرضه کم پاره شده بود، کاملاً از کنترل خارج شد، قیمت خودرو به‌صورت میانگین بین 10 تا 13درصد افزایش یافت.» درحالی‌که اواخر پاییز سال گذشته وزیر صنعت، معدن و تجارت قول داده بود، قیمت‌ها امسال کاهش یابد، اما قیمت‌ها در این بازار نجومی‌تر هم شده. این را می‌توان با نگاهی به قیمت انواع خودروهای داخلی به‌خوبی فهمید. چیزی که برای همه آشکار است این است که در بازار آزاد خودرو نیز روند قیمت‌ها هر روز با افزایش همراه می‌شود، به‌گونه‌ای که در جدیدترین قیمت‌های بازار خودرو تهران، قیمت پژو ۲۰۷ اتوماتیک امروز یکشنبه چهارم اردیبهشت ۱۴۰۱ با ۹میلیون تومان افزایش نسبت به پنجشنبه ۵۵۹ میلیون تومان و سمند EF۷ دوگانه‌سوز هم با ۱۰میلیون تومان افزایش قیمت، امروز ۳۵۵میلیون تومان بود. همچنین سمند سورن ELX، پرچم‌دار امروز افزایش قیمت محصولات ایران‌خودرو بود و با ۲۵میلیون تومان افزایش ۳۰۰میلیون تومان معامله شد. تندر۹۰ هم امروز ۱۰میلیون تومان افزایش قیمت را تجربه کرد و ۴۶۵میلیون تومان به فروش رسید. از سوی دیگر، آن‌گونه که اقتصادنیوز خبر داده، رکورددار افزایش قیمت خودرو‌های داخلی تیبا۲ معمولی است که قیمت آن ظرف یک ماه فروردین ۲۶میلیون تومان گران شد و مرز ۲۰۰میلیون تومان را هم رد کرد.

گلایه از وزارت صمت ادامه دارد

 این روزها، مردمی که قصد خرید خودرو دارند از سیاست‌های وزارت صمت به‌عنوان متولی بازار خودرو گلایه‌مند هستند، اما تا به امروز هیچ‌گونه واکنش و توصیه و یا حتی دستوری از سوی این وزارت خانه و شخص اول آن یعنی فاطمی امین در مقام وزیر صمت را شاهد نبوده‌ایم. عجیب‌تر آنکه زاده‌قشمی رئیس مرکز ارتباطات این وزارت خانه نیز در اقدامی قابل‌تأمل، بدون آنکه توجهی به دغدغه این روز‌های متقاضیان خودرو داشته باشد، در فضای مجازی پیرامون چشم‌انداز تحولات جهانی نوشته و تأکید داشته است: چشم‌انداز تحولات جهانی، فرصت‌های متنوعی در زمینه دیپلماسی اقتصادی به وجود آورده است و میزان بهره‌مندی از آن به نوع سیاست‌گذاری کشور‌ها برمی‌گردد. این رویکرد عجیب از شخص اول حوزه روابط عمومی وزارت صمت که باید پاسخگوی افکار عمومی در این آشفته‌بازار خودرو باشد، در نوع خود خاص و عجیب است؛ هرچند باید یادآور شد که حسین زاده‌قشمی رئیس مرکز ارتباطات وزارت صمت در این چند ماه نیز در خصوص حال‌وروز بازار خودرو و وعده‌های خودرویی وزیر صمت نیز حرفی یا توئیتی نداشته و ترجیح داده است از کنار این افسارگسیختگی بازار خودرو، چراغ خاموش عبور کند.

در این شرایط، وعده‌های محقق نشده فاطمی امین از روز رأی اعتماد تا به امروز، موجب بی‌اعتمادی مردم به سیاست‌های این وزارتخانه شده است، به‌گونه‌ای که باید یادآور شد فاطمی امین در روز رأی اعتماد گفته بود: خودرو دغدغه همه ماست، در حوزه خودرو یک برنامه شش‌ماهه گذاشته‌ایم و در اختیار همه قرار گرفته است. یک برنامه دوساله گذاشته‌ایم و امید است با اجرای این برنامه تا سه الی چهار سال دیگر صنعت خودرو، افتخار ملی خواهد بود.

همچنین وی چند هفته بعد در برنامه ثریا اظهار داشت: «قیمت‌های خودرو واقعی نیستند و تا پایان سال آینده باید ۱۵درصد قیمت تمام‌شده پایین بیاید. این کار از طریق روش‌های مختلف ازجمله تأمین مالی مناسب، اصلاح ساختار مدیریتی صنعت خودرو و اصلاح رابطه بین قطعه ساز و خودروساز صورت می‌گیرد». فاطمی امین همچنین گفته بود: «سال آینده هر چقدر تورم وجود داشته باشد، خودرو نه‌تنها بیش از تورم و اندازه تورم افزایش قیمت نخواهد داشت بلکه ۱۵درصد زیر تورم افزایش دارد و حتی در برخی خودرو‌ها این افزایش قیمت، کمتر هم می‌شود؛ مثلاً خودرویی که الان ۲۰۰میلیون تومان قیمت دارد، سال آینده با تورم ۳۰درصدی قیمت آن ۲۶۰میلیون می‌شود که ما برنامه‌ریزی کرده‌ایم قیمت تمام‌شده ۱۵درصد کمتر شود؛ یعنی قیمت خودرو با تورم ۳۰درصدی به ۲۳۰میلیون تومان و حتی کمتر می‌رسد.» این وعده‌های بی‌سرانجام وزیر صمت در شرایطی بود که رهبر انقلاب نیز به وضعیت غیرقابل‌قبول صنعت و بازار خودرو واکنش نشان داد.

انتقاد رهبر انقلاب از گرانی و کیفیت خودرو

رهبر معظم انقلاب اسلامی، یکشنبه دهم بهمن‌ماه ۱۴۰۰ در دیدار جمعی از تولیدکنندگان و فعالان صنعتی گفتند: «ما در برخی از محصولات داخلی متأسفانه شاهد این هستیم که به کیفیت توجّه نمی‌شود؛ این خیلی بد است. این‌همه حمایت در این سال‌ها از صنعت خودرو در کشور شده، امّا کیفیت خودرو خوب نیست و مردم ناراضی‌اند. درست هم می‌گویند، حق با مردم است؛ یعنی اعتراض مردم بجاست. این صنعت نتوانسته رضایت مشتری را جلب کند؛ باید شما بتوانید رضایت مشتری را جلب کنید؛ لذا مسئله‌ی کیفیت در درجه‌ی اوّل است. حالا اگر از این فضای حمایتی، هم برای ارتقای کیفیت استفاده نشود و هم سوءاستفاده بشود برای بالا بردن قیمت، این هم یک مشکل دیگر است؛ قیمت را بالا ببرند، کیفیت بالا نرود و ارتقا پیدا نکند، امّا این حمایت دولتی و تبلیغاتی و بانکی و ... و جلوگیری از مثلاً رقابت‌های خارجی موجب بشود که قیمت بالا برود؛ این خیلی چیز بدی است.»

بازار آشفته خودرو، پای رئیس‌جمهور را به کارخانه کشاند!

در شرایطی که مردم از بازار خودرو و گرانی‌ها گلایه‌مند بودند، سرانجام چهارشنبه یازدهم اسفندماه، سید ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور کشورمان در یک بازدید از پیش اعلام‌نشده از ایران‌خودرو، دستور‌های مهمی در حوزه خودرو را صادر و بر افزایش عرضه و افزایش کیفیت و ایمنی خودرو‌های تولید داخل تأکید کرد، اما مگر بازار زیر بار این واکنش‌ها می‌رود؟

وعده فاطمی امین برای افزایش تولید خودرو تا پایان ۱۴۰۰ چه شد؟

درحالی‌که در هفته‌های پایانی سال گذشته، رئیس‌جمهور بر ضرورت افزایش حداقل ۵۰درصدی تولید خودرو در سال ۱۴۰۱ تأکید داشت، وزیر صمت پیشتر (بهمن ۱۴۰۰) در برنامه ثریا وعده داده بود که امسال (سال ۱۴۰۰) میزان تولید به یک‌میلیون و صد هزار خودرو می‌رسد.

اما بررسی‌ها نشان می‌دهد تولید خودرو در سال ۱۴۰۰ در مجموع به ۹۰۰هزار دستگاه هم نرسیده و نسبت به سال ۱۳۹۹ افت بالغ بر چهاردرصدی داشته است، درحالی‌که طی سال ۱۳۹۹ تولید خودرو با رشد چهاردرصدی نسبت به سال پیش از آن (۱۳۹۸) از ۹۰۰.۵هزار دستگاه فراتر رفته بود. از سوی دیگر، نیاز بازار بیش از یک‌میلیون تومان برآورد شده است.

این در حالی ست که قرار است تا پایان سال ۱۴۰۴ به گفته سیدرضا فاطمی امین (وزیر صنعت، معدن و تجارت) به تولید سالانه سه میلیون دستگاه خودرو برسیم؛ چشم‌اندازی که دست یافتن به آن با عملکرد مجموعه وزارت صمت در ماه‌های اخیر، دور از دسترس است و باید برای آن تدبیری شود.

فرمان خودرو با دست فاطمی امین نچرخید

وزیر صمت در هفته‌های آغازین فعالیت خود در این وزارتخانه در حاشیه نشست هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران، در خصوص برنامه‌های پیش روی بازار خودرو، اظهار داشت: «برنامه داریم در سال آینده بحث قرعه‌کشی خودرو را حذف کنیم؛ ضمن اینکه خودروسازان مشکلات عدیده‌ای دارند که ما باید برای حل آن کمک کنیم.»
اما با آغاز سال جدید، خبری از حذف قرعه‌کشی نبود و در روز‌های اخیر یکی از خودروسازان کشور، از تداوم روند قرعه‌کشی خودرو خبر داد و در نهایت مشخص شد که برای پیش‌فروش ۱۱هزار خودرو، ۵میلیون واجد شرایط ثبت‌نام کردند. حال منطقی معاون صنایع حمل‌ونقل وزارت صنعت، معدن و تجارت دراین‌باره گفته است: حذف قرعه‌کشی خودروسازان به‌مرور و با افزایش تیراژ تولید اتفاق خواهد افتاد. در این شرایط مردم هر روز با اندک پس‌انداز خود چشم امید دارند تا طرح‌های قرعه‌کشی خودروسازان شانس خود را آزمایش کنند تا شاید برنده خوش‌شانس باشند، اما نبود سیاست و برنامه روشن از سوی متولی صنعت خودرو یعنی وزارت صمت، باعث شده تا در این وضعیت بهای خودرو در بازار آزاد روزبه‌روز گران‌تر شود، هرچند ناگفته نماند که یک مقام مسئول در این وزارتخانه وعده خودروی ارزان‌قیمت داده است، منتهی برای شهریور ۱۴۰۲؛ یعنی بیش از یک سال دیگر. منوچهر منطقی معاون صنایع حمل‌ونقل وزارت صمت با بیان اینکه بر اساس برنامه‌ریزی‌شده نخستین عرضه خودروی ارزان‌قیمت در شهریور ۱۴۰۲ انجام می‌گیرد، درباره قیمت خودروی اقتصادی، توضیح داد: در دنیا تلاش می‌شود که قیمت این خودرو کمتر از شش هزار دلار و در محدود ۵هزار و ۴۰۰ تا ۵هزار و ۸۰۰ باشد.

دست مشتریان بیشتری از خرید کوتاه خواهد ماند؟

دنیای اقتصاد در خصوص این وعده معاون فاطمی امین نوشت: «اگر قرار باشد، خودروی ارزان مدنظر وزارت صمت، فاصله کیفی چشمگیری با خودرو‌های فعلی نداشته باشد، تولید آن توجیه ندارد و خودروسازان می‌توانند همین محصولات فعلی را عرضه کنند. از آن‌سو، اگر قرار است خودروی وعده داده‌شده، دارای کیفیت قابل‌قبول و بهتری نسبت به محصولات فعلی (امثال تیبا و ساینا) باشد، هزینه‌بر است، بنابراین دیگر نمی‌توان نام ارزان را روی آن گذاشت. از طرفی، تولید چنین خودرویی با کیفیت و قیمت مناسب، نیاز به تکنولوژی و فناوری روز دارد و همکاری خارجی‌ها را می‌طلبد، حال‌آنکه صنعت خودروی کشور فعلاً تحریم است و نمی‌تواند روی کمک خارجی‌ها حساب باز کند. به این مسائل، اما احتمال رشد قیمت ارز را (به‌خصوص اگر مذاکرات وین به نتیجه نرسد و برجام احیا نشود) نیز باید اضافه کرد. خودروی شش‌هزار دلاری با احتساب ارز ۲۵هزارتومانی، قیمتی برابر با ۱۵۰‌میلیون تومان خواهد داشت، بنابراین هر چه قیمت ارز بالا برود، هزینه تولید و قیمت تمام‌شده خودروی موردنظر نیز افزایش خواهد یافت؛ بنابراین به همان نسبت دست مشتریان بیشتری از خرید آن کوتاه خواهد ماند».

نمایندگان مجلس چه زمانی به افزایش سرسام‌آور قیمت خودرو‌ها ورود خواهند کرد؟

جلال رشیدی کوچی عضو کمیسیون امور داخلی کشور و شورا‌های مجلس شورای اسلامی در گفتگو با مهر، در پاسخ به این پرسش گفت: «افزایش قیمت خودرو‌ها دهن‌کجی خودروسازان به نظام است؛ در حال حاضر بحث از موافق و مخالف گذشته است. مجلس، دولت، مردم و حتی مقام معظم رهبری تأکید می‌کنند که وضعیت خودروسازی نابسامان و نارضایتی ایجاد کرده است، در چنین شرایطی افزایش قیمت‌ها نوعی دهن‌کجی و گستاخی به شمار می‌رود. منتظریم ببینیم وزیر صمت، پایان اردیبهشت و پس از پایان زمان مصوبه قبلی سران قوا چه خواهد کرد. بنده به وزیر صمت اعلام کرده‌ام که اگر پایان اردیبهشت، واردات انجام نشود، قطعاً جدی روی استیضاح او کار خواهم کرد و این موضوع را به سرانجام می‌رسانم».