رسانه‌های غربی به نقل از دیپلمات‌ها در وین گفتند که ایران با هدف حفاظت از این کارگاه در برابر حملات احتمالی آن را تقریبا سه طبقه در زیر زمین ساخته است.آنها در گزارش خود آورده‌اند که ایران در این کارگاه، قطعات سانتریفیوژهای پیشرفته‌ای را تولید می‌کند که نقش کارآمدی در افزایش سرعت غنی‌سازی دارند. هرچند که مقامات ایران می‌گویند انتقال سانتریفیوژها از کرج به نطنز با اطلاع آژانس صورت گرفته است.

طولانی شدن بن‌بست مذاکرات وین

گره مذاکرات وین دقیقا چیست؟ این بار موضوع سپاه پاسداران. اما واقعیت این است که روند احیای برجام خیلی سخت‌تر از آنچه پیش بینی می‌شد در حال انجام است. نگاهی به فرآیند مذاکرات نشان می‌دهد که در هر دوره زمانی موضوعی خاص به عنوان گره اصلی مذاکرات مطرح شده و بعد از باز شدن، مشکلی دیگر گره در مذاکرات انداخته است.مثلا برای مدتی مساله اصلی، پرونده ایران در آژانس بود. بعد از آن گام به گام بودن روند لغو تحریم‌ها به عنوان محور کلیدی مذاکرات مطرح شد و در همین اواخر درخواست‌های روسیه برای تضمین کتبی آمریکا مذاکرات را با تاخیر مواجه کرد.با این حال به نظر می‌رسد موضوع خروج نام سپاه پاسداران از لیست تحریم به یک موضوع حیثیتی تبدیل شده و نه ایران تاکنون انعطافی در این زمینه نشان داده است و نه آمریکا.

رسانه آمریکایی پولیتیکو در آخرین تحلیل خود، از بن بست کامل در مذاکرات احیای برجام خبر داده و نوشته است که با وجود داشتن یک توافق تقریباً ۲۷ صفحه‌ای تقریباً آماده اجرا؛ دیپلمات‌ها هنوز بر سر یک نقطه اختلاف نهایی بین ایالات متحده و ایران معطل هستند: حذف سپاه از لیست تروریسم وزارت خارجه.

یک مقام آمریکایی در گفت‌وگو با پولیتیکو گفت: «موضع آمریکا این بوده است که تا زمانی که ایران برای برطرف کردن نگرانی‌های آمریکا درباره مسائل فراتر از برجام گامی برنداشته، واشینگتن نیز سپاه را از فهرست سازمان‌های تروریستی خارج نخواهد کرد، زیرا این موضوع نیز فراتر از برجام است.»

او افزود: «بسیار بعید به نظر می‌رسد که دولت بایدن بخواهد در این مقطع سپاه را در قالب مذاکرات احیای برجام، از فهرست سازمان‌های تروریستی خارج کند.»

یک مقام غربی نیز که در مذاکرات وین حضور داشته، به پولیتیکو گفت: «می‌توانم بگویم افرادی که به شدت در این مذاکرات تلاش کرده‌اند، به استیصال رسیده‌اند، زیرا یک توافق بسیار خوب که به نفع همه است به دلیل مسائلی که هیچ ارتباطی به مسئله هسته‌ای ندارند، گروگان گرفته شده‌ است.»

در همین حال، آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا، در نشست کنگره گفت: «سپاه پاسداران تنها زمانی می‌تواند از فهرست سازمان‌های تروریستی خارج شود که ایران اقدام‌های لازم را برای حذف سپاه از این لیست انجام دهد.»

وزیر خارجه آمریکا افزود: «اگر تحت هر شرایطی سپاه پاسداران از فهرست سازمان‌های تروریستی خارج شود، بسته به اقدام‌های ایران می‌توان سپاه را دوباره به این فهرست بازگرداند.»

رسانه‌های اسرائیلی نیز در روزهای گذشته در مطالبی به نقل از دیپلمات‌ها گزارش کردند که آمریکا به پذیرش شکست مذاکرات احیای برجام نزدیک شده و بیش از هر زمان دیگری خود را برای اعتراف به شکست در این مذاکرات آماده می‌کند.

همه می‌دانند تعامل ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تابعی از شرایط مذاکرات وین است. هر زمان که شرایط در مذاکرات خوب پیش برود ایران و آژانس از تعامل بالا با یکدیگر سخن می‌گویند و هرگاه مذاکرات با دست‌انداز روبرو شود، آژانس از پنهان‌کاری ایران می‌گوید و ایران از واکنش قانونی برای حفاظت از اماکن خود

آژانس و ایران؛ حرکت پاندولی در خط مذاکرات

حالا همه می‌دانند تعامل ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تابعی از شرایط مذاکرات وین است. هر زمان که شرایط در مذاکرات خوب پیش برود ایران و آژانس از تعامل بالا با یکدیگر سخن می‌گویند و هرگاه مذاکرات با دست‌انداز روبرو شود، آژانس از پنهان‌کاری ایران می‌گوید و ایران از واکنش قانونی برای حفاظت از اماکن خود.رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز در آخرین موضع‌گیری خود خواستار پاسخگویی ایران در خصوص کارگاه جدید ساخت سانتریفیوژ ایران در نطنز شده و سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران هم در پاسخ گفته این موضوع ناشی از تشدید تدابیر امنیتی در پی حمله به مجتمع تسای کرج است.

پیشتر ساخت قطعات سانتریفیوژ در شرکت تکنولوژی سانتریفیوژ ایران (تسا) واقع در کرج انجام می‌شد که در تیرماه سال گذشته این کارگاه مورد حمله خرابکارانه از سوی اسرائیل قرار گرفت.ایران حتی اعلام کرد که دوربین‌های آژانس که در این مجتمع نصب بود هم در اثر حمله آسیب دیده‌‌اند و دیگر به آژانس اجازه تعویض کارت حافظه دوربین‌ها در این سایت را نمی‌دهد.مذاکرات آژانس و سازمان انرژی اتمی ایران برای نصب دوربین جدید در این سایت نزدیک به شش ماه طول کشید.آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بهمن‌ ماه گذشته در گزارشی اعلام کرد که ایران تولید قطعات سانتریفیوژ را از مجتمع تسا در کرج به مکانی جدید در نطنز واقع در استان اصفهان منتقل کرده است و تمامی تجهیزات ساخت قطعات سانتریفیوژ کارگاه کرج نیز به نطنز منتقل شده است.مذاکرات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با ایران برای نصب دوربین‌های نظارتی در این کارگاه جدید نیز چند ماه ادامه داشت تا اینکه رافائل گروسی پنج‌شنبه ۲۵ فروردین در گزارشی محرمانه به اعضای آژانس اعلام کرد که دوربین‌های نظارتی این نهاد بین‌المللی از ۲۳ فروردین ماه در محل کارگاه جدید ساخت سانتریفیوژ در نطنز نصب شده است.با این حال محمدرضا غائبی، سرپرست نمایندگی ایران در سازمان‌های بین‌المللی در وین، همان روز گفت که تا زمان حصول توافق جدید، اطلاعات مربوط به دوربین‌های نظارتی در اختیار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار نخواهد گرفت و نزد ایران ذخیره می شود.رافائل گروسی، مدیرکل آژانس، پیش از این اعلام کرده که بدون دسترسی به داده‌های دوربین‌های کارگاه جدید قطعات سانتریفیوژ، آژانس نمی‌تواند تایید کند خط تولید در این کارگاه آغاز شده است یا نه.

واقعیت این است که روند احیای برجام خیلی سخت‌تر از آنچه پیش‌بینی می‌شد در حال انجام است. نگاهی به فرآیند مذاکرات نشان می‌دهد که در هر دوره زمانی موضوعی خاص به عنوان گره اصلی مذاکرات مطرح شده و بعد از باز شدن، مشکلی دیگر گره در مذاکرات انداخته است

سعید خطیب‌زاده،‌ سخنگوی وزارت امور خارجه هم درخصوص انتقال سانتریفیوژها به نطنز گفته بود: «ایران عضو ان.پی.تی است و رژیم عدم اشاعه‌ را پذیرفته و مقررات پادمان را تابع النعل بالنعل انجام داده است و انتقال سانتریفیوژها هم پس از خرابکاری برای قرار گرفتن در جای امن از کرج به نطنز با اطلاع آژانس صورت گرفته است و براساس تعهدات ما در معاهده عدم اشاعه این اجازه را داریم که براساس نیازهای صلح‌آمیز خود هر اقدامی را با اطلاع و زیر نظر آژانس انجام دهیم.»

مذاکرات تمام شده است

اظهارات گروسی البته از سوی رئیس سازمان انرژی اتمی ایران بی‌پاسخ نماند. محمد اسلامی گفت: ما به تمامی سوالات در خصوص مکان‌های ادعایی پاسخ داده‌ایم؛ دو مرتبه هم جلسه داشتیم و جلسه سوم هم به زودی در تهران تشکیل خواهد شد و مذاکرات در حال پیشرفت است.

اسلامی که پیشتر گفته بود تمامی ابعاد فنی مذاکرات به پایان رسیده و فقط ابعاد سیاسی آن مانده است؛ این بار نیز در حاشیه روز قدس از پایان مذاکرات سخن گفت: «مذاکراتی دیگر باقی نمانده است؛ مذاکرات تمام شده است. مذاکرات در چهارچوب توافق برجام بوده و مشکلاتی است که آمریکا ایجاد کرده و خودش باید این مشکلات را رفع کند چرا که تمامی رفتارهایشان خلاف توافق بوده؛ خودشان از برجام خارج شدند و خودشان امضایشان را پاره کردند، امروز هم اگر می‌خواهند به توافق بازگردند باید همه مواردی را که نقض کردند، اعاده کنند.»

مذاکرات وین در وضعیت گریز یا اتصال قرار گرفته و روزهای آینده مشخص می‌کند که آیا برای احیای برجامی که از 20 اسفند دچار سکته شده امیدی می‌توان متصور بود؟ وگرنه تعامل با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و یا سایر چالش‌ها همه موضوعی فرعی است.