دو عامل موفقيت؛ پرهيز از اشتباه‌های احمدی نژاد - جلوگيری از رشد ناگهانی قيمت ها
دولت عنوان مي‌کند در پي افزايش يارانه‌ها تنها قيمت برخي اقلام افزايش پيدا مي‌کند. اين در حالي است که آنچه در بازار رخ مي‌دهد اين است که با افزايش قيمت برخي کالاها قيمت کالاهاي ديگر نيز افزايش پيدا مي‌کند و درنتيجه بازار را تحت تأثير قرار مي‌دهد.
روزنو :
روزنو :تیم اقتصادی دولت به دنبال جراحی اقتصادی با هدف جلوگیری از اتلاف منابع و قاچاق کالاست. به همین دلیل نیز دولت میزان یارانه‌های مردم را افزایش داده و قرار است در ماه‌های آینده کالابرگ جایگزین یارانه نقدی شود. با این وجود افزایش قیمت برخی کالاها پس از واریز یارانه‌ها روی قیمت کالاهای دیگر نیز تأثیر گذاشته است. «آرمان ملی» برای تحلیل و بررسی این وضعیت با دکتر علیرضا محجوب، دبیرکل خانه کارگر و نماینده سابق مجلس شورای اسلامی گفت‌وگو کرده است. محجوب معتقد است: «دولت‌ها باید در شرایط سخت بهترین تصمیم را اتخاذ کنند. در شرایط کنونی نیز بهترین تصمیم بازگشت از تصمیماتی است که آثار تورمی به همراه خواهد داشت. در شرایط فعلی تنها دهک‌های بالای جامعه قدرت خرید ارز30 هزارتومانی را دارند و دهک‌های پایین جامعه قادر به خرید ارز30 هزارتومانی نیستند. من یارانه نقدی را مضر می‌دانم و معتقدم افزایش میزان یارانه‌ها باعث خواهد شد که بخش غیرمولد اقتصاد تأثیرگذاری بیشتری پیدا کند.» در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید.
دولت با عنوان جراحي اقتصادي يارانه‌ها را افزايش داد و قيمت برخي اقلام موجود در بازار را يافت. ديدگاه شما درباره زمان و نحوه اجراي اين جراحي اقتصادي چيست؟
من زماني که احمدي‌نژاد قصد داشت به مردم يارانه پرداخت کند به‌عنوان نماينده در مجلس حضور داشتم و همان زمان نيز مخالفت خود را با پرداخت يارانه به مردم عنوان کردم. دولت عنوان کرده با افزايش يارانه‌ها قصد دارد جراحي اقتصادي رخ بدهد. اين در حالي است که در واقع جراحي رخ نمي‌دهد، بلکه نوعي جابه‌جايي ثروت اتفاق مي‌افتد. در دولت احمدي‌نژاد که هدفمندي يارانه‌ها اجرا شد به‌رغم اينکه ايران بيشترين ميزان درآمد ارزي را در اختيار داشت اما با بيشترين تورم مواجه شد. به همين دليل نيز تکرار رويکرد دولت احمدي‌نژاد تورم را افزايش مي‌دهد. به دولت و آقاي رئيسي توصيه مي‌کنم اشتباهات دولت احمدي‌نژاد درباره يارانه‌ها را تکرار نکند و دوباره در مسيري قرار نگيرد که باعث افزايش تورم شود. سياست‌هاي اشتباه دولت احمدي‌نژاد باعث شد که دولت بعدي نيز با چالش‌هايي مواجه شود و به همين دليل دولت آقاي روحاني ناچار شد از سياست سرکوب قيمت استفاده کند که درنهايت باعث به وجود آمدن چالش‌هاي جديدي در اقتصاد شد. چالش‌هايي که در دي‌ماه1396 و آبان ماه1398 شدت بيشتري پيدا کرد. امروز نيز ما در شرايطي قرار داريم که دولت اشتباهات دولت احمدي‌نژاد درباره يارانه‌ها را به شکل ديگري تکرار مي‌کند. من براي دولت آقاي رئيسي آرزوي موفقيت مي‌کنم و معتقدم همه بايد از دولت حمايت کنند تا برنامه‌هاي خود را اجرا کند. با اين‌وجود اين دلسوزي بايد همراه با انتقاد سازنده و عقلايي باشد. برنامه‌هاي دولت آقاي رئيسي نيز دلسوزانه است اما با آنچه اتفاق مي‌افتد فاصله دارد.
ارزيابي شما از وعده‌هاي دولت چيست؟
دولت عنوان مي‌کند در پي افزايش يارانه‌ها تنها قيمت برخي اقلام افزايش پيدا مي‌کند. اين در حالي است که آنچه در بازار رخ مي‌دهد اين است که با افزايش قيمت برخي کالاها قيمت کالاهاي ديگر نيز افزايش پيدا مي‌کند و درنتيجه بازار را تحت تأثير قرار مي‌دهد. ما بايد بپذيريم که هر دولتي با چالش‌هاي خاص خود مواجه است و اين وضعيت درباره همه دولت‌ها وجود داشته است. ما در اقتصاد حق انتخاب بين خوب و عالي را نداريم و بلکه بايد بين خوب و بد انتخاب کنيم. اين در حالي است که ما معمولأ بين بد و بدتر انتخاب مي‌کنيم و به همين دليل با چالش‌هاي بيشتري مواجه هستيم. در روزهاي اخير افزايش قيمت کالاهاي موردنياز مردم باعث دشواري براي مردم جامعه شده است. در چنين شرايطي برخي نيز از اين وضعيت سوءاستفاده مي‌کنند و با احتکار و سودجويي تلاش مي‌کنند از آب گل‌آلود ماهي بگيرند. نمونه بارز اين مسأله را در روزهاي اخير در اظهارات مسئولان نيروي انتظامي مشاهده کرده‌ايم که انبارهاي احتکار شده زيادي را کشف و ضبط کرده‌اند. اين موضوع نشان مي‌دهد که در سرنوشت اقتصاد ما بخش‌هاي نامولد تأثيرگذار هستند و مي‌توانند شرايط زندگي را براي مردم سخت کند. مقام معظم رهبري همواره بر توليد مولد تأکيد داشته‌اند. اين در حالي است که شرايطي که توسط دولت‌ها رقم‌زده شده باعث مي‌شود بيشتر بخش غيرمولد در اقتصاد نقش‌آفريني کند.
آيا بهتر نبود دولت پس از به نتيجه رسيدن احتمالي برجام و لغو تحريم‌ها سياست‌هاي جديد اقتصادي خود را اجرايي مي‌کرد؟
زمان تصميم‌گيري به‌خصوص در مورد مسائل اقتصادي از اهميت زيادي برخوردار است. بدون ترديد اگر دولت پس از لغو تحريم‌ها دست به چنين اقداماتي مي‌زد نتايج بهتري براي کشور به همراه داشت و مردم با مشکلات کمتري مواجه مي‌شدند. دولت عنوان مي‌کند قصد دارد با اين اقدامات جراحي اقتصادي انجام بدهد. اين در حالي است که بدن بيمار بايد از توانايي کافي براي جراحي اقتصادي برخوردار باشد. هنگامي‌که بدن بيمار از توانايي کافي براي جراحي برخوردار نيست اين احتمال وجود دارد که جراحي به ضرر بيمار تمام شود. به همين دليل هر سياستي که دولت دنبال مي‌کند بايد جاي تجديدنظر و بازگشت در آن وجود داشته باشد. به‌هرحال سياست‌هاي يک دولت قابل‌تجديد نظراست. شرايط به شکلي نيست که هيچ اشکالي در سياست‌هايي که دولت اجرا مي‌کند وجود نداشته باشد. توصيه من به دولت اين است که در برخي از تصميمات اقتصادي که در شرايط کنوني گرفته تجديدنظر کند. اين احتمال وجود دارد که درصورتي‌که دولت از تصميمات خود عدول کند قيمت‌ها دوباره به وضعيت قبلي بازنگردد اما آثار تورمي آنها تا حدود زيادي فروکش خواهد کرد. سياست‌هايي که دولت دنبال مي‌کند درنهايت9 ميليارد دلار براي دولت عايدي خواهد داشت. اين در حالي است که به ازاي اين مبلغ پول‌هاي بيشتري توسط سوداگران مورد سوءاستفاده قرار مي‌گيرد.
آيا شرايط براي بازگشت و عقب‌نشيني دولت از تصميماتي که گرفته وجود دارد؟
به‌هرحال بايد بپذيريم که دولت‌ها بايد در شرايط سخت بهترين تصميم را اتخاذ کنند. در شرايط کنوني نيز بهترين تصميم بازگشت از تصميماتي است که گرفته‌شده و به نظر من آثار تورمي به همراه خواهد داشت. اين موضوع بستگي به دولت خواهد داشت. شرايط ارزي امروز طوري است که تنها دهک‌هاي بالاي جامعه قدرت خريد ارز30 هزارتوماني را دارند و دهک‌هاي پايين جامعه قادر به خريد ارز30 هزارتوماني نيستند. من معتقدم افزايش ميزان يارانه‌ها باعث خواهد شد که بخش غير مولد اقتصاد تأثيرگذاري بيشتري پيدا کند. امروز بسياري از جاهايي که قصد دارند کارگر ساده جذب کنند قادر به اين کار نيستند اما اگر به وضعيت دستفروش‌ها در خيابان‌هاي تهران توجه کنيم متوجه مي‌شويم که ميزان دستفروش‌ها نسبت به گذشته افزايش داشته است. در شرايطي که پيش‌آمده بخش غيرمولد اقتصاد کشور به‌جاي اينکه وارد چرخه سالم اقتصادي شود ترجيح مي‌دهد از وضعيت موجود به سود خود سوءاستفاده کند. تصميمات بايد در زمان خود و با برنامه‌ريزي دقيق صورت بگيرد. برخي از تصميمات به بي‌ثباتي اقتصادي در کشور دامن مي‌زند. اين در حالي است که ثبات اقتصادي مهم‌ترين ضرورت تصميم‌گيري در کشور است. نظام ارز و بازار ارز داراي تعريف خاص خود است و بايد بر اساس قاعده و اصول درباره آن تصميم‌گيري صورت بگيرد. در آمريکا که خود را کانون اقتصاد بازار و ليبراليسم مي‌داند زماني که درباره نرخ ارز تصميم‌گيري مي‌کنند همه عوامل مؤثر در نوسان قيمت ارز را بررسي کرده و پس‌ازآن درباره قيمت ارز تصميم‌گيري مي‌کنند. دولت اگر قرار است اقدامي براي زندگي مردم انجام بدهد و فشار را کاهش بدهد بايد مشخص و قابل ارزيابي باشد و به‌صورت ملموس در زندگي مردم احساس شود. به‌عنوان‌مثال اگر دولت بودجه خود را تقديم مجلس کرده آثار و نتايج آن بايد در سال آينده روي زندگي مردم مشخص باشد. در چنين شرايطي مي‌توانيم عملکرد دولت را مورد ارزيابي دقيق قرار بدهيم که آيا در مسيري حرکت کرده که فشار اقتصادي روي زندگي مردم کاهش پيدا کند يا خير.
در شرايط کنوني مهم‌ترين مطالبه مردم از دولت در زمينه اقتصادي چيست؟
در شرايط کنوني آنچه براي مردم حائز اهميت است تورم است. امروز آنچه فشار زندگي بر مردم را افزايش داده افزايش قيمت کالاهاي موردنياز است. برخي به دليل اينکه قيمت ارز افزايش پيدا مي‌کند قيمت کالاهاي خود را افزايش مي‌دهند. نکته جالب اين است که در روزهايي که قيمت ارز روند کاهشي نيز دارد اين افراد قيمت کالاهاي خود را افزايش مي‌دهند. اين نوعي هرز روي اقتصادي است که بيشتر به‌واسطه‌ها، دلال‌ها و گروه‌هاي غيرمولد بازمي‌گردد. اين وضعيت در بخش توزيع و توليد مواد اوليه نيز وجود دارد. چنين شرايطي نشان‌دهنده اين است که تفاوتي در رويکرد مديريت کشور با تغيير دولت صورت نگرفته و همچنان مشکلات وجود دارد. بخش مهمي از بودجه مربوط به سيستم عرضه ارز در بانک‌هاست. مهم‌ترين عرضه‌کننده ارز در طول اين سال‌ها دولت بوده است. دولت‌ها بايد اين نکته را در نظر داشته باشند که نبايد به جيب مردم دست‌اندازي کند. حتي اگر درآمد و توانايي مردم افزايش پيدا نمي‌کند اشکالي ندارد اما دولت‌ها نبايد دست در جيب مردم کنند. افزايش ناگهاني قيمت‌ها در اقتصاد کشور به شکلي شده که حتي نمي‌توان نام آن را تورم گذاشت. مسير حرکت دولت در اقتصاد بايد حفظ تعادل و توازن باشد. کسي منکر واردات نيست. اما اين واردات بايد براي حفظ توازن اقتصادي کشور صورت بگيرد. بخشي از وضعيت کنوني نيز به دليل سياست‌هايي است که در دولت گذشته دنبال شده است. با اين‌وجود اين وضعيت هنوز ادامه دارد. جهت‌گيري دولت به سمت کمک به اقشار ضعيف جامعه و فقرا بوده است. اين جهت‌گيري خوب است. همين‌که دولت متوجه شده در زندگي اقشار ضعيف جامعه چه اتفاقاتي رخ مي‌دهد و مردم در چه شرايطي زندگي مي‌کنند حائز اهميت است. نکته مهم اين است که با اظهارنظر و حرف زدن درباره لزوم توجه به وضعيت زندگي فقرا مشکلات آنها حل نخواهد شد. امروز اغلب اقشار ضعيف جامعه براي خريد خودرو با مشکل مواجه هستند. از سوي ديگر ميزان مسافرت‌ها در بين مردم کاهش داشته و فشار اقتصادي به‌اندازه‌اي روي مردم زياد است که امکان سفر براي آنها فراهم نيست. در چنين شرايطي برخي از خانواده‌ها که درگذشته با مشکلاتي مواجه بودند با افزايش قيمت کالاهاي موردنياز با چالش‌هاي اساسي مواجه شده و از خريد برخي ملزومات زندگي خود نيز ناتوان هستند. ما از هر شخص و نهادي که درباره زندگي فقرا دغدغه داشته باشد و در اين زمينه تلاش مي‌کند تشکر مي‌کنيم. با اين‌وجود بايد بين حرف و عمل فاصله ايجاد نشود و در زمينه اجرايي به زندگي فقرا رسيدگي شود.
