روز نو :چرا برجام احیا نمی‌شود؟ آیا روند مذاکرات پس از صدور قطعنامه اخیر شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از سوی ایران تغییر خواهد یافت؟ قطع دوربین‌های فرا پادمانی تاسیسات هسته‌ای کشور چه تاثیری در پرونده هسته‌ای ایران خواهد داشت؟ مهم‌ترین راهبرد حاکمیت در شرایط کنونی و خروج از بحران چه باید باشد؟ «دنیای اقتصاد» در گفت‌وگو با سه عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس این موارد را بررسی کرده است.

محمود عباس‌زاده مشکینی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی، معتقد است که اشکال برجام در ساختار آن است. برجام مفاد و بندهایی دارد که با استناد به آنها متاسفانه تیم داوری در موارد اختلافی، بیشترین رای را دارند و ما یک عضو این تیم هستیم.

سخنگوی کمیسیون امنیت ملی رعایت نکردن چارچوب و خطوط قرمزی که رهبری نسبت به رعایت آنها در زمان تصویب برجام اصرار داشتند و کم توجهی به توصیه‌های کارشناسان را پاشنه آشیل برجام عنوان کرد و گفت: آن زمان در مجلس نبودم ولی در ۶ مناظره در دانشگاه‌های تهران و قزوین اعلام کردم که این برجام کشور را قفل می‌کند. عباس‌زاده‌مشکینی گفت: چطور بگویم حریف کارکشته است و می‌تواند از ما امتیاز بگیرد. ما هم باید یاد بگیریم که امتیاز بگیریم. وی در پاسخ به این پرسش که چه راهکار‌هایی درحال حاضر برای رفع مشکل برجام و تداوم روند مذاکرات وجود دارد، به سه راهبرد اشاره کرد. به گفته سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی، سه راه بیشتر نداریم یا باید از برجام خارج شویم که به نظرم بهترین زمان خروج از برجام وقتی بود که آمریکایی‌ها خارج شدند. آن زمان این کار را نکردند و خروج در مقطع کنونی ممکن است دردسرهای حقوقی داشته باشد. عباس‌زاده‌مشکینی، راه دوم را گفت‌وگو برای تثبیت همین برجام عنوان کرد و در عین حال این سوال را مطرح کرد که حفظ برجام فعلی که پاشنه آشیل‌ها و نقاط ضعف‌هایی دارد، چه آورده‌ای برای ما خواهد داشت؟

وی سومین راه موجود را توافق جدید برای اصلاح ساختار برجام عنوان کرد و گفت: در شرایط فعلی باید طرف مقابل را برای اصلاح برجام متقاعد و درباره آن توافق کنیم.

وی درباره الزامات اصلاح ساختار برجام گفت: جمهوری اسلامی دستش پر است؛ یعنی ما پس از آنکه قانون اقدام راهبردی را در مجلس تصویب کردیم و سازمان انرژ‌ی اتمی موظف شد برخی از ظرفیت‌های از دست رفته در طول اجرای برجام را یک طرفه احیا کند، آن ظرفیت‌ها دوباره بازتولید شدند. هم ذخیره اورانیوم غنی شده زیاد شد، هم درصد غنی‌سازی را بالا بردیم و هم سانتریفیوژهای قوی‌تر تولید و در هر سه مورد ظرفیت‌های از دست رفته را احیا کردیم. اینها برگ‌های برنده ما هستند.

سخنگوی کمیسیون امنیت ملی، با بیان اینکه باید دنبال توافقی نتیجه بخش برای کشور باشیم، گفت: ما نباید زیر بار توافق تحمیلی از طرف غربی‌ها برویم تا کشور ضرر کند؛ ما باید توافق خوبی را به انجام برسانیم تا برای هر دو طرف نفع داشته باشد. وی با بیان اینکه در این دوره اخیر حسن‌نیت‌مان بیشتر هم بود، گفت: ما هم جدیت داریم و هم حسن‌نیت. برخی اوقات اگر حسن نیت و جدیت از سقفش بیشتر شود، ممکن است به عارضه تبدیل شود. سخنگوی کمیسیون امنیت ملی اشکال اساسی‌تر برجام را هویت دو طرف مذاکره عنوان کرد و گفت: واقعیت این است که غربی‌ها نمی‌خواهند جمهوری اسلامی جزو کشورهای دارنده تکنولوژی هسته‌ای باشد؛ وقتی چرخه تولید سوخت هسته‌ای و تکنولوژی را داشته باشید، نظام بین‌الملل خود مجبور است شما را به عنوان یک بازیگر اصلی بپذیرد. به گفته عباس‌زاده مشکینی، راهبرد ما در مقابل آنها باید هوشمندانه و علمی و یک قدم عقب و دو قدم جلو باشد و همچنین باید وضع موجود و ثبات سیاسی کشور را حفظ کرد و با ظرافت در این حوزه پیش رفت.

عمویی: همه‌چیز خوب پیش می‌رفت، اما گروسی کار را خراب کرد

ابوالفضل عمویی، ‌دیگر عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس درباره تداوم روند مذاکرات به «دنیای اقتصاد» گفت: اگر در مذاکرات، طرف مقابل به آن حرف اساسی خود که می‌گوید یعنی شکست سیاست فشار حداکثری پایبند باشد؛ حتما به سرعت به نتیجه می‌رسیم، ولی چیزی که در عمل دیده می‌شود حفظ همین سیاست و اهرم تحریمی است.

عمویی گفت: این مساله مورد پذیرش ما قرار نمی‌گیرد؛ ما‌ محدودیت را در برنامه‌های هسته‌ای در قالب برجام پذیرفتیم که با رفع تحریم‌ها، انتفاع اقتصادی برای مردم صورت بگیرد و موانعی که برای اصلاح اقتصاد کشور وجود دارد، رفع شود. اگر این اتفاق نیفتد، پذیرش محدودیت در برنامه‌های هسته‌ای اصلا وجهه‌ای ندارد. به گفته عمویی، طرف گفت‌وگوی مستقیم مذاکرات‌مان گروه ۱+۴ و اروپایی‌ها بودند ولی آنها واسطی برای ارجاع مطالبات ما به طرف آمریکایی بودند. طرف آمریکایی هم عضو مذاکرات نیست؛ به دلیل اینکه از توافق خارج شده و هنوز هم اقدام موثری برای بازگشت به توافق صورت نداده است.

وی افزود: در موضوع تحریم‌ها دو تا سه موضوع اساسی برای ما باید حل بشود تا بتواند مورد پذیرش ما قرار بگیرد. یکی بحث تضمین‌ها است. ما تضمین می‌خواهیم از جهت اینکه شرکت‌هایی که می‌خواهند با ایران در زمینه اقتصادی همکاری کنند و سود ببرند باید فرصت کافی را داشته باشند. این موضوع تضمین‌ها و زمان تضمین‌ها یک بحث اساسی است که طرف مقابل ما در مقابل طولانی شدن آن مقاومت می‌کند. ما انتظارمان این است که به جهت فشارهای تحریمی احتمالی ما زمان بیشتری داشته باشیم، ولی طرف مقابل سعی می‌کند این زمان را محدود کند.

عمویی رفع تحریم برخی نهاد‌ها به ویژه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را که وزارت خارجه آمریکا پس از برجام، آن را یک سازمان تروریستی خارجی اعلام کرد، مطالبه اساسی عنوان کرد و گفت: سپاه پاسداران جمهوری اسلامی جزو شناخته شده ساختار حاکمیت جمهوری اسلامی ایران است و تحریم بودن این نهاد مانع بسیاری از فعالیت‌های خارجی و اقتصادی و حتی اجتماعی ما می‌شود. سپاه به جهت ماموریتش برای حفظ انقلاب حضور دارد و فکر می‌کنیم باید این عنوان ظالمانه که به سازمان داده شده، رفع شود. موضوعات دیگری هم به جهت برخی جزئیات و اسامی و شیوه رفع تحریم‌ها هم وجود دارد که باید رفع شود.

این عضو کمیسیون امنیت ملی درباره تداوم روند مذاکرات پس از قطع دوربین‌ها و صدور قطعنامه آژانس نیز گفت: ما با دو موضوع مواجهیم. یکی مذاکراتی است که در وین با ۱+۴ در جریان است که البته در حال حاضر توسط مورا دنبال می‌شود و او به‌طور شفاهی پیام‌های ما را بین اروپا و ایران رد و بدل می‌کند و موضوع دوم همکاری‌های ما با آژانس است که مستقیما به آژانس ارتباطی ندارد ولی از یک جهت ارتباط پیدا می‌کند و آن هم این است که ما اگر در وین به توافقی دست پیدا کنیم، ‌مایلیم که این توافق پایدار و بلندمدت باشد و از آن جهت باید هر چیزی که بخواهد مانع حفظ این توافق باشد، رفع شود. عمویی به چالش احتمالی توافقات انجام‌شده در وین اشاره کرد و گفت: باید پیش از توافق، چالش‌ها را در همین چارچوب مذاکرات زمستان گذشته میان آژانس انرژی اتمی و سازمان انرژی اتمی کشورمان حل و فصل کرد.

به گفته عمویی، چند موضوع بین ایران و آژانس باقی مانده بود که درباره این موضوعات گفت‌وگوها جریان داشت و نهایتا منجر به نقشه راهی شد که در اسفند ماه بین آقای گروسی و آقای اسلامی امضا شد. این عضو کمیسیون امنیت ملی گفت: انتظار داریم که مدیر‌کل آژانس یک گزارش متوازن برای شورای حکام منتشر و شورای حکام پرونده ایران را مختومه اعلام کند و اگر این مساله مختومه اعلام شود و در صورت توافق در وین می‌توان امیدوار بود که توافق پایداری انجام گیرد.

عمویی گفت که پس از آنکه سه دور مذاکرات بین ایران و آژانس صورت گرفت و ایران یک توضیح کتبی به آژانس ارائه کرد و آژانس بعد از آن سه دور مذاکرات با مقامات کشورمان درباره مسائل باقی‌مانده داشت و توضیحاتی را شنید، سوالاتی را مطرح و پاسخ‌هایی را دریافت کرد، ولی در عمل آقای گروسی در سخنرانی خود در پارلمان اروپا اعلام کرد که ایران همکاری نمی‌کند. ما در میانه این همکاری‌ها بودیم و این موضع آقای گروسی به‌شدت نگران‌کننده بود. پس از آن ‌آقای گروسی به رژیم صهیونیستی سفر و در سرزمین‌های اشغالی با مقامات این رژیم ملاقات کرد. وی یادآور شد: این سفر نمی‌توانست در قالب سفرهای معمول مدیرکل باشد؛ چون رژیم صهیونیستی عضو «ان‌پی‌تی» نیست و در عین حال طبق اعلامی که کردند موضوع گفت‌وگو‌ها، برنامه هسته‌ا‌ی ایران بود.

به گفته عمویی، این سفر نشان‌دهنده سوگیری مدیرکل آژانس است تا روند همکاری‌های ایران و آژانس را سیاسی کند و همکاری‌ها را به سمت آسیب سوق دهد. عمویی قطعنامه اخیر صادر شده علیه ایران را دارای محتوای قوی ندانست و گفت: قطعنامه خواسته مهمی ندارد و فقط تاکید می‌کند که ایران باید با آژانس همکاری کند، ولی نفس همکاری نشان می‌دهد که همکاری‌های ایران نادیده گرفته شده است و این نادیده گرفته شدن همکاری‌ها برای ما خیلی گران است. زیرا طبق گزارش خود آژانس ۲۲ درصد بازرسی‌ها از ایران صورت می‌گیرد؛ یعنی بیش از یک‌پنجم کل نظارت‌های آژانس برای ایران انجام می‌شود و ما هرچه بیشتر با آژانس همکاری می‌کنیم به جای اینکه به سمت حل و فصل موضوعات برویم، ابهامات موضوعات هسته‌ای ما بیشتر می‌شود. عمویی گفت: وقتی همکاری با آژانس که ما را باید به سمت حل و فصل ابهامات با آژانس ببرد؛ به جایی نمی‌رسد؛ این پرسش در برخی محافل سیاسی مطرح می‌شود که چرا باید این همکاری‌ها ادامه پیدا کند؟ به همین دلیل دولت در این چارچوب اقداماتی کرد از جمله توقف دوربین‌های فرا پادمانی و همین طور افزایش ظرفیت غنی‌سازی که مجلس هم از آن حمایت کرد. عمویی تاکید کرد که مسیر همکاری‌های آینده ایران و آژانس باید روشن شود. اگر مدیر‌کل بخواهد به این رفتار سیاسی خود ادامه دهد همکاری‌ای که تا کنون با قوت درحال انجام بود، تخریب می‌شود. در همین حال انتظار داریم که فضای بین‌المللی با توضیحات ایران بتواند به سمتی سوق پیدا کند که منطق بر همکاری‌های ایران و آژانس حاکم شود.

جهان‌آبادی: خروج از ان‌پی‌تی و چالش با آژانس تله اسرائیل است

‌جلیل رحیم جهان‌آبادی، دیگر عضو کمیسیون امنیت ملی نیز با بیان اینکه غربی‌ها نه درک درستی از موقعیت خود‌ و نه درک درستی از شرایط ما دارند، گفت: آنها فکر می‌کنند که ایران را با فشار حداکثری و زیاده‌خواهی می‌توانند وادار به عقب‌نشینی و پذیرش خواسته‌های خود کنند. به گفته رحیمی، حرف غربی‌ها با ما این است که شما پس از محدود‌سازی غنی‌سازی، ‌رقیق کردن اضافات اورانیوم غنی شده بعد از برجام و مسدود کردن سانتریفیوژ‌های نسل ۶ و همچنین پذیرش نظارت بیشتر از آنچه برای ما در تعهدات فرابرجامی و حتی بیشتر از پروتکل‌های الحاقی تعیین شده است؛ نباید انتظارات زیادی از ما داشته باشید. ما نه تضمینی در مسائل مالی و نه تضمینی در عدم خروج به شما نمی‌دهیم و حاضر نیستیم که همه تحریم‌ها را لغو کنیم. عضو کمیسیون امنیت ملی در ادامه به راهبرد‌های موجود در مقابل فشار غربی‌ها اشاره کرد. به گفته وی، دنیا را نباید به چند کشور غربی خلاصه کنیم. در عوض باید روابط را با کشورهای همسایه و سایر کشورها توسعه دهیم و تلاش کنیم فروش نفت خود را از این طریق افزایش دهیم.

رحیمی جهان‌آبادی همچنین به پایبندی نسبت به تعهدات مندرج در ان‌پی‌تی و تداوم همکاری با آژانس نیز به عنوان سایر راهبردها اشاره کرد و افزود: اینکه ما به سمت خروج از ان‌پی‌تی و چالش با آژانس برویم؛ نه تنها به نفع ما نیست، بلکه در تله‌ای می‌افتیم که رژیم صهیونیستی طراحی کرده است و حرفش این است که ایران به دنبال فعالیت‌های غیر صلح‌آمیز است؛ درصورتی که ما هم فعالیت‌های‌مان شفاف است و هم قانونی است و فعالیت‌ها‌ی‌مان در گزارش‌های آژانس موجود است. وی ابراز امیدواری کرد تا طرف غربی عقلانیت به خرج دهد و با ایران گفت‌وگو کند و تعهداتی را که باید در چارچوب برجام اجرایی کند، بپذیرد. رحیمی گفت: غربی‌ها، ‌تلاش نکنند که از طریق پرونده برجام وارد خط قرمز ما بشوند. این موضوعات مانند مسائل دفاعی، نیروهای نظامی و سیاست خارجی ما است و به همان میزان که غربی‌ها حق دارند که هر سیاستی را در جهان دنبال کنند ما هم درچارچوب قوانین بین‌المللی یک کشوریم نه مستعمره غربی‌ها و اکنون هم دورانی نیست که غربی‌ها بخواهند به ما دستور بدهند و امر و نهی کنند.