روزنو :21 تیرماه در تقویم روز «عفاف و حجاب» است و یادآور حادثه تاریخی مسجد گوهرشاد. شاید اگر امسال نیز روز عفاف و حجاب را مانند سال‌های گذشته با تبیین موضوع در نمازجمعه‌ها، همایش‌ها و صداوسیما برگزار می‌کردند، تا این حد جامعه در مورد مساله حجاب حساس و برانگیخته نمی‌شد.

اما در اولین سال دولت ابراهیم رئیسی و شاید بعد از حدود یک دهه، برخی ارکان حاکمیت دوباره ساز سخت‌گیری بر مردم و روانه کردن ماشین‌های گشت ارشاد به خیابان‌ها را کوک کردند.

ایده‌ای که به دلیل تغییر نسلی و گسترش شبکه‌های اجتماعی منجر به تنش‌های بسیار شده و دو قطبی شدیدی را میان مردم ایجاد کرده است. کاظم صدیقی، رئیس ستاد امر به معروف و نهی از منکر کشور به صراحت اعلام کرد که «در بحث عفاف و حجاب، اول دولت را مکلف کردیم تا وضعیت پوشش کارکنانش را سر و سامان بدهد و بعد از ادارات، به سراغ بازار و اصناف می‌رویم».

در مورد حجاب می‌توان اختلافات فقهی، روایی و تاریخی داشت. حتی می‌توان در میزان دخالت حاکمیت و جایگاه آن در حکمرانی هم به مناقشه پرداخت. با این حال برخی بر این باورند که اتفاقاتی از این دست تنها تفاوت نگاه در سبک زندگی نیست؛ بلکه یک پیام به طرفداران ایدئولوژیک است که حاکمیت در هر حال از گفتمان مورد تایید شما حمایت خواهد کرد

پس از آن بود که علاوه بر دستور قضایی در برخی استان‌ها به عدم ارائه خدمات بانکی و دولتی و حمل‌ونقل مترو به زنان کم‌حجاب، شاهد برخورد برخی شهروندان محجبه با دیگر شهروندان کم‌حجاب در مترو و اتوبوس بودیم. علاوه بر آن نیروی انتظامی هم در پاره‌ای موارد خشونت کلامی و فیزیکی خود با زنان و دختران کم‌حجاب را به شدت بالا برد.

از سنگر اول تا نگرانی از دامن و...

سیر اتفاقات در موضوع حجاب به قدری تند و شتابان پیش رفته که متناسب با هر موضوع، مدافعان گشت ارشاد و برخوردهای قهری به سرعت منطق خود را عوض کرده‌اند. بسیاری از ائمه جمعه و روسای سازمان‌های عقیدتی و سیاسی در نیروهای نظامی و انتظامی به مناسبت روز عفاف و حجاب، سنگر اول را پوشش زنان در جامعه اسلامی معرفی کردند.

مشرق نیوز، رسانه منتسب به برخی نهادهای امنیتی از قول کاربری در تبیین چرایی سنگر اول بودن حجاب نوشت: «سخنی کوتاه با دوستان دلسوز انقلابی که گاهی بر اثر جو رسانه‌ای از حجاب اجباری انتقاد می‌کنند. هدف دشمن صرفا حجاب نیست و به آن به عنوان سنگر اول نگاه می‌کند که در صورت فتح آن، من و شما اینجا باید با براندازان در مورد ممنوعیت یا آزادی همجنس‌بازی در ایران بحث کنیم!»

تبیین همین دیدگاه منجر به تقابل و برخورد برخی شهروندان با یکدیگر شد. البته ادبیات مدافعان حجاب را نیز تندتر کرد. تصویر درگیری دو زن در اتوبوس و پیاده کردن فرد تذکر‌دهنده و بازداشت تذکرگیرنده نیز بازتاب وسیعی داشت. با این حال مدافعان زن محجبه در دفاع این بار ادبیات عجیب‌تری را به کار بردند. از جمله دبیر ستاد امر به معروف و نهی از منکر اصفهان در توئیتر با اشاره به این درگیری، یکی را «خانم بدزبان» خواند و گفت او به یک خانم محجبه «فحاشی» کرده و سپس او را از اتوبوس بیرون کرده است.

احمد عبداللهی در ادامه این توئیت نوشت: «یکی از آثار همزیستی با سگ، ابتلا به بیماری‌های مشترک از جمله هاری است که متاسفانه برخی الان در این مرحله هستند و باید مواظب حمله آنها بود.»

این پایان ماجرا نبود و مدافعان برخورد با بدحجاب‌ها استدلال‌های عجیب‌تری را آوردند. وحید یامین‌پور، معاون وزیر ورزش و جوانان دولت سیزدهم در مصاحبه‌ای گفت که «گام اول روسری را بر چوب زدن است و در گام‌های بعدی شورت را به چوب می‌زنند.» این ادبیات سخیف آن هم از سوی یک مقام دولتی و رسمی بازتاب بسیار منفی در برداشت.

البته تنها این جوان نواصولگرا نبود که کلامش نشان می‌داد این افراد حجاب را تنها از منظر جنسیتی می‌بینند. بلکه محمدرضا باهنر نیز با عنوان یک اصولگرای قدیمی و با تجربه به سبک دیگری همین حساسیت‌ها را نشان داد: «یک زمانی آقای احمدی‌نژاد می‌گفت یک شاخه و دو شاخه از موی بانوان بیرون باشد، مشکلی ایجاد نمی‌کند. اما گاهی این دو شاخه می‌شود چهار شاخه اگر شد ۴۰ شاخه و بعد ۴۰۰ شاخه و اگر روسری رفت کنار و یواش یواش شلوار هم کوتاه شد و دامن هم آمد بالا چه می‌شود. حد و مرزی دارد یک جاهایی باید به مقررات اجتماعی احترام بگذارند. ما کاملاً با افراط و تفریط مخالف هستیم. یعنی این مسئله حتماً نباید تبدیل به یک مقوله سیاسی شود که یک عده بخواهند مخالفت خودشان را از طریق کنار زدن حجاب مطرح کنند. از آن طرف هم اینکه مواظب باشیم گوشه موی کسی دیده نشود به مسائل شخصی افراد برمی‌گردد.» روزنامه همشهری هم آب پاکی را ریخت و افراد کم حجاب را مانند دزد و قاچاقچی مستوجب برخورد قانونی دانست.

گشت ارشاد را متوقف کنید

ماجرا در روزهای اخیر از آنجا اوج گرفت که نیروی انتظامی به بهانه برخورد با کم‌حجابی، دختر زنی را که به گفته او بیمار است بازداشت کرد و بدون توجه به التماس‌ها و ضجه‌های این مادر که یک‌تنه بدن خود را سپر دفاعی جهت ممانعت از عبور خودروی گشت ارشاد کرده بود، بی‌تفاوت به مسیرش ادامه داد.

‌رفتار نیروی انتظامی اعتراض‌ها را به اوج خود رساند. سید حسن خمینی با انتشار متنی گفت: «این کار هرچه باشد ارشاد نیست، اسلامی نیست، عاقلانه نیست و هیچ منفعتی هم بر آن مترتب نیست.»

آیت‌الله جوادی آملی نیز که مشخص بود در این ایام مورد پرسش زیاد برخی از مردم قرار گرفته، در این باره نوشت: «گاهی نامه می‌نویسند که شما چرا ساکت هستید، درباره حجاب و عفاف حرفی نمی زنید، بر فرض با فشار انسان این روسری را یک قدری جلو بیاورد، این که عفاف و حجاب نیست! این، آن فساد را جلوگیری نمی‌کند!»

اتفاق فوق افکار عمومی را جریحه‌دار کرد و به نقطه عطفی در این مسیر بدل شد. به نحوی که برخلاف آن گروهی از زنان محجبه که از منظر افکار عمومی باید مخالف زنان دیگر جامعه که نگاه متفاوتی نسبت به حجاب دارند، باشند؛ در حمایت از این مادر و اعتراض به نحوه برخورد گشت ارشاد و نیروی انتظامی، در فضای مجازی پویشی با عنوان «من محجبه‌ام و با گشت ارشاد مخالفم»راه‌اندازی کرده‌اند؛ از طرفی گروهی دیگر از شهروندان اعم از زن و مرد هم در مواجهه با این رویکرد، کارزار «با حجاب اجباری مخالفیم» راه انداختند و سعی دارند نشان دهند این فشار ایجادشده درباره حجاب زنان نتیجه‌ای ندارد.

در اولین سال دولت ابراهیم رئیسی و شاید بعد از حدود یک دهه، برخی ارکان حاکمیت دوباره ساز سخت‌گیری بر مردم و روانه کردن ماشین‌های گشت ارشاد به خیابان‌ها را کوک کردند. ایده‌ای که منجر به تنش‌های بسیار شده و دو قطبی شدیدی را میان مردم ایجاد کرده است

البته این کارزارها بدون پاسخ نماند و امام جمعه کرج گفت همان قرآن بر سر نیزه کردن است و امام جمعه همدان اصل راه‌اندازی این کارزارها را غیرقانونی خواند.

احزاب و شخصیت‌های اصلاح‌طلب هم بر دامنه انتقادات خود افزودند و حتی از وزیر کشور خواستند که گشت ارشاد را متوقف کند. حزب ندای ایرانیان به عنوان یک حزب جوان اصلاح‌طلب نیز در بیانیه پایانی کنگره خود نوشت: «استمرار سخنان نفرت‌پراکنانه از تریبون‌های رسمی علیه بانوان شریف و نجیب کشور و رفتارهای تند و زننده مأموران گشت ارشاد با دختران این سرزمین، جز ایجاد دوقطبی و تشدید منازعات اجتماعی و رویارویی‌های نگران‌کننده، حاصل دیگری به همراه نخواهد داشت. جای تأسف دارد که جریان اصولگرا همواره در ایام انتخابات با شعارهای معیشتی و طرح وعده‌های اقتصادی از مردم رأی می‌گیرد اما به محض پیروزی در انتخابات، اولویتش ایجاد محدودیت فرهنگی و اجتماعی می‌شود. به‌طور مشخص از وزیر محترم کشور و فرماندهی نیروی انتظامی می‌خواهیم دستور توقف فعالیت گشت ارشاد را صادر کنند.»

حجاب، اختلاف دیدگاه یا ابزاری برای حکمرانی

در مورد حجاب می‌توان اختلافات فقهی، روایی و تاریخی داشت. حتی می‌توان در میزان دخالت حاکمیت و جایگاه آن در حکمرانی هم به مناقشه پرداخت. با این حال برخی بر این باورند که اتفاقاتی از این دست تنها تفاوت نگاه در سبک زندگی نیست؛ بلکه یک پیام به طرفداران ایدئولوژیک است که حاکمیت در هر حال از گفتمان مورد تایید شما حمایت خواهد کرد.