فائزه صدر: نرخ دلار وارد کانال ۳۳ هزار تومان شده و قیمت سکه به ۱۵ میلیون تومان رسیده است. این درحالی است که در ابتدای سال جاری هم زمان با دور جدید مذاکرات شاهد کاهش نرخ ارز و رسیدن دلار به ۲۶ و ۲۷ هزار تومان بودیم. آیا افزایش نرخ دلار در مسیر جریان واقعی اقتصاد کشور رخ می دهد یا شاهد تاثیر جو روانی اخبار بر بازار ارز هستیم؟ آیا افزایش نرخ ارز همچنان ادامه خواهد داشت یا نرخ دلار به کانال ۳۰ هزار تومان یا پایین تر باز می گردد؟ ستاره صبح در گفت و گویی با وحید شقاقی شهری، پاسخ سوالات فوق را از دریچه نگاه این اقتصاددان و استاد دانشگاه جست و جو کرده که در ادامه می خوانید:

به نظر شما چه عواملی بر نرخ ارز تاثیر‌گذار است و افزایش نرخ ارز در روزهای اخیر از کدامیک از متغیرها ناشی شده است؟

عوامل تاثیر گذار بر قیمت ارز دو دسته هستند. یک دسته عوامل ریشه ای و بنیادین است و گروه دیگر عوامل انتظاری هستند.

در حوزه عوامل بنیادین، بحث تورم و ناترازی های تجاری که موجبات ناترازی ارزی را در اقتصاد فراهم می کند دو عامل اصلی در افزایش قیمت ارز هستند. در خصوص عوامل بنیادین باید گفت تا زمانی که اقتصاد ایران نتواند تورم را کنترل کند و تورم داخل کشور با تورم شرکای تجاری ایران شکاف و فاصله ای بالا داشته باشد این عامل همچنان از علل اصلی افزایش قیمت ارز خواهد بود. همچنین وقتی کسری های تجاری افزایش پیدا می کند، ناترازی تجاری موجب تشدید ناترازی ارزی می شود و این وضعیت به بازار های ارز فشار می آورد و موجب افزایش قیمت ارز خواهد بود. در مورد گروه دوم که انتظارت و نا اطمینانی ها هستند باید گفت طبیعتا اخبار مثبت و منفی منتشر شده به ویژه اخبار برجام و اخباری که از توسعه مبادلات تجاری و اقتصاد منتشر می شود در کنار ریسک های سیاسی و اقتصادی به افزایش یا کاهش قیمت ارز کمک می کنند. تاثیر انتظارت معمولا موقتی، ناپایدار و گذرا است. البته در بحث انتظارات شاهد تاثیر پذیری این حوزه از عوامل بنیادین نیز هستیم.

نرخ ارز مدتی ثابت مانده بود و حتی در مقاطعی کاهش هم داشت، آیا می توان افزایش نرخ ارز را با مسائل و تنش های اخیر مرتبط دانست؟

اواخر سال گذشته شواهد زیادی از نهایی شدن برجام دیده می شد که انتظارات تورمی را کاهش داد و فضایی آرام را بر اقتصاد کشور حاکم کرد. به تدریج قیمت ارز به کانال 25هزار تومان روانه شد. حتی در اوایل فروردین سال جاری شاهد روند کاهشی قیمت دلار بودیم و تحت تاثیر اخبار مذاکرات دلار به 26 و 27 هزار تومان رسیده بود. اما به دلیل طولانی شدن مذاکرات و انتشار اخبار منفی مجددا انتظارات نرخ دلار را به شکل صعودی بالا برد.
امروز تکانه انتخابات میان دوره ای آمریکا در آبان ماه را پیش رو داریم. انتظار فعالین بازار این بود که برجام در تیر یا مرداد به نتیجه برد اما اینچنین نشد. با نزدیک شدن به آبان و احتمال بالای پیروزی جمهوری خواهان در انتخابات میان دوره ای و به ویژه پیروزی در کنگره بالاست که عامل بزرگی در برابر امضای توافق برجام خواهد بود. کنگره ای با اکثریت نمایندگان جمهوری خواه در موضوع برجام مخالف جدی سیاست های دولت بایدن و مخالف احیای برجام خواهد بود. طرف آمریکایی از تلاش برای نهایی شدن نتیجه برجام کاسته و تصمیم این کشور در سایه انتخابات قرار گرفته است. از این منظر با بالا رفتن نااطمینانی ها انتظارات تورمی بالا رفته است و شاهد رسیدن دلار به کانال 33 هزار تومان هستیم. تا اینجا به نظر می رسد قیمت دلار از انتظارات تورمی تاثیر گرفته و هنوز عوامل بنیادین نقش خود را در خصوص قیمت دلار ایفا نکرده اند. معمولا در چنین شرایطی عوامل بنیادین در قیمت دلار با فاصله از عوامل انتظاری تاثیر خود را در قیمت ارز نشان می دهند.

پیش بینی شما از نرخ ارز در روزهای آینده چیست؟ صعود قیمت تا کجا ادامه دارد؟

پرداختن به عوامل بنیادین می تواند در دوره زمانی میان مدت یا طولانی ترمز افزایش نرخ ارز را بکشند. اما افزایش انتظارات تورمی همچنان با ایجاد جو و فضای روانی نرخ ارز را بالا و پایین خواهد برد. من بر این‌ نکته تاکید می کنم که تعادل بر پایه عوامل بنیادین تعریف می شود. به یاد داشته باشید که تفاوت بین تورم داخلی و تورم شرکای تجاری هر عددی که باشد، سال بعد به تمان میزان شاهد افزایش نرخ ارز خواهیم بود. مثلا اگر تورم اقتصاد ایران حدود۴۰٪ باشد و تورم شرکای تجاری ایران به طور مثال ۱۰٪ باشد. فاصله ۳۰٪ است و در سال جاری یا سال بعد ۳۰٪ به قیمت ارز اضافه می شود.

بحث کسری های تجاری هم اهمیت دارد. هر چقدر که دولت بتواند جلوی کسری های تجاری غیر نفتی را بگیرد دست بازار ساز ارز برای کنترل منابع ارزی کشور و مدیریت بازار ارز بازتر خواهد بود. زیرا بازار ساز ارز مبتنی بر ذخایر ارزی کشور و مبتنی بر درآمد های ارزی و صادرات غیر نفتی و مبتنی بر مدیریت سختگیرانه واردات است.