پریسا هاشمی

گزارش هم‌میهن درباره طرح تعیین محل‌هایی برای اعتراض، در گفت‌وگو با اعضای شورای‌شهر تهران و شهروندان

چمران، رئیس شورای‌شهر تهران: استانداری در این باره با ما مشورت نکرده است

این اولین‌بار نیست که پس از انقلاب اسلامی، اعتراضاتی در ایران شکل می‌گیرد؛ اعتراضاتی که این‌بار نسبت به سال‌های 78، 88، 96 و 98 وسعت بیشتری پیدا کرده است. شاید به همین دلیل است که یک‌بار دیگر اما این‌بار جدی‌تر، بحث در نظر گرفتن مکان‌هایی برای تجمع و اعتراض به میان آمده است؛ نمونه‌اش در تهران که استاندار پیشین‌اش چندروز پیش موافقتش را برای اختصاص محل‌هایی مختص اعتراضات مردمی اعلام کرد. محسن منصوری، استاندار پیشین تهران که دیروز از این سمت کنار رفت و معاون اجرایی رئیس‌جمهوری شد، علاوه بر تاکید بر لزوم درخواست متقاضیان برگزاری تجمعات و بررسی آن در حوزه معاونت سیاسی، از اختصاص دو یا سه نقطه تهران به برگزاری تجمعات مردمی خبر داده و گفته است: «معاونت سیاسی وزارت کشور در حال تهیه و تدوین آیین‌نامه‌ای اجرایی است، ما هم مکان‌هایی را مشخص و معرفی می‌کنیم که فرآیند این‌کار و محل این تجمع به سرعت مشخص شود، سپس به‌صورت رسمی اعلام و اطلاع‌رسانی می‌شود. این موضوع در فرآیندی باید به تایید شورای تامین استان و شورای تامین امنیت کشور برسد. البته این موضوع از مواردی است که رئیس‌جمهوری در مصاحبه اخیر خود اعلام کرده و به وزیر کشور دستور داده است. ما هم پیگیر انجام کار کارشناسی هستیم، امیدواریم ظرف دو، سه ماه آینده به نتیجه برسد و اصل تعیین محل تجمعات، تعیین تکلیف شود.»

هرچند از زمانی که استاندار پیشین تهران در این باره حرف زده، جزئیات بیشتری از این طرح منتشر نشده اما واکنش مردم و کاربران شبکه‌های اجتماعی چندان در این باره مثبت نبوده است. سوال این است که اگر محلی به تجمعات مردمی برای بیان اعتراض اختصاص یابد، به آنجا می‌روند؟ دیاکو، وکیل 35ساله دراین‌باره می‌گوید: «یک‌بار می‌روم، اگر شرایط خوب باشد، به این رویه ادامه می‌دهم. چون اساس کار خوب است اما چشمم آب نمی‌خورد. منظورم این است که از تجمعات سوءاستفاده نشود. ما به محل‌هایی که انتخاب کردند، می‌رویم تا اعتراضی کنیم، اما نباید در خبرها بگویند تجمع‌کنندگان طرفدار ما هستند. بحث طرفدار و غیرطرفدار نیست ما می‌خواهیم اعتراض‌مان را بیان کنیم و این اعتراض باید انعکاس درستی در رسانه پیدا کند نه این‌که در اخبار بگویند: «این تجمع برای حمایت از کیست.» و مطالبات ما شنیده نشود. خواسته ما این است که مطالبات‌مان به‌صورت واقعی انعکاس پیدا می‌کند، نه به شکل نمادین یا پوپولیستی. ما می‌خواهیم بزرگ‌ترین مشکل کشور را مطرح کنیم و بگوییم: صدای مخالف را بشنوید. البته سال‌های 88 و 98 هم قرار بود جایی به اعتراضات مردمی اختصاص یابد. به‌نظر من اگر محل‌هایی به تجمع مردمی اختصاص یابد و انعکاس تجمعات واقعی باشد، بسیاری از مشکلات کشور حل می‌شود.»

مهناز، روان‌شناس 61ساله اما اعتقاد دیگری دارد: «من به هیچ عنوان به جایی که مشخص شده، نمی‌روم چون همه را یک‌جا دستگیر می‌کنند. مردم حق انتخاب دارند و نباید به آنها بگویند امروز در اعتراضات چه بگویند یا چه‌کار کنند. بعد از 43سال اعتماد، انتخاب یک‌جا برای تجمعات مسئله محال و غیرممکنی است؛ چون اگر طی این سال‌ها رأفتی وجود داشت، کار به اینجا نمی‌کشید. من به عنوان شهروند هیچ اعتمادی به این پیشنهاد ندارم و به جای مشخص شده نمی‌روم.» علی 71ساله و کارمند در پاسخ به این سوال که با انتخاب محلی برای اعتراضات، به آنجا می‌روید؟ می‌گوید: «نه می‌روم، نه موافق هستم که جاهای مخصوصی انتخاب شود. چون قطعا این محل‌ها زیر نظر دولت است. مگر دولت جایی را انتخاب می‌کند تا کسی مخالف آن تجمع کند؟ این ایده از کشورهای خارجی مانند انگلیس سرچشمه می‌گیرد که دو، سه پارک را در نظر گرفته‌اند و مخالفان در آنجا صحبت‌های خود را مطرح می‌کنند. اما مسئله این است که در ایران از موضوعات به‌نفع خودشان برداشت می‌کنند. در انگلیس بعد از اعتراض، حرف‌ها را جمع‌بندی کرده و روی آن کار می‌کنند. در ایران چه‌کسی می‌خواهد روی حرف و اعتراض مردم کار کند؟ به همین دلیل من مخالف این طرح هستم.»

سعید 26ساله و دانشجوی مکانیک دانشگاه آزاد اسلامشهر است. او از ایده استاندار پیشین تهران برای اختصاص چند نقطه شهر به اعتراضات استقبال می‌کند: «نظر بدی نیست و شاید من این‌کار را انجام دهم. اعتراض باید قانون و فرهنگ‌سازی داشته باشد. به‌نظرم فکر بدی نیست که معترضان یک‌جا جمع شوند و حرف‌شان را بزنند به شرط آن‌که این تجمعات تاثیرگذار باشد. اما اینطور که هرکسی بلند می‌شود، یکی چیزی را می‌شکند و آن یکی آتش می‌زند؛ خوب نیست. ایده اختصاص محلی به تجمعات برای اعتراضات مردمی، می‌تواند شروع یک فرهنگسازی باشد.» مهدیه 25ساله هم درباره صحبت محسن منصوری، استاندار پیشین تهران می‌گوید: «اگر بشود آزادانه نظرمان را بگوییم و تاثیر داشته باشد، این نظر خوبی است. یعنی آزادی‌بیان داشته باشم، منطقی نظرمان را بیان کنیم، آنها هم حرف‌های‌مان را بشنوند و به آن رسیدگی کنند.» منصوره 39ساله اما دراین‌باره بی‌اعتماد است: «باتوجه به اعتمادی که ندارم، این‌کار را انجام نمی‌دهم و به این محل‌ها نمی‌روم. معتقدم، حرفم اصلا شنیده نمی‌شود. باتوجه به اتفاقات اخیر می‌بینم هیچ چیزی از نظر مسئولان دیده و شنیده نمی‌شود.»

اما آیا این میان مصوبات و مجوزهای دیگری نیاز است و این روند چطور پیش خواهد رفت؟

بازگشت به مصوبه‌ای که فرمانداری رد کرد

در دوره پنجم شورای‌شهر تهران که اصلاح‌طلبان تمام صندلی‌های پارلمان شهری را به‌خود اختصاص داده بودند، اتفاقات سال 98 رخ داد. اعتراضاتی که پس از چندی فروکش کرد اما اعضای شورای‌شهر تهران را بر آن داشت تا مکان‌هایی را برای اعتراضات مردمی در نظر بگیرند. همان روزها که هنوز زمزمه این طرح در پارلمان شهری پایتخت مطرح بود، محسن هاشمی، رئیس آن زمان شورای‌شهر تهران با مرور خاطرات زمان تحصیلش در فرانسه اعلام کرد روزهای خاصی مانند 22بهمن، روز قدس و... به محل‌هایی مخصوص اعتراض می‌رفتند و با مجوزی که گرفته بودند، در راهپیمایی‌ها با مردم ایران همراه و هم‌گام می‌شدند. پس از آن، شورای‌شهر تهران «اختصاص محل‌هایی برای اعتراضات مردمی» را بررسی و تصویب کرد. اما مصوبه‌ اصلاح‌طلبان به مذاق حکومت و حتی دولت وقت، خوش نیامد و در فرمانداری رد شد تا به ابلاغ نرسد و در نطفه خفه شود. ناهید خداکرمی، عضو سابق شورای‌شهر تهران درباره مصوبه آن زمان پارلمان شهری پایتخت به هم‌میهن می‌گوید: «به‌نظرم انتخاب جایی برای اعتراضات مهم نیست، بلکه ضرورت اهمیت به اعتراضات مهم است. انگار در تمام این سال‌ها حالتی از کرختی وجود داشته که به لزوم اجرای مهم‌ترین بند قانون‌اساسی مبنی بر احترام به آزادی‌بیان و توجه به اعتراضات، بی‌توجهی شده و این بند مهم قانون‌اساسی روی زمین مانده و بی‌قانونی از خود آقایان شروع شده که هیچ‌وقت به این‌که مردم به‌صورت مسالمت‌آمیز اعتراضات خود را بیان کنند، تن نداده است.» او ادامه می‌دهد: «شورای پنجم شهر تهران بعد از اتفاقات 98 برای حفظ امنیت چنین اعتراضاتی، تصمیم گرفت شهرداری را ملزم کند تا محلی برای اعتراض گروه‌های سیاسی، اجتماعی، NGOها و... اختصاص دهد و مردم بعد از اخذ مجوز در آن محل خواسته خود را به گوش مسئولان برسانند. هدف مصوبه ما این بود که از بی‌نظمی، پیشگیری کرده و حقوق شهروندی محترم شمرده شود. میدان آزادی را جهت برگزاری چنین اعتراضاتی بهترین محل می‌دانم، چون نباید اعتراضات را به حاشیه‌ شهر برد یا در محلى برگزار شود که پیامی ندارد.» ناهید خداکرمی می‌گوید، برای بیدار شدن از خواب عمیق نشنیدن، بسیار دیر است: «فعالان اجتماعى و سياسى كشور همه اين سال‌ها بسيار تلاش كردند تا همه نسبت به خواسته‌هاى مردم پاسخگو باشند ولى ميسر نشد، گويا هنوز از خواب خود بيدار نشده‌اند و از همه تلخ‌تر، بی‌توجهى به خواسته‌هاى به‌حق جوانان ادامه دارد. این حق معترضان و زنان، به‌ویژه دهه هشتادی‌هاست که حرف خود را به گوش مسئولان برسانند. تا آنجا كه اطلاع دارم، در حال حاضر احزاب بسیاری تقاضای برگزاری اعتراضات مسالمت‌آمیز را داده‌اند اما بی‌پاسخ مانده است. می‌گویند: «ما دنبال یک مکان هستیم.» اصلا نیازی نیست دنبال محلی باشید. تهران فضاهای بسیاری برای تجمعات دارد، اما مهم این است که ضرورت احترام به حق تظاهرات مسالمت‌آمیز به‌رسمیت شناخته شود.»

این عضو سابق شورای‌شهر تهران با بیان این‌که حتی زمین چمن دانشگاه تهران هم جای بسیار خوبی برای تظاهرات مسالمت‌آمیز است، می‌گوید: «مشکل فضا و محل تجمعات نیست بلکه مشکل این است که به حق اعتراض مردم احترام گذاشته نمی‌شود. مردم مستأصل‌ هستند. دسترسی به فضای مجازی که راهی برای بيان اعتراضات بود، بسته شده است. در خيابان، مدرسه و دانشگاه هم كه برخورد مى‌شود، خب شهروندان اين كشور و جوانان کجا بروند و فریاد بزنند؛ «ما این را نمی‌خواهیم يا آن را می‌خواهیم و آن‌چه آزارمان مى‌دهد، باید تغییر پیدا کند؟» خداکرمی می‌گوید، در یک‌ماه اخیر خواسته‌های مردم خیلی ساده بود ولى شنيده نشد: «چند سال قبل من درباره لزوم لغو حجاب اجباری توئیتی نوشتم، ولی به‌جای آن‌که حرف‌هایم را كه بر مبناى خواسته و حركت‌هاى اجتماعى بود بشنوند، ستاد امر به معروف و نهی از منکر اصفهان از من شکایت کرد و كلا سعی‌شان محدودکردن یک نظر کارشناسی و منطقى بود. به‌عنوان معلم دانشگاه و کسی که با جوانان و زنان سر و کار داشتم، احساس می‌کردم روش مديريت فرهنگى كشور بايد تغيير كند و پیش‌بینی‌ها درست است. پیش‌بینی شده بود که این اتفاق رخ می‌دهد. ولى هر نظر مخالفی را محدود کردند. متاسفانه همیشه ‌اندیشه و فکر سیستم، بر خواسته مردم اولویت داشته و اصلا صدای آنها را نمی‌شنوند و آنقدر حلقه را تنگ کرده‌اند که باورشان نمی‌شود اکثریت مردم اين شيوه مدیریت را نمى‌خواهند؛ می‌خواهند گشت ارشاد نباشد، کسی به زندگی آنها سرک نکشد. حاکمیت مسئول رفاه و سلامت مردم و اقتصاد و سیاست کشور است، نه سرک کشیدن به زندگی مردم و کنترل آنها.» او با تاکید بر ضرورت شنیدن صدای مردم، ادامه می‌دهد: «کجا صدای مردم شنیده شده است؟ اینستاگرام، واتس‌آپ و دیگر شبکه‌های مجازی، جایی برای شنیدن صدای مردم بود اما حاکمیت به‌جای توجه به خواسته‌هاى به‌حق مردم، دائم در حال کنترل کردن است. به‌نظر من بستن فضای مجازی، دامن زدن به اعتراضات و نارضایتی است. حتما دوباره به من پیام می‌دهند؛ «در فضای امنیتی کشور دخالت نکن!» واقعا این دخالت در مسائل امنیتی کشور نیست. بله، ما متخصص امنیت نیستیم و این تخصص افراد دیگری است. ولى وقتی احساس می‌شود در شیوه‌های مديريت امنيت کشور مشکلاتی وجود دارد، باید تجدیدنظر شود. این موضوع مثل درمان بیماری است. وقتی روش درمانی جواب نمی‌دهد و باعث بهبودی نمی‌شود، پزشکان این روش درمان را تغییر می‌دهند، گاهی دارو جواب نمى‌دهد و آنها جراحی را انتخاب می‌کنند. اگر در مسائل سیاسی، اجتماعى هم روش 43سال قبل جواب نداده يا گشت ارشاد بعد از حدود 20سال جواب نداده، چه‌اصرارى بر ادامه اين شيوه دارند؟ قانون اگر منطبق با نيازهاى امروز جامعه نيست، بايد عوض شود و به خانواده‌ها احترام گذاشت. یکی از مشکلات این است که باوجود شعارهای خانواده‌‌محور، دقیقا خانواده به‌رسمیت شناخته نمی‌شود و فکر می‌کند باید در امور تربیت فرزندان هم دخالت کند، درحالی‌که خانواده دوست ندارد فرزندان‌شان به روشی که تعیین می‌شود، لباس بپوشند.»

این عضو سابق شورای‌شهر تهران می‌گوید: «به‌نظرم مسائل مهم‌تر از محل اعتراض وجود دارد و اصل شنیدن صدای اعتراض است. وقتی تعداد نفرات مهم است اجازه دهند مردمی که خواهان تغييرند، حجاب اجباری نمی‌خواهند یا شیوه مدیریت را نمی‌پذیرند، یک روز بیایند و حرف‌های‌شان را بزنند. در قانون اساسی هم روش‌های مختلفی برای بیان خواسته‌های مردم تعیین شده است؛ از تظاهرات اعتراضی مسالمت‌آمیز گرفته تا رفراندوم.»

پیشگیری از حضور بره‌زنندگان در تجمعات مردمی

اعضای فعلی شورای‌شهر تهران هم حالا در گفت‌وگو با هم‌میهن از موافقت‌شان برای اجرای پیشنهاد جدید استانداری تهران می‌گویند. هرچند با وجود پیگیری زیاد هم‌میهن برای گفت‌وگو با استاندار پیشین تهران یا معاونانش درباره جزئیات این طرح، آنها پاسخگو نبودند اما تعدادی از اعضای شورای‌شهر تهران می‌گویند، اگر از شورا در این‌باره نظر خواسته شود، آن را بررسی می‌کنند، هرچند هنوز جلسه‌ای با آنها دراین‌باره برگزار نشده است. مهدی چمران، رئیس شورای‌شهر تهران در پاسخ به این سوال «هم‌میهن» که آیا استانداری درباره طرح اختصاص محلی به اعتراضات مردمی با شورای‌شهر تهران جلسه‌ای داشته است؟ می‌گوید: «من اطلاعی ندارم. با من تماسی گرفته نشده است. باید برای جانمایی محل‌های مورد نظر این طرح، فکر شود.» او در پاسخ به این سوال که این طرح مورد قبول شماست یا نه، می‌گوید اگر استاندار اینطور فکر کرده، حتما کار خوبی است.

علیرضا نادعلی، سخنگوی شورای‌شهر تهران هم درباره تعیین محل‌هایی برای اعتراضات مردمی به هم‌میهن می‌گوید: «این امر منطقی است و پرداخت به آن واجب است. فقط باید در نظر داشته باشیم که اعتراض با به‌هم‌زدن نظم جامعه، اغتشاش و آتش‌زدن اموال‌عمومی متفاوت است. اعتراض یعنی عنوان شدن مطالبات گروه خاصی با تحصن. سال‌های سال است که روبه‌روی مجلس یا شورای‌شهر تهران چنین تجمعاتی صورت گرفته تا خواسته‌ها، مطالبات صنفی و حتی تشکر خود را به گوش مسئولان برسانند. اگر این تجمعات در محل مشخصی باشد، حفاظت بیشتری از تجمع‌کنندگان صورت می‌گیرد و تراکم جمعیت اتفاقی رخ نمی‌دهد یا دشمنان، مزدوران و افرادی که اغراض سیاسی دارند، نمی‌توانند سوار این تجمعات شوند. ما هم باید حساسیت بیشتری به خرج دهیم و با کنترل مجموعه‌های قانونی، بستر رسیدن مردم به نتیجه بهتر را فراهم کنیم.» او در پاسخ به این سوال که مردم نگرانند شناسایی یا دستگیر شوند و مشکلی برای‌شان به‌وجود آید، با این اوصاف از این محل‌ها استقبال می‌کنند؟ می‌گوید: «اگر محل‌های درنظر گرفته شده بدون هیچ نظارت، دوربین و اشراف دستگاه امنیتی باشد، امکان تامین امنیت مردم ممکن نیست. تامین امنیت فقط با حضور نظامی و انتظامی اتفاق نمی‌افتد، گاهی ممکن است ازطریق دوربین و بدون حضور نیروهای نظامی امنیت تامین شود. ضمن آن‌که وظیفه و نقطه‌قوت سیستم امنیتی اشراف روی تمام اتفاقاتی شهر یا کشور است. اما مسئله مهم این است که وقتی اعتراض صنفی درست و براساس چارچوب قانونی باشد چرا باید با آن برخورد کنند؟ البته اختصاص محل‌هایی برای تجمع از جنس جدید است و مانند تغییرات دیگری که در چارچوب آزادی‌های مدنی جمهوری اسلامی و به‌تدریج رخ داد، نیاز به تمرین دارد.»

علیرضا نادعلی در پاسخ به این سوال که برای اختصاص محلی برای تجمعات دیر نیست؟ می‌گوید دیر نیست چون 40سال عمری نیست و دوره جوانی انقلاب است: «ضمن آن‌که من فکر می‌کنم اتفاقات مهم‌تر زیادی در حوزه پیشرفت، عدالت و خواسته‌های مردم روی زمین مانده که برای رسیدگی به آنها هم دیر است. مقام معظم رهبری هم فرمودند: «عقب‌ماندگی‌هایی داریم که باید جبران کنیم.» از سوی دیگر، رسیدن به اجرایی شدن این اقدامات دیر است چون رسیدگی به خواسته‌ها و حقوق مردم به تاخیر افتاده و حق‌شان پایمال می‌شود.»

شورای‌شهر تهران از صلاحدید استانداری مطلع نیست

ناصر امانی، عضو شورای‌شهر تهران هم درباره طرح استاندار پیشین تهران به خبرنگار هم‌میهن می‌گوید، انتخاب محل‌هایی برای اعتراضات از اختیارات شورای تامین استان است و به همین دلیل باید استان درباره آن تصمیم بگیرد: «احتمالا شهردار تهران را هم دعوت می‌کنند و محل‌هایی متناسب با مسائل مدنظرشان را انتخاب می‌کنند. استاندار پیشین تهران اعلام کرده، این طرح با مشارکت شهرداری انجام می‌شود اما تا این لحظه این موضوع در شورای‌شهر تهران مطرح نشده است.» او با بیان این‌که ما از اجرای این طرح استقبال می‌کنیم، می‌گوید: «اگر کسی می‌خواهد اعتراض کند، طبق قانون از باید از مراجع ذی‌ربط (استانداری، فرمانداری و وزارت کشور) مجوزهای لازم را بگیرند و خوب است که محل‌هایی برای طرح کردن خواسته‌های‌شان مشخص داشته باشند. درصورتی‌که درخواست‌کننده تجمع و مسائلی که قرار است در آن مطرح شود مشخص باشد، نیروی انتظامی هم موظف شود تا امنیت آنجا و تجمع‌کنندگان را برقرار کرده و از نفوذ اخلال‌گران جلوگیری کند. این طرح خوب در تمام کشورهای جهان اجرا می‌شود و تمام مسئولان کشور هم به ضرورت اجرای آن رسیده‌اند. ما هم حتما از این ایده حمایت می‌کنیم.»

اعتراض ذات دموکراسی است

پرویز سروری، نایب‌رئیس شورای‌شهر تهران هم می‌گوید، اصل این است که مردم‌سالاری دینی – دموکراسی دو وجه مشارکت و اعتراض دارد: «اعتراض در ذات دموکراسی است. به همین دلیل باید برای اعتراض مکانیزمی تنظیم شود تا مردم بتوانند در چارچوب قانون، اعتراضات خود را بیان کنند. یکی از الزامات هم این است که محل‌هایی باشد که مردم در آنجا اعتراضات خود را بیان کنند تا مسئولان آن را پیگیری کنند.»

او درباره این‌که هنوز اقدامی در مورد اختصاص محلی به اعتراضات صورت نگرفته است، می‌گوید: «این موضوع حتما در شورای‌شهر تهران بررسی می‌شود. معتقدم اعتراض، نقش مکمل مشارکت را به‌عهده دارد. اعتراض برای اصلاح و مشارکت برای تقویت بنیان‌های حضور مردم در عرصه‌هاست.»