مركز آمار ايران اعلام كرد كه نرخ تورم در مقياس ماهانه با سرعت كمتري بالا رفته است. تورم ماهانه در شهريور ماه، 2.2 درصد بود، در مهرماه 3 درصد شد و در پايان آبان ماه به 2.1 درصد رسيد. با اينكه 9دهم درصد نسبت به مهر ماه، نرخ تورم كمتر شده اما نكته جالب توجه باقيماندن تورم به صورت ماهانه در كانال 2 تا 3 درصدي است كه يك فصل ادامه پيدا كرده است. نكته ديگر اثر تورم بر دهك‌هاي درآمدي است. دامنه تغييرات نرخ تورم سالانه در آبان ماه ١٤٠١ براي دهك‌هاي مختلف هزينه‌اي از ٤١,٧ درصد براي دهك دهم تا ٥٠.٢ درصد براي دهك اول است. اين در حالي است كه در مهر ماه، دامنه تغييرات نرخ تورم سالانه براي دهك‌هاي مختلف هزينه‌اي از 40.8 درصد براي دهك دهم تا 48.7 درصد براي دهك اول در تغيير بوده است. در واقع تورم در تمام دهك‌ها به صورت صعودي در حال رشد بوده؛ اما دهك اول درآمدي تورم بالاتري را تجربه كرده است. اواخر ارديبهشت ماه امسال، دولت برنامه «جراحي اقتصادي» خود را با حذف ارز 4200 توماني از اقلام اساسي كليد زد و شيوه فروش برخي كالاها مانند نان و آرد را نيز تغيير داد. در خرداد ماه امسال، شوك تورم بيش از 12 درصدي نتيجه اقدام ليبرالي دولت بود. 5 ماه مي‌گذرد و در اين مدت زمان، تورم ماهانه فقط در مرداد ماه و حالا در آبان ماه اندكي كاهش يافته است. 

هر چند سازمان برنامه و بودجه، وزارت امور اقتصادي و دارايي و حتي بانك مركزي مدعي‌اند كه اثر تورمي حذف ارز 4200 توماني در ماه‌هاي بعد از خرداد ماه «تخليه» شده و اين «حباب» تركيده است، اما آمارهاي ارايه شده (در صورت مبنا قرار گرفتن) حداقل اين ادعاها چندان درست نبوده است. اين در حالي است كه شخص رييس‌جمهور در وعده‌هاي انتخاباتي خود از كنترل گراني‌ها صحبت كرده و پس از شروع به كار دولت سيزدهم هم دستوراتي صادر كرده بود. با اين حال، تورم سالانه در آبان ماه در عدد بيش از 44 درصد ايستاده است. يعني حتي دو درصد بالاتر از مهرماه. ضمن اينكه، اگر ارزش حقيقي تراكنش‌هاي شاپرك را معياري براي سنجيدن قدرت خريد دست‌كم در سطح خرد در يك‌سال اخير در نظر بگيريم، كارنامه رشد منفي ۲۵.۶ درصد در تا پايان تابستان امسال اخبار خوبي از وضعيت مردم نشان نمي‌دهد. بسياري از كسبه بازار و خرده‌فروشان، افزايش نرخ دلار را موجب افزايش روند گراني‌ها و حتي تورم موجود مي‌دانند. نرخ دلار روز رييس‌جمهور شدن رييسي حدود ۲۴ هزار تومان بود، مهر ماه در كانال ۳۲ هزار توماني قرار گرفت و در آبان ماه بيش از 35 هزار تومان فروخته مي‌شود. يعني رشد 45 درصدي در عرض يك‌سال. برخي كارشناسان و حتي مسوولان دولتي نيز تورم بالا در اقتصاد ايران را ناشي از خلق پول و نقدينگي مي‌دانند. در اين باره هم دستورات زيادي صادر شده است. پايان مرداد ماه سال گذشته، نقدينگي در مرز 4000هزار ميليارد تومان بود اما الان، بيش از ۵ هزار و 675 هزار ميليارد تومان رسيده، نقدينگي كه نه از نهضت ملي مسكن سردرآورد نه از توليد و اشتغال. (گزارش مربوط به تحولات اقتصاد كلان و نقدينگي را همين ‌جا بخوانيد.) 

 تداوم انتقال تورم به اقلام غيرخوراكي

البته از يك منظر بايد پذيرفت كه اثر حذف ارز 4200 توماني در بازار خوراكي‌ها، در حال تخليه شدن است، اما با افزايش تورم عمومي، اين حباب تورمي به سمت كالاهاي غيرخوراكي حركت كرده است. تورم ماهانه اقلام خوراكي‌ها و آشاميدني‌ها نيز در آبان 1.3 درصد به ثبت رسيده، در آن سو نيز تورم ماهانه كالاهاي غيرخوراكي و خدمات 2.7 درصد بوده است. اين امر نشان مي‌دهد عمده افزايش قيمت‌ها و فشار تورمي رقم خورده در ماه دوم پاييز امسال از سمت اقلام غيرخوراكي بوده . در مهر ماه نيز شاهد اين اتفاق بوديم كه تورم خوراكي‌ها كمتر از تورم غيرخوراكي به ثبت رسيد. اين براي چندمين ماه متوالي است كه سهم غيرخوراكي‌ها در رقم خوردن تورم كل بيشتر است. همچنين تورم ماهانه مناطق شهري در آبان 2.1 درصد به ثبت رسيده، در حالي كه تورم ماهانه مناطق روستايي نيز دقيقا در همين مقدار بوده است. بر اين اساس مي‌توان گفت كه فشار تورمي آبان ماه در مناطق شهري و روستايي به يك اندازه بوده است. 

افزايش تورم سالانه

تورم سالانه، درصد تغيير ميانگين اعداد شاخص قيمت در يك‌سال منتهي به ماه جاري، نسبت به دوره قبل از آن است. آن‌گونه كه مركز آمار ايران اعلام كرده، تورم سالانه يا دوازده ماه نيز در ماه دوم پاييز امسال 44 درصد به ثبت رسيده، به عبارت ديگر ميانگين قيمت كالا و خدمات در دوازده ماه منتهي به مهر ماه امسال نسبت ميانگين قيمت در دوازده ماه منتهي به مهر سال گذشته، نزديك به 44 درصد افزايش داشته است. 
تورم نقطه به نقطه نيز در آبان 48.1 درصد برآورد شده است. تورم نقطه به نقطه تغيير عدد شاخص مصرف‌كننده در يك ماه نسبت به ماه مشابه سال قبل است. بنابراين مي‌توان گفت كه به بيان ساده‌تر خانوار ايراني در آبان ماه امسال براي تهيه يك سبد مشخص از كالا و خدمات نزديك به يك و نيم برابر آبان ماه سال گذشته هزينه كرده‌اند. بررسي‌ها نشان مي‌دهد نرخ تورم نقطه‌اي مصرف‌كننده در آبان ماه نسبت به ماه‌هاي گذشته كاهش يافته و اين شاخص در روندي نزولي قرار گرفته است. اما همان‌طور كه گفته شد؛ بر خلاف تورم نقطه به نقطه تورم سالانه از 42.9 درصد در مهر ماه به 44 درصد در آبان رسيده است . 

با توجه به اينكه تورم سالانه بازه زماني بلند‌تري را براي محاسبه تورم مورد نظر دارد، همچنان شاهد آن هستيم كه اثرات شوك قيمتي خرداد ماه ناشي از حذف ارز ترجيحي در تورم سالانه ديده مي‌شود و اين شاخص به‌طور كامل در چند ماه گذشته صعودي بوده است.

بيشترين رشد خوراكي‌ها

مركز آمار ايران اعلام كرده در گروه «خوراكي‌ها، آشاميدني‌ها و دخانيات» بيشترين افزايش قيمت نسبت به ماه قبل، مربوط به گروه «ميوه و خشكبار» بوده. اما برخلاف مهر ماه، در آبان ماه امسال در گروه‌هاي «نان و غلات»، «ماهي‌ها و صدف‌داران» و حتي «سبزيجات» ميزان تورم ماهانه رشد بالايي داشته است.

اثر شوك قيمت دارو 

 به نظر مي‌رسد كه شوك قيمتي دارو در آبان ماه تاثير شديدي بر اين بخش كه گروه غيرخوراكي محسوب مي‌شود، گذاشته است. در گروه «بهداشت و درمان» ميزان تورم ماهانه 4 درصد بوده است. اين در حالي است كه فقط گروه «مسكن و اجاره‌بها» توانسته به اين عدد نزديك شود. نكته ديگر اينكه تورم گروه «پوشاك و كفش» در مقياس سالانه 47.6 درصد و در مقياس نقطه به نقطه 46.7 درصد رشد كرده است.