انتشار ابلاغیه سازمان امور دانشجویان در ارتباط با نرخ "آزادسازی مدرک تحصیلی" حاکی از آن است که هزینه آزادسازی مدرک تحصیلی دانشجویان، چندین برابر افزایش یافته است. افزایش نرخ هزینه‌ها به این معنی است که یک دانشجو برای آزادسازی مدرک تحصیلی خود باید چندین میلیون تومان بپردازند.

دانشجویان دانشگاه‌های دولتی برای ادامه تحصیل و یا کار به خارج از کشور، باید مدرک تحصیلی خود را در وهله نخست ترخیص‌کنند. آن‌ها باید مدرکشان که در گِرو دانشگاه است را آزاد کرده و به اصطلاح «تعهد خدمت آموزش رایگان» خود را لغو کنند. تمامی افرادی که در دانشگاه‌های دولتیِ زیر نظر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تحصیل کرده‌اند، مشمول این امر می‌شوند.

دانشجویان روزانه دولتی به دلیل تحصیل رایگان در دانشگاه، متعهد می‌شوند که پس از فارغ التحصیلی، دوره خدمت را سپری کنند. تعهد به سپری کردن دوره خدمت، قانونی است که در همان بدو ثبت نام به امضای دانشجویان می‌رسد. دانشجویان با امضای این قانون متعهد می‌شوند بعد از فارغ‌التحصیلی برای دوره خدمت اقدام کنند و تا آن زمان مدرکش در گرو دانشگاه خواهد ماند. دانشجویان دوره شبانه دانشگاه‌های دولتی مشمول این طرح نبوده و تعهدی برای گذراندن دوره خدمت ندارند.

برخی از دانش‌آموختگان دانشگاه‌ها بنا به دلایل مختلف تصمیم می‌گیرند که کوله‌بار سفر ببندند و راهی کشور دیگری شوند؛ به همین دلیل ناچار به پرداخت هزینه ترخیص مدرک تحصیلی خود هستند که از سوی سازمان امور دانشجویان کشور تعیین می‌شود.

بررسی جدول نرخ ترخیص مدارک سال‌های گذشته حاکی از آن است که گذر زمان تاثیر چندانی بر افزایش قیمت‌ها ندارد، اما جدولی که به تازگی در فضای مجازی در ارتباط با ترخیص مدرک تحصیلی منتشر شده، حاکی از افزایش قیمت چند میلیون تومانی است به طوری که چهارشنبه هفته گذشته ۹ آذر ماه، ابلاغیه و جدول پیوست آن در ارتباط با هزینه‌های هر نیم‌سال تحصیلی برای لغو تعهد خدمت آموزش رایگان برای سال‌های ۱۴۰۲-۱۴۰۱ با امضای دکتر هاشم داداش‌پور، ریئس سازمان امور دانشجویان که خطاب به روسای دانشگاه‌های کشور بود در فضای مجازی منتشر شد. این در حالی است که آخرین جدول ترخیص مدرک تحصیلی برای سال تحصیلی ۹۳-۹۲ بود که توسط دکتر محمدحسن یوسفی، مدیرکل وقت امور دانشجویان داخل به امضا رسیده بود.

بررسی سیر تاریخی جدول نرخ ترخیص مدرک دانشگاخی نشان می‌دهد، هزینه ترخیص مدرک تحصیلی از سال ۵۳ تا ۶۶ ثابت بود. پس از این تاریخ، نرخ‌نامه جدید صادر و تا سال ۸۱ اجرا می‌شود. ۱۷ آذر ماه سال ۸۱، مصوبه و نرخ‌نامه‌ای جدید برای ترم دوم سال تحصیلی ۸۲-۸۱ صادر و به دانشگاه‌ها ابلاغ می‌شود.

با آغاز سال ۸۳، رویکرد سازمان امور دانشجویان تغییر می‌کند؛ چرا که از سال‌۸۳ تا ۸۸، لیست ترخیص مدرک تحصیلی را به صورت سالانه اعلام می‌کند. به طور مثال، هزینه هر ترم تحصیلی در مقطع کارشناسی برای رشته‌های علوم‌انسانی مبلغ ۶۹۰ هزار ریال و هزینه هر واحد درسی نیز ۵۷ هزار و ۵۰۰ ریال بود. هزینه ترخیص مدرک هر ترم تحصیلی مقطع کارشناسی نیز برای رشته‌های علوم‌انسانی در سال ۸۸ با افزایش ۶۹۰ هزارو ۸۳۰ ریال به مرز ۱ میلیون و ۳۸۷ هزار و ۸۳۰ ریال رسید. همچنین هزینه هر واحد درسی نیز معادل ۱۱۵ هزار و ۶۵۰ ریال بود.

ابلاغیه جدید سازمان امور دانشجویان

در ابلاغیه سازمان امور دانشجویان که روز چهارشنبه شب هفته گذشته ۹ آذر در فضای مجازی منتشر شد، آمده است: بر اساس دستورالعمل جامع ایفای تعهد خدمت آموزش رایگان به شماره ۲۵۴۴۰۷/و مورخ ۲ بهمن ماه سال ۹۶، جدول لغو تعهد خدمت آموزش رایگان به شرح پیوست جهت اجرا از تاریخ ۷ آذر ماه ۱۴۰۱ ابلاغ می‌شود. لازم به ذکر است که مفاد این نامه شامل تمام دانشجویان و دانش‌آموختگان گذشته که قصد لغو تعهد خدمت آموزش رایگان را از تاریخ فوق دارند، می‌شود.

نحوه محاسبه پرداخت هزینه آزادسازی مدرک تحصیلی چگونه است؟

شهریه هر نیمسال تحصیلی به ازای ۱۲ واحد درسی در دوره‌های کاردانی و کارشناسی، ۸ واحد درسی در دوره کارشناسی‌ارشد، ۶ واحد درسی در دوره دکتری تخصصی و برای دوره‌های کارشناسی‌ارشد پیوسته و دکتری حرفه‌ای نیز ۱۲ واحد درسی درنظر گرفته شده است.

اگر دانشجو در هر نیم‌سال تحصیلی بیش از این حد نصاب واحد اخذ کنند، شهریه نیمسال تحصیلی به عنوان بدهکاری وی محسوب می‌شود. اگر تعداد واحد‌های آن‌ها کمتر از حد نصاب باشد، شهریه نیمسال با ضرب تعداد واحد در شهریه هر واحد درسی محاسبه می‌شود. هنگام محاسبه باید توجه داشته باشید که بعضی ترم‌ها در هزینه مدرک وارد نمی‌شوند. به طور مثال، دانش‌آموختگان دکتری رشته‌های فنی‌مهندسی، فارغ از مدت زمان تحصیل آنها، معمولاً مدت زمان تحصیل ۷ ترم در نظر گرفته می‌شود؛ ۳ ترم برای واحد‌های درسی و ۴ ترم برای رساله است.

نظر دانشجویان چیست؟

انتشار تصویر ابلاغیه سازمان امور دانشجیوان حاکی از آن که سازمان امور دانشجویان چنین دستوری را به روسای دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی کشور ابلاغ کرده و آن‌ها از ۷ آذر موظف به اجرای آن هستند. اگرچه این ابلاغیه هنوز به طور رسمی در وبسایت سازمان امور دانشجویان قرار نگرفته، اما با واکنش‌های منفی فراوانی مواجه شده است.

«ش. ف» یکی از دانشجویان دانشگاه‌های سراسری درباره تصمیم جدید سازمان امور دانشجویان درباره هزینه‌های لغو تعهد خدمت گفت: «عطف به ماسبق کردن قانون» مجاز نیست و این تصمیم غیرقانونی است. سطر آخر بخش‌نامه سازمان امور دانشجویان به این موضوع “شامل تمام ورودی‌های قبلی که بعد از تاریخ صدور بخش‌نامه خواهان لغو تعهد خدمت آموزش رایگان” هستند، می‌شود. امیدوارم که این خبر یک شایعه در فضای مجازی باشد.

یکی دیگر از فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های ایران درباره تصمیم جدید سازمان امور دانشجویان اظهار کرد: من نمی‌توانم منطق و معیار این بخش‌نامه را درک کنم. من در یکی از دانشگاه‌های اصفهان با تلاش فراوان پذیرفته شدم و حالا به هر دلیلی می‌خواهم به خارج از کشور مهاجرت کنم. چرا باید برای چنین تصمیمی هزینه چندین میلیونی پرداخت کنم؟!

«ص. الف» درباره ابلاغیه سازمان امور دانشجویان نیز توضیح داد: تصمیم سازمان امور دانشجویان حاکی از آن است که هزینه آزادسازی مدرک تحصیلی برای هر ترم معادل ۷ میلیون تومان است. سال گذشته، مدرک تحصیلی‌ام را با ۲ سال سابقه کاری به مبلغ ۶ میلیون تومان آزاد کردم. من در اواخر دهه ۸۰ درس در دانشگاه تحصیل می‌کردم؛ دوستانم که در گذشته مدرک خود را آزاد کرده‌بودند؛ ۲ میلیون تومان پرداخت کردند.

«م. د» نیز درباره تصمیم سازمان امور دانشجویان برای آزادسازی مدرک تحصیلی به خبرگزاری دانشجویان ایران گفت: بر اساس قانون، عطف به سابق مجاز نیست. منظور این است که سازمان امور دانشجویان نمی‌تواند در سال جاری از دانشجویانی که به طور مثال یک ترم تحصیلی که در سال ۹۵ سپری کرده، مبلغ چند میلیون تومانی مطالبه کند.

بنابر اطلاعات ابلاغیه سازمان امور دانشجویان، هزینه هر ترم به منظور آزادسازی مدرک تحصیلی برای رشته‌های علوم‌انسانی در مقطع کاردانی، ۵۹ میلیون و ۷۴۳ هزار و ۶۰۰ ریال است. همچنین هزینه هر یک واحد مبلغ ۴ میلیون و ۹۷۸ هزار و ۶۳۳ ریال در نظر گرفته شده است.

هزینه ترخیص مدرک در رشته‌های علوم‌انسانی برای مقطع کارشناسی، مبلغ ۵۹ میلیون و ۷۴۳ هزار و ۶۰۰ ریال و هزینه هر واحد برای این مقطع تحصیلی، ۴ میلیون و ۹۷۸ هزار و ۶۳۳ ریال است.

دانش‌آموختگانی که متقاضی ترخیص مدرک خود در مقطع کارشناسی‌ارشد هستند، می‌بایست مبلغ ۱۰۶ میلیون ۸۰۶ هزار و ۴۰۰ ریال بابت هر ترم تحصیلی بپردازند. هزینه هر واحد نیز ۱۳ میلیون و ۳۵۰ هزار و ۸۰۰ ریال است. همچنین مبلغ آزادسازی مدرک تحصیلی مقطع دکتری، ۱۷۴ میلیون و ۷۱۶ هزار ریال است. سازمان امور دانشجویان، مبلغ هر واحد دکتری برای رشته‌های علوم‌انسانی را ۲۹ میلیون و ۱۱۹ هزار و ۳۳ زیال اعلام کرده است.

فارغ‌التحصیلانی رشته‌های علوم‌پایه که متقاضی ترخیص مدرک خود در مقطع کاردانی هستند، باید مبلغ ۶۳ میلیون و ۷۴۸ هزار و ۸۰۰ ریال بایت هر ترم تحصیلی پرداخت‌کنند. همچنین قیمت هر یک واحد در این مقطع تحصیلی معادل ۵ میلیون و ۳۱۲ هزار و ۴۰۰ ریال است.

هزینه ترخیص مدرک تحصیلی در مقطع کارشناسی برای این رشته‌های تحصیلی، ۶۳ میلیون و ۷۴۸ هزار و ۸۰۰ ریال است. همچنین هزینه هر واحد درسی، معادل ۵ میلیون و ۳۱۲ هزار و ۴۰۰ ریال است.

براساس ابلاغیه سازمان امور دانشجویان، دانش‌آموختگان کارشناسی‌ارشد رشته‌های علوم‌پایه باید برای هرم ترم تحصیلی مبلغ ۱۲۵ میلیون و ۹۴۱ هزار و ۲۰۰ ریال و بابت هر واحد درسی نیز مبلغ ۱۵ میلیون و ۷۴۲ هزار و ۶۵۰ ریال بپردازند.

هزینه ترخیص مدرک دکتری نیز ۲۲۴ میلیون و ۳۷۹ هزار و ۲۰۰ ریال است. همچنین هزینه هر واحد درسی در این مقطع تحصیلی، مبلغ ۳۷ میلیون و ۳۷۹ هزار و ۲۰۰ ریال از سوی سازمان امور دانشجویان اعلام شده است.

هزینه ترخیص مدرک رشته‌های گروه هنر

افزایش شدید هزینه آزادسازی مدرک تحصیلی دانشجویان

هزینه آزادسازی هر ترم تحصیلی در مقطع کاردانی و کارشناسی معادل ۸۶ میلیون و ۹۶ هزار و ۸۰۰ ریال است. همچنین هزینه هر واحد درسی برای این دو مقطع تحصیلی، مبلغ ۷ میلیون و ۱۷۴ هزار ۷۳۳ ریال اعلام شده است.

هزینه ترخیص مدرک برای هر ترم تحصیلی در رشته‌های گروه هنر در مقطع کارشناسی‌ارشد معادل ۱۴۸ میلیون و ۵۹۷ هزار و ۲۰۰ ریال و مبلغ هر یک واحد درسی نیز ۱۸ میلیون و ۵۷۴ هزار و ۶۵۰ ریال است. هزینه آزادسازی مدرک دکتری نیز ۲۴۸ میلیون و ۹۲ هزار و ۴۰۰ ریال برای هر ترم تحصیلی و هزینه هر یک واحد درسی نیز ۴۱ میلیون و ۳۴۸ هزار و ۷۳۳ ریال است.

هزینه ترخیص مدرک رشته‌های گروه فنی‌مهندسی

فارغ‌التحصیلانی که متقاضی ترخیص مدرک کاردانی یا کارشناسی خود در رشته‌های فنی‌مهندسی هستند، باید مبلغ ۷۰ میلیون و ۲۶۵ هزار و ۶۰۰ ریال برای هر ترم تحصیلی پرداخت کنند. همچنین هزینه هر واحد درسی در این مقاطع برای این دست از رشته‌های تحصیلی معادل ۵ میلیون و ۸۵۵ هزار و ۴۶۷ ریال است.

هزینه ترخیص مدرک کارشناسی‌ارشد رشته‌های فنی‌مهندسی برای هر ترم تحصیلی معادل ۱۲۵ میلیون و ۳۷۷ هزار و ۶۰۰ ریال است. همچنین سازمان امور دانشجویانُ مبلغ هر واحد درسی را ۱۵ میلیون و ۶۷۲ هزار و ۲۰۰ ریال اعلام کرده است.

هزینه ترخیص مدرک رشته‌های گروه فنی‌مهندسی

هزینه ترخیص مدرک برای هر ترم تحصیلی در مقطع دکتری، معادل ۲۲۴ میلیون و ۶۷۱ هزار و ۲۰۰ ریال است. همچنین هزینه هر واحد درسی نیز ۳۷ میلیون و ۴۴۵ هزار و ۲۰۰ ریال اعلام شده است.

آزادسازی مدارک تحصیلی همواره یک چالش اساسی برای دوران دانش‌آموختگی به حساب می‌آید؛ اما این روز‌ها با افزایش نرخ آزادسازی مدرک تحصیلی و مشکلات عدیده اقتصادی دانشجویان، به هفت‌خان رستم تبدیل می‌شود. افزایش چند برابری نرخ آزادسازی مدرک‌تحصیلی می‌تواند موجب نارضایتی خیل عظیمی از دانش‌آموختگان دانشگاه‌ها باشد که در دوره روزانه مشغول به تحصیل بودند.

پرسش‌هایی در ارتباط با افزایش نرخ هزینه‌های تحصیلی مطرح می‌شود که به یک علامت سوال بزرگ تبدیل شده است. اینطور به نظر می‌رسد که ابلاغیه جدید سازمان امور دانشجویان ریشه در چند علت داشته باشد؛ نخست اینکه می‌تواند یکی از منابع درآمدی برای وزارت علوم باشد، چرا که مسئولان وزارت علوم همواره ناچیز بودن بودجه این وزارتخانه را مطرح کرده‌اند. دیگر اینکه، این تصمیم می‌تواند راهکاری برای منصرف کردن دانش‌آموختگان دانشگاه‌ها از تصمیم به خروج از کشور باشد. با تمام این تفاسیر انتظار می‌رود که سازمان امور دانشجویان به عنوان متولی اصلی، در ارتباط با این مسئله پاسخگو باشد. خبرنگار در ارتباط با این موضوع با مسئولان سازمان امور دانشجویان تماس گرفته است، اما علی رغم پیگیری‌ها تاکنون پاسخی در ارتباط با این موضوع دریافت نکرده است. .