مهسا بهادری: اگرچه سال هاست که کشورهای غربی مقصد مهاجرت بخش زیادی از ایرانیان بوده است، اما به تازگی گویی شرایط به گونه ای پیش رفته که به دلیل سختی شرایط مهاجرت به غرب، طالبان خروج از کشور مقصد نزدیک‌تر و احتمالا ارزان‌تری انتخاب کرده اند؛ اما قصد مهاجرت نه تنا کم نشده که بیشتر از قبل نیز شده است. شاید این خبر را خوانده باشید که عمده پزشکان مهاجرت کرده‌اند و بخش اعظمی از این افراد هم ترجیح دادند که در عمان سکنا گزینند. این ماجرا سال قبل هم برای برنامه‌نویسان رخ داد و این ماجرا کماکان هم ادامه دارد. پیشنهاد شغلی مناسب خدمات دهی بالا و درآمد بسیار خوب سبب شد هم عمده پزشکان و هم عمده برنامه‌نویسان راهی این کشور شوند.

نکته اینجاست که فکر نکنید مهاجرت فقط در رشته‌های پزشکی اتفاق افتاده، در حال حاضر گروه پرستاران هم به شدت در حال مهاجرت هستند، این مشاغل جزو شغل‌های سخت محسوب می‌شوند که در کشورهای مهاجرپذیر، از سوی شهروندان همان کشورها چندان مورد اقبال قرار نمی‌گیرند، و مهاجرپذیری در این رشته‌ها زیاد شده و عمان مثل جارو برقی درحال جذب گروه‌های پزشکی ما در رشته‌های مختلف است.

چرا این جذب رخ می‌دهد؟ یک جراح در کشور عمان دو و نیم برابر یک جراح در ایران درآمد دارد،‌ اما مسئله اینجاست که علاوه بر این، فرزندش از آموزش رایگان استفاده می‌کند، خودرویی که آنجا می‌خرد، با کیفیت بهتر و یک دهم قیمت خودرویی است که می‌تواند اینجا بخرد، مسکن هم به همین شکل، پس کاملا برایش به صرفه است که جلای وطن کند.

این مهاجرت حق افراد است، چون از امکانات بهتری برخوردار می‌شوند اما تبعات آن برای کشور مبدا جبران‌ناپذیر است. سیدحسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران درباره از دست رفتن نیروی نخبه و جوان از کشور به همدلی می‌گوید: «وقتی نخبگان رفتن را به ماندن ترجیح می‌دهند، طبیعتا کشور از نیروی انسانی و نخبه خالی می‌شود و همین ماجرا سبب‌ساز این می‌شود که فرصت رونق و استغال از بین برود. نکته بعد این است که کشورهایی مثل عمان علاوه بر اینکه موقعیت خوبی برای مهاجران فراهم می‌کنند بعدها عامل مهاجرت آن‌ها به کشورهای اروپایی می‌شوند.»

هوشمندی کشورهای مقصد

همان میزان که کشور مقصد در ارائه خدمات و جذب مهاجر تاثیرگذار است، کشور مبدا و موقعیت‌های اجتماعی، اقتصادی، تفریحی، کاری، تحصیلی و... که برای شهروندانش فراهم می‌کند ویا نمی‌کند در مهاجرفرستی تاثیر به سزایی دارد. موسوی‌چلک درباره این موضوع می‌گوید: «اگر در داخل چشم‌انداز روشنی وجود نداشته باشد، حالا در هر زمینه‌ای که فرد مهاجر مد نظر دارد، انگیزه فرد برای مهاجرت را افزایش می‌دهد. حتی ممکن است فرد چشم‌اندازی برای مهاجرت نداشته باشد و شرایطش برای انجام این کار هم بسیار سخت باشد اما به قدری موقعیتی که دارد برایش خوشایند نیست، با این استدلال که هرجا بروم بهتر از اینجاست، حاضر می‌شوند بدون هیچ هدفی سال‌ها در کمپ‌ها زندگی کنند.»موسوی چلک درباره هوشمندی کشورهای مقصد به همدلی می‌گوید: «به باور من کشورهای مهاجرپذیر هوشمندند، کشورهایی که امنیت سرمایه‌گذاری دارند و همه اقشار را می‌توانند ترغیب کنند تا در آنجا حاضر شوند. این کشورها معمولا سیاستشان به ‌گونه‌ای است که هم خدمات خوبی ارائه می‌دهند و هم به دنبال دریافت خدمات مفید و موثر از افراد مهاجر هستند. این کشورهای عربی که این روزها مقصد مهاجران شده، بستر را برای دریافت کار خدماتی از مهاجرین فراهم کرده و به همین دلیل است که همه قشری روی به مهاجرت آورده‌اند. ضمن اینکه این ماجرا هم آمار مهاجران را افزایش می‌دهد، هم باعث می‌شود، توریست به این کشور بیاید.»

 دلیل قانع ‌کننده برای مهاجرت

دست‌کم در شرایط فعلی کشورمان، مسائل مالی یکی از علل اصلی مهاجرت است. چون وقتی موقعیت‌های مالی با بحران مواجه می‌شود، کیفیت زندگی افراد هم کاهش پیدا می‌کند. حالا اگر کسی مهاجرت می‌کند حق دارد که به دنبال افزایش کیفیت زندگی‌اش باشد.موسوی چلک هم دقیقا به همین ماجرا اشاره می‌کند و می‌گوید: «وقتی کسی مهاجرت می‌کند حتما دلیل قانع‌کننده‌ای برای خود دارد تا به موقعیت خوبی برسد و بتواند شرایطش را بهبود ببخشد. موقعیت بهتر می‌تواند در حوزه‌های مختلف از جنبه آموزش، اقتصاد، رفاه و آزادی‌هایی که تصور دارد به آن برسد. فرد مهاجر با این استدلال مهاجرت می‌کند و پیش از رفتن هم مطالعه و بررسی‌های لازم را انجام می‌دهد.»

او در واقع سیاست‌های حاکم بر جامعه را تاثیرگذار می‌داند و اعتقاد دارد که اگر کشور موقعیت‌ها را ایجاد نکنند، شهروندانش مهاجرت می‌کند. او به طور وسیع‌تر می‌گوید: «کشورهای مختلف به تناسب بسترهایی که ایجاد می‌کنند. گاهی این فرصت‌ها جنبه آموزشی دارد، گاهی اقتصادی و برخی اوقات نیز آزادی‌هایی که فرد در ذهنش اولویت دارد و می‌خواهد آن‌ها را کسب کند.»

رییس انجمن مددکار اجتماعی نیز در پایان اضافه کرد: «یک بخش دیگر این است که اقتصاد در کشور مهاجرپذیر تا چه اندازه رونق اقتصادی وجود دارد. در این شرایط، عمان یکی از کشورهایی است که موقعیت‌های خوبی را فراهم کرده و حتی توانسته این امنیت خاطر را در همه جنبه‌ها برای مهاجران خود ایجاد کند تا هم فرد پزشک از مهاجرت به آن‌جا اطمینان خاطر داشته باشد و هم فرد سرمایه‌گذار؛ منظور این است که هم برای تحصیل‌کرده‌ها موقعیت خوبی را ایجاد کرده هم برای کسانی که مسئله‌شان مالی است و بعضا دغدغه سرمایه‌گذاری دارند.»
متاسفانه راه‌کارهایی هم که برای جلوگیری از مهاجرت مطرح می‌شود، درست نیست، بیشتر برای حذف صورت مساله داده می‌شود و کاملا اشتباه است، فرض کنید چون با این رویه دچار کمبود پزشک می‌شویم، سعی می‌کنیم که ظرفیت‌های پذیرش را افزایش دهیم،‌ و این راه اشتباهی است،‌باید از ژن‌های خوب‌مان مراقبت کنیم و آنها را برای ماندن مشتاق کنیم اما متاسفانه به راحتی مسیر را به شکلی پیش می‌بریم که این فارغ‌التحصیلان ترجیح می‌دهند کشور را ترک کنند. برای بازگرداندن نخبگان خارج از کشور از برنامه و طرح صحبت می‌کنیم درحالی که اول باید همین نخبگانی را که اینجا هستند، حفظ کنیم و این نیاز به مراقبت،‌ توجه، امکانات، فرصت‌های مناسب شغلی و حمایت دارد.