یک پزشک متخصص قلب و عروق می‌گوید هر ۱۰ میکروگرم افزایش در ذرات معلق، می‌تواند ۸ تا ۱۸ درصد خطر مرگ و میر قلبی و عروقی را افزایش دهد که این ۱۸ درصد رقم بزرگی است.

محمد مهدی شمسی درخصوص آمار‌هایی که اثرات آلودگی هوا بر بیماری‌های قلبی و عروقی را نشان می‌دهد، گفت: «این آمار‌ها اکثرا آمار جهانی هستند، چون در کشور خودمان در این موضوع چندان آمار دقیقی نداریم. آمار جهانی می‌گوید که چیزی حدود ۷ میلیون نفر، مرگ زودرس که قابل انتصاب به آلودگی هواست، در سراسر جهان داریم. حدود ۸۰ درصد از این ۷ میلیون نفر، ناشی از بیماری‌های قلبی و عروقی است و ۲۰ درصدش مربوط به سایر ارگان‌هایی‌ست که به دلیل آلودگی هوا درگیر می‌شوند. این مهم نشان می‌دهد تاثیری که آلودگی هوا روی سلامت جامعه گذاشته است، مشابه بیماری‌های شایعی همچون فشار خون، سیگاری بودن و عدم فعالیت فیزیکی است. یعنی یک جامعه تلاش می‌کند که فشار خون در آن کاهش پیدا کند، ورزش کردن در بین مردم رونق پیدا کند، اما حواسمان نیست که آلودگی هوا به همین اندازه دارد به جامعه ما آسیب می‌زند.»

 وی همچنین درخصوص میزان مرگ ناشی از آلودگی هوا در اثر بیماری‌های قلبی و عروقی، بیان کرد: «حدود ۸۰ درصد این مرگ‌ها را شامل می‌شود که بیش از مرگ ناشی از تصادفات رانندگی در سراسر جهان است. البته ممکن است در کشور ما، چون تصادفات‌مان خیلی زیاد است، این رقم متفاوت باشد، ولی آمار جهانی این را به ما می‌گوید.»

این متخصص قلب و عروق، در تعریف از آلودگی هوا، گفت: «یک نوع آلودگی هوای گازی داریم که می‌تواند ناشی از استنشاق سوخت‌های فسیلی، آلودگی‌هایی که در طبیعت وجود دارد و یک سری ذرات معلق باشد. ذرات معلق ممکن است از انواع سوخت‌های فسیلی ناشی شود که خودشان چند سطح دارند و بر اساس سایز دسته‌بندی می‌شوند. یک سطحی که به آن ذرات معلق ریز می‌گوییم، در حد ۲ و نیم میکرون هستند و بیشترین اثرات را در بیماری‌های قلبی و عروقی دارند. استنشاق هر نوع سوخت فسیلی می‌تواند باعث ایجاد این ذرات شود.»

 شمسی همچنین درباره آلودگی‌های ناشی از سوخت مازوت، مطرح کرد: «امروزه در کشورما کلمه مازوت را بسیار می‌شنویم. حال اینکه چرا مازوت انقدر نگران‌کننده شده و سر زبان‌ها افتاده، این است که نسبت به سایر سوخت‌های فسیلی، این ذرات معلق با این سایز را بیشتر تولید می‌کنند. هر ۱۰ میکروگرم افزایش در ذرات معلق با سایزی که پیشتر عنوان کردم، می‌تواند ۸ تا ۱۸ درصد خطر مرگ و میر قلبی و عروقی را افزایش دهد که این ۱۸ درصد رقم بزرگی است. مواجهه با این ذرات چه به صورت حاد و چه به صورت مزمن می‌تواند باعث افزایش ریسک شود.»

او درتوضیح مواجهه به صورت حاد، گفت: «بدین معنا که ما مثلا عادت کرده‌ایم یک سری روز‌ها را می‌گوییم امروز از نظر آلودگی قرمز یا نارنجی است. شاید خیلی‌ها بگویند تهران و کلان شهر‌های ما همیشه آلوده هستند پس چرا یک روز‌هایی قرمز اعلام می‌شود؟ در پاسخ باید بگویم که، چون در اثر مواجهه با این ضررات به صورت حاد، گاهی حتی تا ۴۸ ساعت امکان ریسک این حملات قلبی افزایش پیدا می‌کند.»

این پرشک همچنین در پاسخ به اینکه گروه‌های حساس شامل چه افرادی می‌شود، اظهار کرد: «این گروه‌ها شامل چند دسته از افرادی هستند که در آن قرار می‌گیرند. سر دسته این گروه افراد مسن هستند و بعد افرادی که بیماری‌های زمینه‌ای مثل دیابت، فشار خون، بیماران قلبی و عروقی و همچنین افرادی که سیگاری هستند و افرادی که اضافه وزن دارند را شامل می‌شود. باید دقت کرد که آمار‌ها نشان می‌دهد که اضافه وزن در خانم‌ها موثرتر است. یعنی خانم مسنی که اضافه وزن دارد به عنوان گروه حساس، چندین ریسک فاکتور دارد که باید بیشتر به این موارد دقت کنند.»

شمسی در پاسخ به پرسشی مبنی براینکه چه بیماری‌های قلبی با آلودگی هوا بیشتر مرتبط هستند، گفت: «سردسته این بیماری‌ها سکته‌های قلبی هستند که همانطور که گفتم مواجهه حاد یا مزمن با این ذرات معلق می‌تواند ریسک بیماری‌های قلبی، خصوصا سکته قلبی را افزایش دهد. به ازای هر ۱۰ میکرو گرم در متر مکعب افزایش ذرات معلق، چیزی حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد ریسک سکه قلبی افزایش پیدا می‌کند که عدد بسیار بزرگی است.»

وی ادامه داد: «گاهی در برخی از شهر‌ها بیش از ۵۰ میکروگرم افزایش داریم که می‌شود صد در صد. یعنی اگر یک نفر با این ریسک فاکتور‌ها در مواجه با این ذرات قرار بگیرد، بیش از دو برابر احتمال سکته قلبی افزایش پیدا می‌کند که افراد مسن و کسانی که بیماری زمینه‌ای دارند، بیشتر در معرض این ریسک قرار دارند. البته باید دقت کنیم که همیشه سکته قلبی مطرح نیست بلکه بیماری‌های دیگری هم هستند که افزایش پیدا می‌کنند؛ از جمله اینکه سیستم‌های الکتریکی قلب بر اثر تحریک با آلودگی هوا آن استیبل (on stable) می‌شوند که باز هم افراد مسن و گروه‌های حساس ریسک بیشتری دارند.»

شمسی افزود: «بیماری بعدی نارسایی قلب است. شاید شنیده باشیم افرادی که بیماری مضمن قلبی دارند در این روز‌ها بیشتر به بیمارستان‌ها مراجعه می‌کنند. آمار‌ها در سراسر جهان و کشور ما هم این را نشان می‌دهد که افرادی که نارسایی قلبی دارند در اثر مواجهه با آلودگی هوا، ریسک بستری آن‌ها حدود ۳ برابر می‌شود. البته لزوما به این شکل نیست که کسی که صرفا بیماری نارسایی قلب دارد حالش بدتر شود، بلکه در درازمدت دیده شده که آلودگی هوا می‌تواند از علل نارسایی قلب باشد. هرچند یکی از علل است، اما می‌گوییم که به عنوان مثال کسی که دیابت دارد، ریسک نارسایی و بیماری قلبی در آن بالاتر است، اما دیده شده که آلودگی هوا هم رده دیابت یا سیگار می‌تواند درصد نارسایی قلب را افزایش دهد.»

این متخصص بیماری دیگر را فشار خون دانست و بیان کرد: «از بیماری‌های قلبی و عروقی دیگر که در مواجهه با آلودگی هوا ممکن است افزایش پیدا کند، فشار خون حاد است که در افراد مسن و بیماران زمینه‌ای بیشتر دیده می‌شود ولیکن به این صورت نیست که فشار خون صرفا همان روز بالا برود. یعنی ممکن است من امروز با هوای آلوده مواجه شوم، ولی دو تا پنج روز بعد فشار خونم بالا برود.»

شمسی در پاسخ به این پرسش که چه می‌شود که آلودگی هوا چنین اثراتی را روی قلب می‌گذارد، گفت: «وقتی این هوای آلوده و ذرات معلق را استنشاق می‌کنیم یک سری سیستم‌ها و مسیر‌های التهابی، بخصوص در ریه ما فعال می‌شود که این مسیر‌ها التهاب را به کل بدن تسری می‌دهد و عروقی که قلب را خون‌رسانی می‌کنند و اختلاط در آن‌ها باعث سکته قلبی می‌شود که این یک زمینه اصلی در شروع پروسه سکته قلبی است. از طرف دیگر سیستم انعقادی و پلاکتی را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد و حتی در دراز مدت ممکن است باعث افزایش ریسک ایجاد دیابت هم بشود.»

این پزشک همچنین درباره اثرات آلودگی هوا بر کودکان، تصریح کرد: «آلودگی هوا روی همه جامعه موثر است و هیچکس، اعم از بزرگسال و میانسال و کودکان، از مضررات آن در امان نیست. اصولا یکی از فاکتور‌های ابتلا و مرگ بر اثر بیماری‌های قلبی و عروقی، سن است. بدین معنا که هر چه قدر سن بالاتر می‌رود، بیماری‌های قلبی و عروقی هم تشدید می‌شود و در نهایت مرگ بر اثر این بیماری‌ها هم بیشتر می‌شود. از این رو در سن پایین شاید همان موقع اثرات خاصی نبینیم، ولی تجمعی است؛ یعنی در دراز مدت روی کل جامعه تاثیر می‌گذارد و هرچه از سن پایین‌تر شروع شود در سن پایین‌تری هم اثراتش را مشاهده می‌کنیم. کمااینکه قبلا بسیاری از بیمار‌های ما افراد بالای ۶۰ الی ۷۰ سال بودند، ولی الان بسیاری از جوانان زیر ۳۰ سال یا بین ۳۰ تا ۴۰ سال داریم که به مشکلات حاد قلبی مبتلا می‌شوند. همه این‌ها نشان‌دهنده این است که ریسک فاکتور‌های متعددی که یکی از آن‌ها آلودگی هواست، در این قضیه موثر است.»

شمسی در ادامه خاطرنشان کرد: «با این تفاصیل شاید در کوتاه مدت در اطفال مشکل جدی نداشته باشیم، ولی در درازمدت قطعا اثراتش را خواهد گذاشت. اما در کودکان یک مسئله‌ای که وجود دارد و بیشتر از بزرگسالان حساس هستند، مشکلات غیرقلبی و عروقی، خصوصا ریوی است. چراکه ریه‌های کودکان در آن مقطع حساس‌تر است و نسبت به بیماری‌های قلبی و عروقی، مشکلات تنفسی و ریوی شیوع بیشتری در مواجهه با آلودگی هوا دارد.»

این متخصص قلب و عروق درباره راهکار‌هایی که در روز‌های آلوده می‌توان انجام داد، گفت: «راهکار‌های پیش‌بینی و درمانی بیش از اینکه شخصی و فردی باشد، چون بیشتر یک معضل اجتماعی است باید در سطح اجتماع هم کنترل شود. کنترل فردی خیلی سخت است، اما شاید نتوانیم سیاست‌های کلان را تغییر دهیم، ولی بیش از همه برای گروه‌های حساس می‌توان یک سری راهکار‌هایی را ارائه داد که مهم‌ترینش عدم مواجهه است. اینکه می‌گوییم در روز‌های آلودگی شدید گروه‌های حساس از خانه بیرون نیایند، کاری است که در این شرایط می‌توان انجام داد و واقعا موثر است.»

وی افزود: «ما یک سری مواجهه خارج از منزل داریم که شاید چندان در اختیار ما نباشد، ولی مواجه‌هایی که با آلودگی‌های داخل منزل داریم را می‌توانیم کم کنیم. یعنی چیز‌های کوچک را رعایت کنیم که یکی از آن‌ها نظافت منظم منزل است. ممکن است گرد و خاکی درون منزل در وجود داشته باشد که به چشم دیده نشود، ولی روی سلامت ما اثر می‌گذارد. همچنین عدم استفاده از بخاری، شومینه، سیگار و خوشبوکننده‌هایی که در منزل استفاده می‌شود، در اختیار خودمان است که دیگر در خانه آلودگی اضافه نکنیم.»

او درباره آلودگی که خوشبوکننده‌های هوا ایجاد می‌کنند، گفت: «خطرات خوشبوکننده‌ها کمتر است، ولی اثرات تجمعی دارند. چراکه ممکن است هر روز در منزل از خوشبوکننده‌های هوا استفاده کنید و گروه‌های حساس در منزل داشته باشید. اثرات تجمعی که این اقدام در درازمدت ایجاد می‌کند مشابه آلودگی است. حتی یک سری آمار وجود دارد که در کشور‌های در حال توسعه مثل کشور ما که برای گرم کردن منزل از بخاری استفاده می‌شود، اثرات آلودگی داخل منزل ۶۰ درصد است و خارج از منزل ۴۰ درصد. در واقع داخل خانه که در اختیار ماست، شرایط آنقدر مهم است که می‌توان با عدم استفاده از خوشبوکننده‌های هوا، بخاری‌های گازی، شومینه، سیگار نکشیدن و... آن را کنترل کرد.»

شمسی همچنین درباره تاثیرات رژیم غذایی برای پیشگیری از خطرات آلودگی هوا بر بدن، بیان کرد: «یک سری مطالعاتی انجام شده که نشان می‌دهد استفاده از برخی از موادغذایی، خصوصا مواد غذایی آنتی اکسیدان مثل میوه‌جات و سبزی‌جات تازه، خوردن شیر و مصرف بیشتر مایعات می‌تواند تاثیراتی داشته باشد، اما تاثیراتش آنقدر ملموس نیست یا دست‌کم از نظر علمی نیاز به بررسی بیشتری دارد تا بتوان اثباتش کرد. به بیانی دیگر عدم مواجهه بسیار موثرتر از این است که بخواهیم رژیم غذاییمان را تغییر دهیم یا از دارو و ویتامین استفاده کنیم. گرچه این کار‌ها را هم می‌توان انجام داد، ولی واقعیت این است که به اثبات صد در صدی نرسیده و حتی یک سری مطالعات می‌گویند تاثیر خاصی ندارد.»