حسام‌الدین اسلاملو

نامه‌ اخیر رئیس هیأت مدیره سازمان مردم نهاد دیده‌بان شفافیت و عدالت به رئیس‌جمهور دوباره حاشیه‌ساز شده است. نامه‌ای که نخستین نبوده و احتمالا آخرینش هم نباشد. با همان لحن همیشگیِ هشدارآمیز.

احمد توکلی در این نامه از تخلفات و جرایم بزرگی در وزارت جهاد کشاورزی پیرامون تامین کالاهای اساسی پرده برمی‌دارد و از پنهان‌کاری، نقض قوانین مادر و ایجاد رانت بی‌سابقه انتقاد می‌کند.

طبق گفته‌ او، واردات ۱۳ میلیون تن کالای اساسی شامل: گندم، ذرت دامی، کنجاله سویا، جو، برنج، روغن و گوشت قرمز و سفید به یکباره طی قراردادی با طبقه‌بندی کاملا محرمانه و بدون رعایت تشریفات قانونی به شرکتی بدون پیشینه­ در واردات کالای اساسی، واگذار شده است! شرکتی که در طول عمر کوتاهش یک تن از این کالاها وارد نکرده است حالا می‌خواهد ۱۳ میلیون تن از آنها را با ریال دولت و ارز بانک مرکزی، وارد کند!

به نظر توکلی این قرارداد مهر کاملاً محرمانه خورده تا فرآیند سرتاپا ناشفاف و تبعیض‌آمیزش از چشم رسانه‌های آزاد پنهان بماند.

اما فهمیدن کنش توکلی وقتی سخت و حتی بغرنج می‌شود که بدانیم توزیع یارانه‌های دولتی به صورت کالا در وزارتخانه‌های دولتی منشا یک سری مفاسد شده اما همین چند هفته پیش توکلی حامی تداوم ورود ارز دولتی به یارانه‌ی کود شیمیایی برای کشاورزان شده بود! او به سنت چندین ساله‌ای بازمانده از سال ۱۳۴۶ اشاره کرده و اینکه: «کودهای شیمیایی همیشه با ارز دولتی وارد شده و قیمت یارانه‌ای داشته است. بهایی که کشاورز ایرانی برای همین کود می‌پرداخته، در تمام این سال‌ها، نیمی از قیمت تمام شده مذکور بوده است. در کلیه کشورهای جهان نیز، به ویژه تولیدکنندگان اصلی محصولات اساسی کشاورزی، کود را به قیمت یارانه‌ای به کشاورزان می‌فروشند.»

فهم یک کنش

هر طیفی از دو جریان اصولگرا و اصلاح‌طلب گاه مواضع احمد توکلی را تمجید می‌کنند و گاه منتقدش می‌شوند. رسانه‌های هر دو جناح مواضعش را منتشر می‌کنند؛ جناح راست گاهی او را متهم به دستاویزتراشی برای اصلاح‌طلبان و ریختن آب به آسیاب اصلاح‌طلبی می‌کند و جناح اصلاح‌طلب نیز از تناقضاتی که در کنش سیاسی او می‌بیند، رنج می‌برد!

هشدارها و افشاگری‌های احمد توکلی غالبا در قالب نامه و با مخاطب خاص؛‌ در موضوعات مختلف تکرار و تکرار می‌شوند؛ اما پاسخی نمی‌گیرند و تاکنون به سرانجامی نرسیده‌اند؛ چه‌بسا شاخک‌های افکار عمومی را نسبت به فسادیابی از حساسیت انداخته باشند.

افشاگری‌ها و نامه‌های احمدتوکلی از طرف سازمان دیده بان شفافیت و عدالت مسبوق‌ به سابقه است اما در عمل نتیجه عملی نگرفته و منجر به توقف روندهای اشتباه و یا اصلاح رویکردی نشده است. چرا؟

کارنامه متعارض احمد توکلی

در ماجرای کنکور یک عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در واکنش به نامه توکلی به رئیس‌جمهور گفت: «آقای توکلی زمانی احمدی‌نژاد را متهم می‌کرد به اینکه چرا مصوبات مجلس را ابلاغ نمی‌کند و می‌گفت که دیکتاتوری است و احمدی نژاد را با الفاظ زشتی متهم می‌کرد اما الان برعکس آن رفتار عمل می‌کند و می‌گوید چرا رئیس‌جمهور مصوبه را ابلاغ کرده است.»

محمدحسین ساعی این رفتار توکلی را متعارض می‌داند و نامه‌اش را متنی سیاسی برای وارد کردن دولت به حاشیه!

رسانه‌های طیف اصلاح‌طلب نیز از تناقض سخنان توکلی ایراد می‌گیرند که مدعی مبارزه با فساد است اما باری به وقت رای‌گیری مجلس برای انتخاب هیئت رئیسه‌، وقتی اشاره به تخلفات قالیباف در شهرداری می‌شود، توکلی سعی در ماستمالی کردن دارد و طرح موضوع را دیرهنگام می‌داند و معتقد می‌شود همان موقع می‌بایست مطرح شود و طرح دوباره‌اش سیاسی کاری است ولی سعی نمی‌کند به نهادی که قالیباف را تایید صلاحیت کرد، نقدی وارد کند و به صراحت هم نمی‌گوید چه کسی یا چه نهادی آن هنگام که قالیباف شهردار بود، می‌بایست اعلام می‌کرد!

توکلی که سابقه‌ی عضویت در دولت رجایی، نمایندگی مجلس و نامزدی انتخابات ریاست‌جمهوری را در کارنامه‌ی خود دارد، چندی است که به یک بام و دو هوایی در بیان انتقادات شناخته شده و برخی او را مرد چرخش‌های عجیب صد و هشتاد درجه‌ای می‌خوانند.

او از سوی برخی متهم به تناقض در عمل و گفتار است که منجر به بی‌اعتمادی افکار عمومی می‌شود. برخی نیز روانشناسی‌اش می‌کنند که مواضع تند و صریح و گاه متناقضش به نوعی تلاش برای فراموش نشدن است و نیت‌خوانی‌اش می‌کنند که می‌خواهد هرباره نامش مطرح شود.

مخالفان مواضع او شوهدی نیز می‌آورند،‌ گویا او در ماه‌های پایانی سال 95 ادعای افشاگری درباره فساد و رانت برخی نمایندگان مجلس را داشت اما هیچ‌گاه اشاره‌ای به مصداق تخلف نمایندگان نکرده است.

اتوکلی در ماجرای FATF نیز ابتدا حامی پیوستن به آن بوده ولی پس از آنکه مورد انتقاد جریان تندروی اصولگرایی قرار گرفت، از موضعش عقب نشست و حتی 180 درجه چرخید.

او در آذر 97 ضمن خوش‌بینی به تصویب لوایح مرتبط با FATF در مجمع تشخیص مصلحت گفته بود: باید با افزودن چند شرط FATF را بپذیریم؛ اگر نپذیریم ضربه‌های بیشتری به کشور می‌خورد. او در 23 آبان‌ماه نیز تاکید کرده بود که شبکه‌های فساد به صورت سازمان‌یافته با لایحه مبارزه با پولشویی مخالفت می‌کنند. اظهاراتی که خشم مخالفان FATF را برانگیخت و حملات به او آغاز شد. تا آنجا که رجانیوز از ساده‌لوحی‌های احمد توکلی نوشت.

تیم رسانه‌ای پایداری هم در مورد او نوشتند: «رفتارها و موضع‌گیری‌های متناقض توکلی باعث شده تا تحلیلگران وی را فردی متخصص ندانسته و مواضع وی را سیاست‌زده معرفی کنند.»

راست میانه علیه راست افراطی

تحلیل‌های دیگری هم درباره‌ی کنش سیاسی و مواضع چند سال اخیر احمد توکلی ارائه شده. به نظر برخی او به عنوان یکی از نمایندگان واقعی جریان راست سنتی روی اصولی پایبند است و با ملاک قرار دادن آن‌ ارزش‌ها با هیچ طیفی شوخی ندارد.

هرچند از نظر برخی دیگر توکلی در کنار برخی از جریان‌های میانه‎ی راست از قبیل اعتدالیون، جریان قالیباف و جریان باهنر قرار می‌گیرد و گاهی هم‌صدایی‌اش هم با اصلاح‌طلبان دلیلی جز رویاروی و مقابله با جریان تندروی جبهه‌ی پایداری ندارد.

به هر حال بی‌عدالتی و فساد گسترده و سیستماتیک در زمینه‌های مختلف در کشور بیداد می‌کند، از انتصابات فامیلی و عدم رعایت اصل شایسته‌سالاری گرفته، تا رانت‌خواری و اعطای امتیازات ویژه به خودی‌ها، بی‌توجهی به وضعیت تهیدستان و ... از این منظر؛ صرف‌نظر از نقدهایی که طیف‌های مختلف به این عضو مجمع تشخیص وارد می‌دانند؛ و با یقین به اینکه آنچه البته به جایی نمی‌رسد، فریادهای احمد توکلی است؛ می‌توان به این امید واهی دلخوش بود که رئیس‌جمهور حداقل نامه اخیر او و افشای این رانت فاجعه‌بار را جدی بگیرد و بررسی کند که چرا «واردات ۱۳ میلیون تن کالای اساسی بدون رعایت قانون به یک شرکت تازه کار» سپرده شده است؟!

مواضع احمد توکلی در 12 ماه گذشته

اسفند 1400- انتقاد از انتصابات فامیلی: توکلی در همایش«مقابله با فساد» با انتقاد از انتصابات فامیلی گفت: وزیر حق ندارد در کسوت مدیریتش از فامیل‌های خود استفاده کند. زمان تشکیل دولت سیزدهم به آقای رئیسی گفتم ما امروز در جنگ هستیم و شرایط کشور امروز می‌طلبد سردارانی خبره در راس کار بگیرد تا بتواند حملات دشمنان را خنثی کند. منشأ مفاسد و ظلم‌هایی که امروز در کشور وجود دارد تعارض منافع است؛ زیرا برخی انتصابات بر اساس سلایق شخصی، فامیلی و قومی است.

اردیبهشت ۱۴۰۱ - نامه به رئیس مجلس درباره سیسمونی گیت: عضو مجمع تشخیص مصلحت بعد از جنجال سیسمونی گیت خطاب به قالیباف نوشت: اگر قبول کنیم این مسئله به اعتبار رئیس مجلس آسیب زده است (که زده است) تنها راه، شفافیت تمام ماجراست. این وظیفه دکتر قالیباف است که با شفاف‌سازی ابهامات را از رئیس مجلس بزداید.

مرداد ۱۴۰۱- آغاز مخالفت با اصلاحیه کنکور: توکلی با معترضان به ابلاغ اصلاحیه کنکور همراهی کرد. گرچه او از سوی برخی رسانه‌ها متهم به همراهی با مافیای کنکور شد اما اقدام خود را کاری در جهت تحقق عدالت آموزشی و علیه مافیای معدل یعنی تحصیل پولی در مدارس غیردولتی دانست.

آبان 1401- هشدار به رئیسی درباره کمبود کالاهای اساسی: توکلی در نامه به رئیس‌جمهور با رونوشت به تمام وزرا، معاونین و روسای دولت، نسبت به کمبود شدید تولید محصولات اساسی غذایی اعم از گندم، جو و دانه های روغنی در سال آینده به دلیل حذف یارانه کود کشاورزی، هشدار داد.

10 دی 1401- اعتراض به مصوبه کنکور در نامه سرگشاده به رئیس جمهور: نامه سرگشاده به رئیسی و انتقاد از ابلاغ مصوبه کنکوری شورای عالی انقلاب فرهنگی توسط رئیس‌جمهور. توکلی این مصوبه را خلاف عدالت و مطلوب اقشار خاصی از جامعه و بستر مفسده‌های دیگر برشمرد.

۱۹ دی ۱۴۰۱ - هشدار احتمال شورش تهیدستان: توکلی در ویدئویی با حالی نزار و حاکی از وضعیت جسمی نامساعد؛ گفت: نمایندگان محترم مجلس! برادران و خواهران عزیز، کاری نکنید فقرا علیه ما شورش کنند، بریزند، کاسه کوزه همه را جمع کنند؛ من این را دور نمی‌بینم

3 بهمن 1401: نامه به ابراهیم رئیسی و افشای رانت واردات ۱۳ میلیون تن کالای اساسی بدون رعایت قانون به یک شرکت تازه کار.