پارسا سپهری: مرکز آمار ایران گزارشی با عنوان «شاخص‌های عدالت اجتماعی» منتشر کرد. این گزارش بیانگر آخرین اطلاعات مرتبط با وضعیت عدالت اجتماعی در ایران از سال 91 تا پایان سال 1400 است. گزارش به هشت حوزه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، آموزشی، سلامت، زیرساختی، جنسیت و بین نسلی می‌پردازد. شگفت آنکه در گزارش آمده است: «تعداد افرادی که در سال 91 درآمد کمتر از یک تا دو دلار در روز داشته‌اند،تعداد‌شان در سال گذشته 9 برابر شده است.» این آمار نشان می‌دهد که گروه‌هایی از مردم در طول 9 سال گذشته فقیر شده‌اند و در داشتن زندگی مناسب دچار مشکل و سختی هستند. گزیده‌ای از این گزارش به نقل از جماران در ادامه می‌آید.

مالیات کمتر برای ثروتمندان

سال 1400 سرانه تولید ناخالص داخلی در کشور معادل 9 میلیون تومان بوده است و در همین سال از کل درآمدهای مالیاتی دولت، 38 درصد مربوط به مالیات اشخاص حقوقی، 38 درصد مربوط به مالیات بر کالا و خدمات، 19 درصد مالیات بر درآمد و تنها 5 درصد مربوط به مالیات بر ثروت بوده است.

روستاییان در معرض نابرابری

هزینه‌های یک خانوار شهری در سال 1400 با افزایش 48.9 درصدی به 92.5 میلیون تومان و هزینه‌های یک خانوار روستایی با رشد 52.4 درصدی به 51.9 میلیون تومان رسید. علاوه بر این شاخص ضریب جینی که بیانگر نابرابری است می‌گوید روستاییان در معرض نابرابری بیشتری قرار داشته‌اند. همه این‌ها نشان‌دهنده این است که سیاست‌های تورم‌زا، بیش از همه روستاییان را هدف قرار داده است. با این حال نرخ مشارکت اقتصادی جمعیت 15 ساله روستاییان از شهری‌ها بیشتر است یعنی روستاییان علی‌رغم فعالیت بیشتر در معرض نابرابری بیشتر قرارگرفته‌اند.

جدول نرخ تورم سالانه ده سال اخیر نشان می‌دهد که در اغلب سال‌ها نرخ تورم بخش روستایی از شهر بیشتر بوده است.

یک‌چهارم شاغلان تحصیل‌کرده هستند

سال 1400 سهم جمعیت شاغل و بیکار فارغ‌التحصیل آموزش عالی از کل شاغلان و کل بیکاران به ترتیب معادل 25.8 و 40.3 درصد بوده است. در همین سال نرخ بیکاری فارغ‌التحصیلان آموزش عالی در کل کشور 13.6، برای مردان 9.7 و برای زنان 22.8 درصد بوده است. البته اوضاع این شاخص برای روستاییان به مراتب بدتر است چراکه سهم روستاییان فارغ‌التحصیل آموزش عالی از کل شاغلان کشور، 7.8 درصد است. نسبت وابستگی جمعیت که حاصل تقسیم جمعیت خارج از سن فعالیت به جمعیت واقع در سن فعالیت است، در بازه زمانی 1391 تا 1400 از 40.9 به 44 درصد رسیده است.

سهم زنان از اشتغال

سال 1400 حدود 15 درصد از کل شاغلان کشور، زن بودند سهم زنان از مشاغل کشاورزی 15.8 درصد، از مشاغل صنعتی 11.2 درصد و از مشاغل خدماتی 17.3 درصد است که در هر سه بخش نسبت به ده سال قبل، کاهش رخ‌داده است.

تعداد مدیران

تعداد کل قانون‌گذاران، مقامات عالی‌رتبه و مدیران کشور در سال 1400، شش‌صد و نودوهفت هزار و هفت‌صد و پنجاه نفر بوده که حدود 19 درصد آنان را زنان تشکیل می‌دهند. سهم زنان از مدیران طی ده سال اخیر 3.2 درصد رشد نشان می‌دهد اما نسبت به سال 1397 کاهش 1.5 درصدی رخ‌داده است.

نابرابری در بخش مسکن

سال 1400 متوسط قیمت فروش یک مترمربع زیربنای مسکونی در شهر تهران 34.4 میلیون تومان و در نقاط شهری کشور 11.8 میلیون تومان بوده است که نسبت به سال قبل به ترتیب 40.1 و 53.9 درصد افزایش نشان می‌دهد. نسبت متوسط قیمت یک مترمربع زیربنای مسکونی در نقاط شهری به متوسط درآمد خانوار شهری در طی سال‌های 1391 تا 1400 با نوسان همراه بوده است به طوری که از 4.4 درصد در سال 1396 به 10.1 درصد در سال 1400 رسیده است. در طی سال‌های 1391 تا 1400 هزینه مسکن خانوار در مناطق شهری و روستایی کشور با نوسان همراه بوده است. در سال 1400، هزینه مسکن خانوار در مناطق شهری و روستایی کشور به ترتیب 35.96 و 18.54 درصد بوده است. در بین خانوارهای شهری ایرانی 68.34 درصد صاحب منزل مسکونی، 23.16 درصد مستأجر و 8.5 درصد هم در سایر گونه‌های سکونت به سر می‌برند.

افزایش شاخص فلاکت

شاخص فلاکت حاصل جمع نرخ بیکاری و نرخ تورم است. بر اساس یکی از جداول منتشرشده از سوی مرکز آمار علیرغم کاهش نرخ بیکاری در سال‌های اخیر، شاهد افزایش شاخص فلاکت بوده‌ایم به طوری که این شاخص از 19.3 در سال 1395 به 49.4 درصد در سال 1400 رسیده است. همچنین سرانه تولید ناخالص داخلی از 9.7 میلیون تومان در سال 1396 به 9 میلیون تومان در سال 1400 کاهش پیداکرده است.

شاخص‌های فقر و توزیع درآمد

بر اساس مستندات گزارش مرکز آمار، افرادی که کمتر از دو دلار در روز درآمد دارند از 0.08 درصد کل جمعیت کشور در سال 1391 به 0.72 درصد در سال 1400 افزایش پیداکرده‌اند یعنی حدود 9 برابر افزایش رخ‌داده است! همچنین افراد با درآمد کمتر از یک دلار در روز نیز در همین فاصله زمانی 9 برابر شده‌اند. از سوی دیگر نسبت هزینه‌های 10 درصد پرهزینه‌ترین بخش جمعیت کشور به 10 درصد کم‌هزینه‌ترین افراد از 10.79 در سال 1391 به 13.46 در سال 1400 افزایش پیداکرده است.

کاهش ازدواج و افزایش طلاق

شاخص‌های عدالت در بعد اجتماعی در سال‌های 1391 تا 1400 میزان عمومی ازدواج روند کاهشی داشته است به طوری که این میزان از 11.2 درصد در سال 1391 (به ازای هر هزار نفر جمعیت) به 6.9 درصد در سال 1400 رسیده است. همچنین در طی سال‌های مذکور میزان عمومی طلاق با تغییرات اندکی از میزان 0.2 درصد در سال 1391 به 2.5 درصد در سال 1400 رسیده است. نکته جالب‌توجه این گزارش ثبت 9374 واقعه طلاق در سال 1400 از سوی زوج‌هایی است که بیش از 29 سال باهم زندگی کرده‌اند. بیش‌ترین میزان ثبت طلاق هم از سوی زوج‌هایی بوده که بین 1 تا 5 سال باهم زندگی کرده‌اند.

میانگین سنی مردانی که در سال 1400 ازدواج‌کرده‌اند 27.8 سال و میانگین سنی زنانی که در همان سال ازدواج‌کرده‌اند 23.6 سال بوده است. همچنین نرخ رشد جمعیت کشور در سال 1400 به 1.6 درصد رسیده که نسبت به سال 1395 افزایش داشته است.

افزایش خانوارهای نیازمند

گزارش مرکز آمار نشان می‌دهد که تعداد خانوارهای تحت پوشش نهادهای حمایتی نظیر کمیته امداد امام خمینی (س) و سازمان بهزیستی از 2.08 میلیون خانوار در سال 1395 به 3.46 میلیون خانوار رسیده که رقم قابل‌توجهی است.

همچنین تعداد زنان سرپرست خانوار تحت پوشش نهادهای حمایتی 1.46 میلیون نفر در سال 1400 رسیده است. علاوه بر این، حدود 236 هزار کودک معلول و کودک کار تحت حمایت سازمان بهزیستی قرار دارند که نسبت به سال 1391 بیش از 4 برابر رشد داشته است.

افزایش وقوع جرم

سال 1400 حدود 2316 قتل، 5085 مرگ مشکوک به خودکشی و 24806 مرگ مشکوک رخ‌داده که در هر سه مورد با افزایش نسبت به سال قبل و افق ده‌ساله قبل مواجه بوده‌ایم.

همچنین در سال مورداشاره 615 هزار فقره نزاع فردی و 6800 فقره نزاع دسته‌جمعی رخ‌داده که نسبت به سال قبل قدری کاهش نشان می‌دهد. همچنین آمار سرقت در کشور در حال افزایش است به‌گونه‌ای که از 545 هزار فقره وقوع سرقت در سال 1391 به 903 هزار سرقت در سال 1400 رسیده‌ایم. در سال 1400 حدود 445 هزار نفر به جرم سرقت دستگیرشده‌اند.

16 هزار کشته ناشی از تصادف

سال 1400 بیش از 16200 فوتی بر اثر تصادف در دم جان‌باخته‌اند که از این تعداد 3800 نفر در تصادف درون‌شهری کشته‌شده‌اند. در کل تعداد فوتی‌های ناشی از تصادف نسبت به سال 1391 بیش از 2600 نفر کاهش نشان می‌دهد.

کاهش هزینه امور فرهنگی

در بخش ابعاد فرهنگی شاخص‌های عدالت اجتماعی گزارش مذکور آمده است که خانوارها دیگر مانند گذشته برای امور فرهنگی شامل تفریحات، سرگرمی و خدمات فرهنگی هزینه نمی‌کنند. می‌توان گفت افزایش هزینه‌های ضروری زندگی در سال‌های اخیر مهم‌ترین عامل کاهش این شاخص بوده است. با این اوصاف بر اساس اطلاعات، هر خانوار شهری در سال 1400 حدود 1.6 درصد از هزینه‌های خالص خود را به تفریح، سرگرمی و.. اختصاص داده درحالی‌که این نسبت در سال 1396 حدود 2.9 درصد بوده است.

چند درصد ایرانیان باسوادند؟

سال 1400 نرخ باسوادی جمعیت 6 ساله و بیشتر 90.3 درصد بوده که نسبت به سال قبل 0.6 واحد درصد افزایش داشته است. در همین سال شاخص مذکور برای مردان وزنان به ترتیب 93.5 و 87 درصد بوده است. در سال 1400 نرخ باسوادی افراد 15 تا 24 سال 98.6 درصد بوده که نسبت به سال قبل 0.2 واحد درصد افزایش داشته است. در همین سال شاخص مذکور برای مردان وزنان به ترتیب 98.7 و 98.5 درصد بوده است.

کاهش ادامه تحصیل دانش آموزان

سال تحصیلی 1401-1400 پوشش واقعی تحصیلی در مقطع ابتدایی، دوره متوسطه اول و دوره متوسطه دوم به ترتیب 97.7، 91 و 80.4 درصد بوده که نسبت به سال تحصیلی قبل در دوره متوسطه اول و دوم به ترتیب 3.2 و 2.1 واحد درصد کاهش داشته است. در سال تحصیلی 1401-1400 نرخ ترک تحصیل در مقطع ابتدایی، دوره متوسطه اول و دوره متوسطه دوم به ترتیب 0.95 4.36 و 2.32 درصد بوده است. در سال تحصیلی 1400-1401 حدود 185 هزار نفر در سنین 6 تا 11 سال، 189 هزار نفر در سنین 12 تا 14 سال و 535 هزار نفر در سنین 15 تا 17 سال به عنوان بازمانده از تحصیل دوران ابتدایی، متوسطه اول و متوسطه دوم شناسایی‌شده‌اند. آمارها نشان می‌دهد که نرخ ترک تحصیل پسران و دختران تقریباً برابر است.

شکاف سواد بین فقرا و ثروتمندان

متوسط تعداد افراد باسواد در خانوارهای ثروتمندترین دهک شهری تقریباً 2 برابر فقیرترین دهک شهری است اما علیرغم این شکاف فاحش، طی ده‌ساله اخیر متوسط تعداد افراد باسواد در خانوارهای دهک اول از 1.51 به 1.61 رسیده درحالی‌که این نسبت در بین خانوارهای ثروتمندترین دهک از 3.62 به 3.19 کاهش‌یافته است.

رشد سهم مدارس خصوصی

نکته مهم این گزارش رشد سهم مدارس خصوصی در 10 ساله اخیر از تعداد کل دانش آموزان است به طوری که از 8.2 درصد در سال 1391 به 12.4 درصد در سال 1400 رسیده است. همچنین از 3.3 میلیون دانشجوی کشور در سال تحصیلی 1400-1401 حدود 2 میلیون دانشجو با پرداخت پول به دانشگاه‌های آزاد، پیام نور، غیرانتفاعی و علمی کاربردی تحصیل‌کرده‌اند.

افزایش امید به زندگی

بر اساس نتایج حاصل از سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1395، امید به زندگی در بدو تولد 74.2 سال و برای مردان وزنان به ترتیب معادل 72.5 و 75.5 سال بوده است. این شاخص نسبت به سال 1390 در کل کشور، 1.8 سال افزایش داشته است.

برخورداری خانوارها از زیرساخت‌ها

سهم جمعیت تحت پوشش آب لوله‌کشی روندی افزایشی در طی سال‌های 1391 تا 1400 داشته است به طوری که از 71.7 درصد به 84.7 درصد رسیده است. البته بیش از 15 درصد جمعیت کشور همچنان فاقد آب لوله‌کشی هستند و نسبت جمعیت استفاده‌کننده از خدمات سیستم دفع فاضلاب مدیریت شده و ایمن 53 درصد است. همچنین 74.3 درصد روستاهای بالای 20 خانوار دارای آب آشامیدنی سالم هستند. در حوزه گازرسانی نیز از 23 میلیون خانوار کشور، 18.2 میلیون خانوار تحت پوشش گازرسانی قرارگرفته‌اند. ضریب نفوذ تلفن همراه 92 درصد و ضریب نفوذ اینترنت در مناطق شهری 82.6 و در مناطق روستایی 65.7 درصد است.