حمید شجاعی: شاید تا چندماه پیش شرایط سیاسی جامعه در فضایی آرام به سر می‌برد و همه در فکر امورات جاری کشور بودند، اما سانحه رخ داده برای بالگرد حامل رئیس‌جمهور و پس از آن مراجعه به قانون اساسی و اقدام برای برگزاری انتخابات زودهنگام باعث شد تا طی 2 هفته گذشته فضای سیاسی در شرایط انتخاباتی قرار گیرد. چنانکه پس از مشخص شدن زمان آغاز ثبت‌نام شاهد حضور گسترده نامزدها بودیم و طی 5 روز 80 داوطلب ریاست جمهوری در انتخابات ثبت‌نام کردند.

اما بر خلاف فضای سیاسی؛ جامعه صرفا نظاره‌گر این موضوع بوده و هنوز تصمیمی برای حضور یا عدم حضور در انتخابات نگرفته است. هر چند که بعضا نظرسنجی‌ها از حضور 55 تا 60 درصدی مردم در انتخابات حکایت می‌کنند، اما آنچه از شرایط حاضر جامعه می‌توان برداشت نمود چیزی نیست که فعلا بتوان آن را انتخاباتی پرشور مبتنی بر مشارکت حداکثری تعبیر کرد. البته تحقق این مساله نیز گرچه در این مدت زمان محدود سخت، اما ممکن است. کافی است منتظر اعلام نتایج بررسی صلاحیت‌ها از سوی شورای نگهبان باشیم و آن زمان راحت‌تر می‌توان به تحلیلی در خصوص انتخابات و میزان مشارکت مردم دست یافت. قدرمسلم هر چه فضا بازتر باشد و چهره‌ها از جریانات مختلف بتوانند وارد رقابت‌های انتخاباتی شوند هیجان و شور انتخابات بیشتر خواهد شد. به‌خصوص مناظرات انتخاباتی می‌تواند جریان جامعه را به سمت انتخابات و رای دادن به برخی کاندیداها ترغیب و مصمم کند. مثلا در انتخابات سال 96 مناظره میان حسن روحانی، شهید سیدابراهیم رئیسی، اسحاق جهانگیری و محمدباقر قالیباف توانست چنان موجی در جامعه ایجاد کند که اکثریت مردم در انتخابات شرکت کنند و اینگونه بود که در دوگانه روحانی– رئیسی؛ حسن روحانی با کسب قریب به 24 میلون رای پیروز آن انتخابات شود. لذا به نظر می‌رسد که حضور نامزد جریانی‌های مختلف در انتخابات هم به داغ شدن تنور انتخابات کمک می‌کند و هم موجبات مشارکت بالا را فراهم می‌آورد. اما اگر شاهد انتخاباتی مثل انتخابات 1400 باشیم جامعه نیز چندان رغبت و تمایلی به حضور در انتخابات نشان نخواهد داد. لذا برگ برنده در انتخابات مشارکتی ایجاد دوقطبی مثبت در جهت حضور مردم در انتخابات و رای دادن به کاندیدای مطلوب است.

*3 گانه انتخاباتی

هر چند که چهره‌های بسیاری در انتخابات ثبت‌نام کرده‌اند، اما به‌نظر می‌رسد که انتخابات حول محور چند چهره شاخص می‌گردد که از قضا محوریت مناظرات و رقابت‌های انتخاباتی را نیز در اختیار خواهند داشت. البته اگر نگاه شورای نگهبان را نگاهی حداکثری بگیریم اسحاق جهانگیری از سوی اصلاح‌طلبان، علی لاریجانی از سمت معتدلین و محمدباقر قالیباف از سمت اصولگرایان مثلث رقابت‌های 1403 را شکل خواهند داد. هر چند که برخی سعید جلیلی را نیز به‌عنوان یک قطب تاثیرگذار قلمداد می‌کنند اما پر واضح است که جلیلی در بهترین حالت یک میزان رای ثابت دارد که به‌نظر نمی‌رسد افزایش داشته باشد. انتخابات سال 92 و 1400 این مهم را ثابت کرد که جلیلی از آن میزان پایگاه رای در جامعه برخوردار نیست. لذا از همین‌رو است که به مثلث جهانگیری- لاریجانی- قالیباف می‌رسیم. از طرفی گرچه در میان اصلاح‌طلبان 3 نفر یعنی آخوندی، پزشکیان و جهانگیری انتخاب شده‌اند، اما پرواضح است که در میان این 3 نفر جهانگیری بهتر و بیشتر می‌تواند جامعه را به تکاپو وادارد. تجربه انتخابات سال 96 نیز موید این نکته است. از طرفی در میان معتدلین نیز لاریجانی از گزینه‌هایی است که پس از ردصلاحیت در انتخابات ریاست جمهوری پیشین به نظر می‌رسد در این دوره با برنامه آمده و قرار است چهره‌‌ای جدید از او ببینیم. لذا به شرط تایید صلاحیت لاریجانی نیز می‌تواند از چهره‌‌هایی باشد که به جذابیت و رقابتی شدن شدن انتخابات کمک کند. در طرف مقابل نیز به‌نظر می‌رسد محمدباقر قالیباف بی‌جهت به میدان نیامده است. رئیس مجلس دوازدهم که هنوز یک هفته از ریاست نگذشته نامزد ریاست جمهوری شده به‌دنبال آن است که بتواند طیف اصولگرایان میانه سنتی، میانه‌رو و حتی شاید تندرو را به سمت خود بکشاند. حتی اخیرا گمانه‌زنی‌هایی نیز در این خصوص بوده که چون اختلافات میان جبهه پایداری و سعید جلیلی بالاست احتمال اینکه پایداری حرکت ائتلافی مجلس را تکرار کند و این بار در انتخابات ریاست جمهوری نیز با قالیباف ائتلاف کند، زیاد است. از همین‌رو است که گفته می‌شود این 3 نفر می‌توانند جریان انتخابات را هدایت کنند. البته روز گذشته خبری مینی بر احتمال ائتلاف قالیباف و لاریجانی نیز در رسانه‌ها منتشر و پس از دقایقی تکذیب شد. حال اینکه باید ببینیم اولا رویکرد شورای نگهبان چگونه خواهد بود. ثانیا می‌توان شاهد دوقطبی جهانگیری- قالیباف یا اگر دورتر سعید جلیلی را هم در نظر بگیریم لاریجانی– جلیلی باشیم یا خیر.

*  تقابل جهانگیری و لاریجانی با قالیباف

یک فعال سیاسی اصولگرا در خصوص پیش‌بینی خود از بررسی صلاحیت علی لاریجانی اظهار داشت: من فکر می‌کنم آقای لاریجانی سعی می‌کند منتقدان وضع موجود را نمایندگی کند ولی امکان تأیید صلاحیت ایشان بسته به شرایطی است لذا امکان ۵۰ تا ۶۰ درصدی وجود دارد که آقای لاریجانی هم تأیید صلاحیت شود. اگر این کار صورت بگیرد، طبیعتا ایشان سعی خواهد کرد منتقدان وضع موجود را نمایندگی کند. حشمت‌ا... فلاحت‌پیشه گفت: حامیان وضع موجود هم احتمالا پشت‌سر کسانی مثل قالیباف جمع شوند و اختلافات خودشان را در کوتاه‌مدت کنار بگذارند. لذا معتقدم اگر اتفاقات جدی در شورای نگهبان به وجود بیاید، در نهایت چالش بین اصولگرا، اصلاح‌طلب و سایر اسامی که به میان آمده، جای خود را به چالش بین منتقدان و موافقان وضع موجود خواهد داد. نماینده ادوار مجلس افزود: مردم به اندازه کافی از انتخابات  دلسرد شده‌اند و یک نظام سیاسی نباید در این حد  مقبولیت خود را فدای چند شخص ناکارآمد کند. لذا امکان اینکه یک مدت فضای انتخابات بازتر شود وجود دارد اما در نهایت معتقدم که انتخابات به سمت دوقطبی شدن پیش می‌رود. یعنی حافظان وضع موجود و مخالفان وضع موجود این‌بار پشت‌سر یک نفر جمع خواهند شد و برای مجلس و دولت نقش یک قطب را بازی می‌کنند و قطب دیگر نقش ناراضی از وضع موجود است و من معتقدم که این قطب بسته به اینکه چه کسی تأیید صلاحیت شود کاندیدای خودش را مشخص می‌کند. این فعال سیاسی در این خصوص که فضای دوقطبی در انتخابات بین کدامیک از کاندیداها رخ خواهد داد، تصریح کرد: اگر کاندیدای شاخصی در جناح اصلاح‌طلب مثل آقای جهانگیری تأیید صلاحیت‌ شود، به طور طبیعی امکان اینکه اصلاح‌طلبان یک جریان مستقل را شکل بدهند وجود دارد. اما اگر کاندیدای شاخصی مثل آقای جهانگیری تأیید صلاحیت نشوند، بخش عمده‌ای از جریان اصلاح‌طلب مشارکت نخواهند کرد. در جریان اصلاح‌طلب خواهان مشارکت نوعی عملگرایی حاکم می‌شود و آنها سعی می‌کنند با کسانی همراه شوند که منتقد وضع موجود هستند و به نوعی سهم سیاسی را در دولت آینده برای جریانات باقی‌مانده‌ اصلاح‌طلب یا حداقل کارگزار و باقی‌مانده از دولت آقای روحانی قائل شوند. به همین دلیل امکان اینکه اگر آقای جهانگیری تأیید صلاحیت نشود، جریانات مختلف به سمت کسانی مثل آقای لاریجانی بروند، وجود دارد.

منبع : آرمان ملی