آیا افزایش قیمت بیت کوین عامل قطع برق در ایران است؟

برای درک هزینه ماینر‌ها باید توجه داشت که مدیرعامل شرکت مادر تخصصی توانیر در ۱۲ آبان سال ۱۴۰۳ درباره هزینه برق گفت: هزینه تمام شده هر کیلووات ساعت برق ۴۰۰۰ تومان است. پس با در نظر گرفتن هزینه ۴۰۰۰ تومان برای هر کیلو وات ساعت برق در ایران، هزینه برق مصرفی هر ماینر به‌طور میانگین ماهانه ۶ میلیون و ۴۸۰ هزار تومان است. میزان برقی مصرفی در یک مزرعه‌ استخراج غیرمجاز با ۷ هزار و ۵۰۰ دستگاه ماینر در ماه، بیش از ۱۲ میلیون کیلووات است.

اقتصاد۲۴- سال‌های اخیر ناترازی انرژی به یک معضل جدی برای کشور تبدیل شده و قطعی برق در تابستان‌ که جزئی گریزناپذیر از زندگی مردم و صنعت بود، حالا دامن گیر فصل سرما نیز شده و امسال دیگر این قطعی برق به فصل گرما محدود نشده و در زمستان هم تمامی شهر‌های کوچک و بزرگ باید قطعی برق روزانه داشته باشند.

حال در همین شرایط و همزمان با عبور چشمگیر قیمت بیت‌کوین از مرز ۸۹ هزار دلار به نظر می‌رسد تقاضا برای استخراج این رمز ارز در کشور به طرز چشم‌گیری افزایش یافته یا دستکم در حال حاضر این تقاضای سوداگری و سودجویی شکل گرفته باشد؛ کما اینکه در روز‌های اخیر نیز مرتب خبری درمورد کشف مزرعه‌های غیرمجاز استخراج رمزارز منتشر می‌شود. 
برای درک شرایط موجود کافی است نگاهی به مهم‌ترین خبر‌های کشف مزارع بیندازیم.

کشف ۷ هزار ماینر در غرب تهران: تیر ماه ۱۴۰۳ بزرگ‌ترین مزرعه رمز ارز کشور با بیش از ۷ هزار ماینر در غرب تهران کشف شد. 

کشف ۷۸۷۸ ماینر در اصفهان: در هفته گذشته سید محمد موسویان- دادستان عمومی و انقلاب اصفهان- در جمع خبرنگاران گفت: از ابتدای تابستان سال جاری تاکنون ۷ هزار و ۸۷۸ دستگاه ارز دیجیتال، در قالب ۵۸۶ پرونده قضائی به همت سازمان اموال تملیکی کشف و امحا شد.

کشف بیش از ۸ هزار ماینر غیرمجاز در خوزستان: علی خدری -مدیر عامل شرکت توزیع برق استان- چهارشنبه ۳۰ آبان‌ماه در گفت‌و‌گو با ایرنا اعلام کرد: سال ۱۴۰۲ بیش از ۶۴۰ مرکز غیرمجاز استخراج ارز دیجیتال در شهر‌های مختلف خوزستان شناسایی و هفت هزار و ۴۰۰ دستگاه استخراج غیرمجاز رمز ارز کشف و ضبط شد. امسال نیز ۸۱ مرکز با ۶۹۱ دستگاه کشف شده است. تحلیل‌ها نشان می‌دهد بخش قابل‌توجهی از رشد ۹ درصدی مصرف برق در خوزستان به دلیل استخراج غیرمجاز ارز‌های دیجیتال است.

کشف ۱۱ دستگاه ماینر در یکی از ادارات دولتی رشت: در روز‌های اخیر شرکت توزیع برق گیلان از کشف و ضبط تجهیزات غیرقانونی استخراج رمزارز در یکی از ادارات دولتی شهرستان رشت خبر داد. جواد بیدی، معاون فروش و خدمات مشترکین شرکت توزیع برق گیلان اعلام کرد در پی بازرسی‌های انجام شده، ۱۱ دستگاه ماینر از انبارک تعاونی یکی از ادارات دولتی در منطقه لشت نشاء رشت کشف و ضبط شده است.

بیت کوین
ماینینگ در هنگامه ناترازی

اما مفهوم این دو خبر (بحران ناترازی انرژی و کشف مزرعه‌های مایینینگ) کنار هم حالا ابعاد تازه‌ای به مساله بحران برقی کشور داده است. 
موضوع کم‌آبی و قطعی برق به‌خاطر آن اتفاق جدیدی نیست و سال‌های قبل نیز در فصل گرم سال با آن مواجه بودیم. با این حال امسال وضع بدتر شده و کشور با خشکسالی بدی دست و پنجه نرم می‌کند.

از طرفی جهش بازار رمز ارز‌ها به‌دنبال افزایش فشار خرید BTC، از نیمه دوم سال ۲۰۲۰ سبب شد طی یک سال اخیر، تعداد مراکز ماینینگ (مخصوصا غیر مجاز) در کشور به شدت افزایش پیدا می‌کند. 

این موضوع سبب شده بسیاری قطعی برق در ایران را به استخراج بیت کوین و دیگر ارز‌های دیجیتال نسبت بدهند.

اما آیا مساله مزارع ماینینگ و قطع برق به یکدیگر ارتباط دارد؟ باید توجه داشت فرآیند استخراج بیت کوین برق زیادی نیاز دارد و البته که ضرورت دارد متولیان حوزه انرژی و برق، بیش از پیش نگران افزایش استفاده غیرمجاز از شبکه برق برای ماینینگ باشند، به ویژه که در فصل‌های پرمصرف انرژی و با کمبود برق، فعالیت ماینر‌های غیرمجاز می‌تواند فشار زیادی بر شبکه تأمین برق وارد کرده و حتی موجب قطعی‌های گسترده شود.

قیمت بیت‌کوین که اخیراً افزایش شدیدی داشته است، ماینینگ (استخراج رمز ارز) رمز ارز را به فعالیتی بسیار سودآور تبدیل کرده و همین به افزایش انگیزه سودجویان برای استخراج تبدیل شده است. این امر نه تنها نیاز به تأمین انرژی بیشتر را به وجود می‌آورد بلکه فشار زیادی بر شبکه برق کشور وارد می‌کند.

عده‌ای از کارشناسان معتقدند بخشی از افزایش مصرف برق کنونی نیز ممکن است به دلیل فعالیت همین ماینر‌ها باشد که در پی افزایش قیمت بیت‌کوین به شبکه برق برای استخراج غیرمجاز فشار وارد کرده‌اند.
مساله بیت کوین و استخراج آن

تعداد بیت کوین‌های قابل استخراج محدود به ۲۱ میلیون است. با توجه به این موضوع که بیش از ۱۹ میلیون بیت کوین تا به حال استخراج شده؛ سوالی که پیش می‌آید این است که بعد از استخراج ۲۱ میلیون بیت کوین چه اتفاقی می‌افتد؟ آیا احتمال از بین رفتن این دارایی دیجیتال وجود دارد؟ پاسخ کوتاه به این سوال خیر است. با استخراج آخرین بیت کوین تنها عرضه آن متوقف می‌شود. به بیان ساده‌تر خرید و فروش این دارایی دیجیتال بین افراد و صرافی‌ها همچنان ادامه خواهد داشت. بیت کوین به عنوان یک دارایی مانند طلا برای سرمایه‌گذاری هم در نظر گرفته می‌شود.

اما شاید دلیل اصلی محبوبیت و فراگیری بیت کوین در جوامع جهانی، ساختار غیر متمرکز آن بود. به بیان ساده‌تر بیت کوین توانست با به‌کارگیری هوشمندانه قابلیت‌های بلاک چین نیاز به حضور شخص ثالث را به کلی حذف کند. روش جایگزین بیت کوین برای کنترل و مدیریت تراکنش‌های کاربران استفاده از قدرت پردازشی دستگاه‌های ماینر است. ماینر‌ها سخت افزار‌هایی هستند که با به‌کارگیری توان پردازشی خود معادلات پیچیده بلاک‌ها را حل می‌کنند.

در واقع استخراج به فرآیندی اشاره دارد که در طی آن تراکنش‌های کاربران بعد از اعتبارسنجی در شبکه ثبت می‌شوند. ماینری که پیش از سایر ماینر‌های فعال به جواب درست برسد؛ تعداد مشخصی بیت کوین به عنوان پاداش دریافت می‌کند؛ بنابراین ماینینگ یک صنعت کاملا رقابتی است. تراکنش‌ها در این سیستم بعد از بررسی دقیق و تایید اکثریت ماینر‌های فعال در شبکه به ثبت می‌رسند. در نتیجه تمام این اتفاقات بلاک جدیدی ساخته می‌شود که اطلاعات مربوط به تعداد مشخصی تراکنش در آن ذخیره شده است.

بیت کوین

نکته، اما این است که به گزارش اقتصاد ۲۴، تاثیرات منفی استخراج ارز دیجیتال فقط در ایران نیست و استفاده گسترده از دستگاه‌های ASIC برای استخراج ارز‌های دیجیتال، به‌ویژه بیت‌کوین، اثرات منفی زیادی روی محیط‌زیست دارد.

همچنین برای تولید این دستگاه‌ها انرژی و منابع تجدیدناپذیر زیادی صرف می‌شود که به محیط‌زیست آسیب می‌زند. این دستگاه‌ها حین کار گرمای زیادی تولید می‌کنند و به همین دلیل باید محیط خنک شود که مصرف انرژی و برق را چند برابر می‌کند. میزان تولید گرمای دستگاه‌ها آن‌قدر زیاد است که هر جا تعداد و وسعت مزارع استخراج رمزارز زیاد باشد، می‌تواند روی تغییرات آب و هوایی در آن منطقه و بر هم خوردن تعادل اکوسیستم‌های محلی اثر بگذارد.
همچنین گرمای بالای تولید شده چنان است که توجه ادارات برق را نیز می‌توان به خود جلب کند و استفاده از خنک کننده نیز اتفاقا مصرف برق را افزایش نیز می‌دهد.
برق مصرفی برای استخراج بیت کوین

باید توجه داشت که انرژی مصرفی هردستگاه ماینر حدود «۳۲۵۰ وات» است. اگر هر دستگاه ۱۸ ساعت در روز کار کند، مصرف برق آن ۲۳۴۰ کیلو وات در ساعت است. 
بر این اساس، هر دستگاه ماینر ماهیانه ۱۶۲۰ کیلووات برق مصرف می‌کند در حالی‌که میزان مصرف برق مشترکان خانگی در ماه‌های گرم سال ۳۰۰ کیلو وات ساعت و در ماه‌های سرد ۲۰۰ کیلو وات ساعت است.

بیت کوین
هزینه ماینر‌ها روی دست شبکه برق کشور

برای درک هزینه این ماینر‌ها باید توجه داشت که مدیرعامل شرکت مادر تخصصی توانیر در ۱۲ آبان سال ۱۴۰۳ درباره هزینه برق گفت: هزینه تمام شده هر کیلووات ساعت برق ۴۰۰۰ تومان است.
پس با در نظر گرفتن هزینه ۴۰۰۰ تومان برای هر کیلو وات ساعت برق در ایران، هزینه برق مصرفی هر ماینر به‌طور میانگین ماهانه ۶ میلیون و ۴۸۰ هزار تومان است.

به گزارش اقتصاد ۲۴، میزان برقی مصرفی در یک مزرعه‌ استخراج غیرمجاز با ۷ هزار و ۵۰۰ دستگاه ماینر در ماه، بیش از ۱۲ میلیون کیلووات است.

این عدد وقتی بیشتر نگران‌کننده است که یادآوری شود برای مثال سرانه مصرف ماهانه بوشهر (در منطقه جنوبی ایران و بسیار گرم در فصل بهار و تابستان) به‌عنوان پرمصرف‌ترین استان کشور ۱۱ هزار و ۷۷۷ کیلووات ساعت است؛ بنابراین یک مرکز غیرمجاز می‌تواند ماهانه تا ۴۸ میلیارد تومان برای شبکه برق هزینه داشته باشد که در سال به حدود ۵۷۶ میلیارد تومان می‌رسد.

در همین حال اسفند ۱۴۰۲ مصطفی رجبی‌مشهدی -سخنگوی صنعت برق- درباره میزان مصرف برق دستگاه‌های غیرمجاز رمزارز به ایلنا گفته بود: تاکنون حدود ۸ هزار و ۲۰۰ مرکز غیرمجاز کشف شده که بیش از ۲۴۶ هزار دستگاه ماینر روشن در این مراکز فعال بوده‌اند. 
این دستگاه‌ها نزدیک ۶۸۰ مگاوات مصرف برق داشته‌اند؛ بنابراین تا الان ۱.۸ میلیارد کیلووات ساعت انرژی کشور را ماینر‌های غیرمجاز مصرف کرده‌اند.

میزان مصرف برق در این مراکز استخراج غیرمجاز از میزان مصرف استان‌هایی مثل سمنان و کردستان بیشتر و در تراز مصرف برق استان‌های همدان و کرمانشاه است.
همچنین به گفته رجبی مشهدی بیشترین تعداد ماینر‌های غیرمجاز در اصفهان و تهران کشف شده‌اند و بعد از آنها در خراسان رضوی، خوزستان، مرکزی، فارس و آذربایجان شرقی قرار دارند. سخنگوی صنعت برق همچنین گفته است با وجود روش‌های دیگر همچنان نیازمند کمک مردم هستیم.

به نظر می‌رسد باری که دستگاه‌های ماینر بر شبکه‌ برقی کشور وارد می‌کنند، خیلی زیاد است که وزارت نیرو را مجبور کرده سرشماره‌ای برای معرفی مراکز و دستگاه‌های غیرمجاز تعیین کند. شرکت توزیع برق برای ایجاد انگیزه جایزه ۲۰ تا ۵۰ میلیون تومانی هم به شهروندانی می‌دهد که مزارع غیرمجاز را شناسایی و معرفی کنند.

حال در این شرایط که ارزش بیت کوین به رقم ۹۰ هزار دلار نزدیک شده و برخی پیش بینی‌ها حکایت از پیشروی آن نیز دارند شاید دیگر عجیب نباشد که هم آگهی‌های خرید و فروش ماینر با افزایش مواجه شوند و هم تعداد چنین مراکزی بیشتر شود.
اکنون چه مساله قطع برق برای استخراج بیت کوین باشد و چه نباشد، مساله هم چنان این است که شبکه برق ایران در شرایط ناپایدار و شکننده قرار دارد و هر نوع فشار از سوی ماینر‌ها و جستجوگران بیت کوین می‌تواند بر این فشار بیافزاید.