قدرت شبکه «ایکس» در سیاست ایرانی

چند هفته است که پیام‌های یک مقام عضو دفتر نشر و حفظ آثار رهبر انقلاب مبنی بر موافقت رهبری با اصلاح قانون مشاغل حساس در کانون توجه، مجادله و تاثیرگذاری جناح‌های مختلف سیاسی قرار گرفته است و یک بار دیگر موقعیت این شبکه مجازی «ایکس» را در دنیای واقعیت‌ها به خوبی نشان می‌دهد. به‌گونه‌ای که نظرات این فرد ( که البته بیان کننده نظر رهبر انقلاب است) از سوی موافقان اصلاح این قانون به تبلیغ و تایید آن پرداخته و مخالفان نیز تلاش دارند که انتساب این فرد به دفتر نشر آثار رهبری را زیر سوال ببرند و نظرات شخصی او وانمود کنند. موضوعی که سبب شد تا این شخص (مهدی فضائلی) اعلام کند که توییت‌هایی که درباره نظرات رهبر انقلاب پیرامون موضوعات مختلف منتشر می کند با تایید دفتر رهبری است. مساله‌ای که بدون تردید عصبانیت مخالفان اصلاح قانون مشاغل حساس و البته مخالفان محمدجواد ظریف - که تلاش می‌شود این قانون درباره اجرا شده و از معاونت راهبردی رئیس جمهور برکنار شود- را برمی‌انگیزد. نگاهی به موقعیت توییتر در فضای سیاسی ایران  وجهان این وضعیت را به خوبی نشان می‌دهد.

 توییتر و سیاست‌مداران

استفاده مقامات جمهوری اسلامی از شبکه مجازی توییتر (یا با نام جدید خود «ایکس») اگرچه به علت فیلتر بودن آن پر از تناقض است، اما به نظر می‌رسد، یک تاکتیک برای رساندن برخی پیام‌ها به مخاطبان این شبکه وسپس انتشار آن در سطح جامعه است. به هرحال یک سیاستمدار یا مسئول اگر بخواهد پیامی را به جامعه برساند یا باید یک مصاحبه ترتیب دهد یا مسئولان روابط عمومی‌شان باید آن پیام را در قالب خبر، گزارش یا یادداشت تنظیم کنند و سپس به رسانه‌های چاپی واینترنتی بفرستند و پس از طی یک روند رسانه‌ای زمان‌بر  -که درباره روزنانه‌ها گاه به یکی دو روز هم می‌رسد – به دست مخاطب برسد. اتفاقی که با توجه به سرعت جریان اطلاع‌رسانی، محکوم به شکست است. یا دیر به مخاطب می‌رسد و منظور مقام مسئول را برآورده نمی‌کند و یا از واسطه‌های دیگری با تغییر شکل پیام و یا اضافه و کم شدن پیام‌هایی دیگر به آن، به دست مخاطب می‌رسد که در هر دو حالت منظور پیام دهنده از آن حاصل نمی‌شود و در مواردی نیز به انحراف کشیده می‌شود.از سوی دیگر حضور سیاستمداران مشهور( والبته چهره‌های مشهور در حوزه‌های دیگر) در این فضا به آن نوعی اعتبار و مرجعیت خبری و رسانه‌ای داده است. در سال 2015 تنها 24 دقیقه پس از پیوستن باراک اوباما به توییتر 100هزار نفر او را «فالوو» کردند تا از این به بعد به‌طور مستقیم از رئیس جمهور ایالات متحده پیام‌هایش را دریافت کنند.

ظریف؛ سیاست‌ورزی در توییتر

در ایران نیز محمد جواد ظریف -که این روزها خود در کانون مجادلات توییتری مخالفات دولت اسه - یکی از مسئولانی بوده که به خوبی این فضا راشناخته و در فضای بین‌الملل از آن استفاده کرده است. جدال توییتری او را «تام کاتن» سناتور جمهوری‌خواه آمریکا در هنگامه مذاکرات هسته‌ای از جمله این موارد است. او اما به تازگی از یک اثرگذاری عجیب یک توییت خود پرده برداشت. او که در نشست رونمایی یک کتاب درباره نسبت سیاست با فعالیت در شبکه اجتماعی توئیتر، با عوان «توئیتری‌ شدن سیاست» سخنرانی می‌کرد، گفت:« خاطرتان هست زمانی که پهپاد آمریکایی را در آب‌های سرزمینی ایران در خلیج فارس سرنگون کردیم؟ آمریکایی‌ها ادعا داشتند این پهپاد در آب‌های بین‌المللی سرنگون شده. وقتی این خبر را شنیدم، فوراً با آقای عراقچی، وزیر کنونی امور خارجه، تماس گرفتم و گفتم باید به این ادعا پاسخی بدهیم. آقای عراقچی با ستاد کل تماس گرفت و تأیید کردند که پهپاد در آب‌های ایران سرنگون شده است.  نقشه‌ای که از موقعیت پهپاد داشتیم، شبیه نقاشی بچه‌ها بود، اما من همان را در توییتر منتشر کردم. این نقشه بچگانه به‌قدری پمپئو را عصبانی کرد که گفت ظریف در توییتر نقاشی بچه‌گانه می‌کشد. اما همین نقاشی ساده توانست از بهانه‌ای برای جنگ جلوگیری کند.»

ظریف زیر ضرب حملات توییتری

با این همه محمدجواد ظریف خود یکی از کسانی است که در فضای داخلی ایران زیر ضرب حملات، توهین‌ها وتهمت‌های توییتری رفته است. پیاده‌نظام مخالفان تندروی دولت که عمدتا در جبهه پایداری و برخی گروه‌های موسوم به ارزشی تقسیم بندی می شوند، ساله است که از این فضا علیه ظریف استفاده می کنند وروزانه صدها توییت علیه او منتشر می‌کنند. از سوی دیگر برخی از چهره‌های سیاسی این طیف از اصولگرایی که برخی نیز در مجلس حضور دارند، در کنار حملات خود در مجلس، در فضای توییتر نیز او را می‌نوازند. حمید رسایی، محمود نبویان، قاسم روانبخش از جمله این افراد هستند که این روزها شدیدترین حملات را به وزیر پیشین امور خارجه انجام داده‌اند.

مجادله بر سر یک پیام توییتری

چندی پیش در میان مخالفت برخی از نمایندگان مجلس با لایحه اصلاح قانون مشاغل که از سوی دولت به مجلس تقدیم شده بود، معاون امور حقوقی رئیس جمهور بیان کرد که رهبر انقلاب با اصلاح این قانون موافق است. به دنبال آن مهدی فضایلی عضو دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب اسلامی در حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی ایکس با اشاره به اظهارات حجت‌الاسلام مجید انصاری، معاون حقوقی رئیس‌جمهور درباره بیانات رهبری در زمینه اصلاح قانون تابعیت قهری، نوشت: « «مجید انصاری: رهبری شخصاً به دکتر پزشکیان فرمودند با اصلاح قانون درباره تابعیت قهری موافقم. پ.ن: ۱) این، نقلی صحیح و مربوط به حدود دوماه قبل است. ۲) معظم له در پی درخواست نظر نسبت به اصلاح قانون درباره تابعیت‌های غیرقهری فرموده‌اند که مخالفند. ‏۳) تصمیم‌گیری درباره ضرورت اصلاح هر قانونی برعهده دولت و مجلس است. ۴) مجلس صرفاً با فوریت لایحه مخالفت کرده است.» توییتی که مورد تایید رییس مجلس نیز واقع شد. قالیباف گفته بود:«باید تاکید کنم که بنده از قبل در جریان موضوعی که آقای فضایلی توئیت کرده، بودم.»

 فضایلی: توییت‌های من با هماهنگی است

اما برخی از چهره‌های تندرو مجلس که می‌خواهند به هرنحوی ظریف را در معاونت رئیس جمهور برکنار کنند، تلاش دارند تا در صحت نقل قول این توییت تردید ایجاد کنند، موضوعی که سبب شد این عضو دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب یک بار دیگر درباره آن توییت اظهار نظر کند و آن را تایید کند. مهدی فضائلی در نشست «فتنه شام» که با موضوع «نقش رهبر انقلاب اسلامی در تحولات جهانی و تمدن آخرالزمانی» در مجتمع دانشجویی امام رضا(ع) مشهد برگزار شد، در پاسخ به پرسشی درباره این که آیا وی در بیت رهبر انقلاب اسلامی دارای سمت است و اظهارنظر‌ها و توئیت‌های او موضع بیت رهبر انقلاب اسلامی است، خاطرنشان کرد: «بنده در دفتر مقام معظم رهبری هیچ مسئولیت و سمتی ندارم. اما در دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب اسلامی که مسئولیت آن بر عهده فرزندان ایشان است، مشغول به فعالیت هستم.»
وی افزود: «از سوی دیگر، رهبر انقلاب اسلامی صراحتا بیان کرده‌اند که سخنگو ندارند. نه بنده سخنگوی رهبر انقلاب اسلامی هستم و نه دفتر ایشان سخنگو دارد.»
فضائلی در ادامه گفت: «اما درباره توئیت‌هایی که منتشر می‌شود، با توجه به عضویت بنده در دفتر حفظ و نشر و همکاری با این مجموعه، اطلاعاتی دارم که بخشی از این اطلاعات را در بزنگاه‌هایی که سوالات و ابهاماتی پدید می‌آید و توقع می‌رود روشنگری در مورد آن صورت بگیرد، با هماهنگی‌های لازم منتشر می‌کنم و به تعبیر دیگر، توئیت‌های من از آب گذشته است. یعنی به این معنا نیست که شخصا تصمیم به انتشار آن بگیرم. در غیر این صورت و اگر این کار خودسرانه صورت می‌گرفت، حتما با بنده برخورد می‌شد.»

اکنون باید دید که با این همه تاکید بر سر محتوای یک توییت، مخالفان محمدجواد ظریف در مجلس، برای مخالفت با اصلاح قانونی که در نهایت به نفع حضور ظریف در دولت است چه برخوردی خواهند داشت؟