پازل جدید خاورمیانه

سیاوش پورعلی: کار آخرین بازمانده بهار عربی که شهروندانش خواستار کناره‌گیری او بودند و آخرین بازمانده از آنچه حزب بعث نام داشت، البته آخرین بازمانده از «خانواده اسد» به پایان رسید.

حامیان اصلی دولت اسد که ایران و روسیه محسوب می‌شدند گویا تا آخرین لحظات تلاش کردند تا او را در کاخ ریاست جمهوری نگاه دارند ولی گویا این‌بار برنامه‌ها آنطوری که اسد و حامیانش می‌خواستند پیش نرفت. خبرهای ضد و نقیضی از وضعیت سلامتی رئیس‌جمهور پیشین سوریه در رسانه‌ها مطرح می‌شود ولی هرچه بود حالا باید منتظر ترسیم نقشه جدیدی در جفرافیای پرهیاهوی خاورمیانه باشیم. با سقوط اسد همچنین تغییرات عمده‌ای در محور مقاومت مشاهده خواهیم کرد که نه‌تنها موج آن کشورهای منطقه را دربر می‌گیرد بلکه شاهد تغییراتی در سیاست‌های کشورهای فرامنطقه‌ای مانند چین، روسیه، تروئیکای اروپایی و البته آمریکا خواهیم بود. آنچه تا ‌این لحظه می‌توانیم به ‌جرأت بگوییم اینکه پازلی که در واشنگتن‌دی‌سی طراحی شده بود حالا رفته‌رفته روی نقشه خاورمیانه در حال نقش بستن است. هنوز نه جمهوری اسلامی و نه دیگر کشورهای منطقه به این سقوط واکنش چندانی نشان نداده‌اند ولی به‌ این دلیل که چنین رخدادی تا حدودی قابل پیش‌بینی بود در ادبیات سران منطقه چاشنی مذاکره و گفت‌وگو با حاکم جدید سوریه یعنی «تحریرالشام» به چشم می‌خورد. گفت‌وگویی که احتمالا با چراغ سبز ایران، آمریکا، روسیه، چین و اتحادیه اروپا رخ خواهد داد. در ادامه این گزارش با یکی از تحلیلگران بین‌الملل گفت‌وگویی انجام داده‌ایم. مهدی مطهرنیا معتقد است: پازل جدید خاورمیانه که از سوی آمریکایی‌ها ترسیم شده منطقه را با نظم نوینی روبه‌رو خواهد کرد.

نظم نوین و فرامنطقه‌ای‌ها

مهدی مطهرنیا، آینده‌پژوه و تحلیلگر مسائل خاورمیانه در پاسخ به اینکه با سقوط بشار اسد، به‌عنوان آخرین حاکم باقی مانده از بهار عربی، منطقه باید در انتظار چه نقشه جدیدی باشد، به‌ خبرنگار «آرمان ملی» می‌گوید:‌ «اکنون شاهد وضعیت دگرگون‌سازی در خاورمیانه هستیم که شکل جدیدی از «منطقه حائلِ» بین ابرقدرت‌های جهانی ایجاد کرده است. طرحی که در زمان ریاست جمهوری «جورج‌بوش پدر» در 11 سپتامبر سال 1990 منتشر شد. اکنون خاورمیانه براساس آن طرح، مراحل تاسیس و تحکیم خود را گذرانده است. این منطقه حائل، بعد از جنگ جهانی اول، دوم و جنگ سرد حالا در خاورمیانه شکل گرفته است. تغییرات نقاط حساس منطقه براساس آنچه بعد از وقوع انقلاب سال 57 ایران رخ داده، همواره متوجه محور مقاومت بوده است. هدف اصلی آمریکا در ترسیم این نظم نوین حزب‌ا... لبنان، حماس، اعراب و یا تهران نیست، بلکه هدف اصلی آنها کنترل منطقه حائلی است که به آن اشاره کردیم.» این استاد دانشگاه در همین مورد و با اشاره به صدمه‌ای که حذف اسد به محور مقاومت وارد خواهد کرد، ادامه می‌دهد:‌ «نظم جدید خاورمیانه در تناسبی با نظم نوین بین‌المللی در گسترده جهانی، ترسیم می‌شود که یکی از نشانه‌های آن وضعیت جدید سوریه خواهد بود. اگر محور مقاوت را به‌صورت اندام انسان تصور کنیم، می‌توانیم بگوییم که لبنان و فلسطین بازوها و پاهای آن هستند، ستون فقرات در سوریه قرار دارد، سینه فراخ آن در عراق است و مغز آن در تهران رشد کرده است.» او با اشاره به برنامه‌های واشنگتن برای منطقه اضافه می‌کند:‌ «اکنون می‌بینیم آمریکا از رویداد 7 اکتبر در جهت آنچه نظم نوین جهانی خوانده می‌شود بهترین استفاده را برده است. شاهد تغییر نقش حماس و حزب‌ا... در منطقه هستیم و همچنین باید اسد را در کنار حاکمان سقوط کرده جهان عرب محسوب کنیم. این داستان در همین‌جا به پایان نمی‌رسد و حتما دامنه وسیع‌تری را دربر خواهد گرفت چرا که اولویت آمریکا رسیدن به نظم نوینی در شرق و جنوب‌شرقی آسیا خواهد بود. این برنامه تا آنجا ادامه خواهد داشت.» مطهرنیا در پاسخ به اینکه برنامه جمهوری اسلامی برای آینده چه خواهد بود، ادامه می‌دهد:‌ «جمهوری اسلامی طی‌ دهه‌ها با سناریوهای مختلفی از سمت آمریکا روبه‌رو شده است. سناریویی که حالا غرب در برابر ایران روی میز قرار داد، تلاش می‌کند تا تهران را در وضعیت بن‌بست قرار دهد. شروع آن از غزه، دمشق و بیروت آغاز شد و در برخی از کشورهای عربی هم خود را نشان خواهد داد. این وضعیت فضای جدیدی به وجود خواهد آورد که براساس آن فشارهای اقتصادی داخلی و خارجی بر ایران تحمیل خواهد شد. تهران یا باید از ابزار دیپلماسی برای کاهش تنش‌ها استفاده کرده و به توافق برسد و یا فعالیت دوباره و پرانرژی میدان را در دستور کار قرار ‌دهد. باتوجه به نشانه‌های موجود در گفتار طرف‌های دعوا باید بگوییم که احتمالا نرمش بیشتری از سوی تهران شاهد خواهیم بود.» مطهرنیا در پازل جدید خاورمیانه به نقش جدید کرملین اشاره می‌کند و می‌گوید:‌ «روسیه باید جایگاه جدید خود در منطقه را ترسیم کند و اینکه آیا در خاورمیانه با معارضان آمریکایی توافق می‌کند و یا با نزدیکانش دست خواهد داد. نهایی شدن تصمیم روسیه می‌تواند تحرکات آینده کرملین در منطقه را مشخص کند. مسکو باید بپذیرد حالا مجبور است برای حضور در خاورمیانه با سیاست‌های آمریکا همراهی کند که حتی می‌تواند امتیازات خوبی در منطقه به دست بیاورد. اگر روسیه در این جغرافیا به اتحادیه اروپا و چین نزدیک شود باید بگوییم که مخاطراتی را به جان خریده است ولی اینکه مسکو توان این درگیری را خواهد داشت یا خیر، زمینه حضور مسکو در خاورمیانه را مشخص خواهد کرد.»

بیانیه وزارت امورخارجه

وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران روز یکشنبه و در پی تحولات اخیر در سوریه که به سقوط دولت این کشور منجر شد، بیانیه‌ای صادر کرد. در بخشی از این بیانیه آمده است: «وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران با توجه به تحولات اخیر در سوریه، ضمن یادآوری موضع اصولی ایران مبنی بر احترام به وحدت، حاکمیت ملی و تمامیت سرزمینی سوریه، تاکید می‌کند که تعیین سرنوشت و تصمیم‌گیری در مورد آینده سوریه تنها بر عهده مردم این کشور، بدون مداخله مخرب یا تحمیل خارجی است. تحقق این مهم مستلزم پایان هرچه سریع‌تر درگیری‌های نظامی، ممانعت از اقدامات تروریستی و شروع گفت‌وگوهای ملی با مشارکت همه طیف‌های تشکیل‌دهنده جامعه سوریه جهت تشکیل حاکمیت فراگیر که نماینده همه مردم سوریه باشد، است. جمهوری اسلامی ایران از سازوکارهای بین‌المللی با محوریت قطعنامه ۲۲۵۴ سازمان ملل متحد برای پیگیری روند سیاسی در سوریه همچون گذشته‌ حمایت کرده و به تعامل سازنده با سازمان ملل متحد در این زمینه ادامه می‌دهد. بدیهی است جمهوری اسلامی ایران ضمن رصد دقیق تحولات سوریه و منطقه و با درنظرگرفتن رفتار و عملکردهای بازیگران موثر در صحنه سیاسی و امنیتی سوریه، رویکردها و مواضع متناسب را اتخاذ خواهد کرد.»

منبع : آرمان ملی