سرگردانی ترامپ در برابر ایران

در اتاق فكر شاهين‌هاي امريكايي چه مي‌گذرد؟

حديث روشني

خبرگزاري رويترز اخيرا طي گزارشي مدعي شد كه ايران با نظارت‌هاي حرفه‌اي آژانس بين‌المللي انرژي اتمي بر تاسيسات فردو موافقت كرده است. اين در حالي است كه پيش از اين گزارشي ادعايي در راستاي افزايش سطح غني‌سازي اورانيوم ايران ازسوي نهاد پادماني منتشر شد. هفته گذشته آژانس بين‌المللي انرژي اتمي طي ادعايي به اعضاي اين نهاد پادماني گزارش داد كه ايران سرعت غني‌سازي خود را به ميزان ۶۰ درصد خلوص افزايش داده است. كشورهاي غربي طي واكنشي به اين گزارش مدعي شدند اين اقدام مي‌تواند منجر به تشديد تنش‌ها ميان ايران و تروييكاي اروپايي شود. همزمان نيز نهاد پادماني ادعا كرد كه اقدامات حفاظتي سخت‌گيرانه‌تر مانند بازرسي‌ها، در تأسيسات غني‌سازي سوخت فوردو بايد افزايش يابد. در اين راستا آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در گزارش محرمانه‌اي كه روز پنجشنبه به كشورهاي عضو ارايه داد مدعي شد: ايران با درخواست نهاد پادماني براي افزايش اقدامات حفاظتي در فوردو موافقت كرده و در حال تسهيل اجراي اين رويكرد تقويت‌شده حفاظتي است. اين درحالي است كه كاظم غريب‌آبادي معاون امور حقوقي و بين‌الملل دستگاه ديپلماسي در واكنش به انتشار اين ادعا خاطرنشان كرد كه ايران متعهد به تعهدات پادماني خويش است و تا زماني كه تحريم‌هاي ظالمانه برقرار باشند، نظارت‌هاي بيشتري را كه فراتر از تعهدات مقرر خود است، نمي‌‌پذيرد. همزمان با انتشار اين ادعاها از سوي نهاد پادماني بريتانيا، فرانسه و آلمان طي نامه‌اي به شوراي امنيت سازمان ملل مدعي شده‌اند كه در صورت لزوم آماده‌اند تا بازگشت فوري تمام تحريم‌هاي بين‌المللي عليه ايران را فعال كنند. به ادعاي رويترز آنها در تاريخ ۱۸ اكتبر سال آينده، زماني كه قطعنامه ۲۰۱۵ سازمان ملل منقضي مي‌شود، توانايي انجام چنين اقداماتي را از دست خواهند داد. چرا كه اين قطعنامه توافق ايران با بريتانيا، آلمان، فرانسه، ايالات متحده، روسيه و چين را به رسميت مي‌‌شناسد كه تحريم‌ها عليه تهران را در ازاي محدوديت‌هايي بر برنامه هسته‌اي‌اش لغو كرد. تروييكاي اروپايي همچنين در نامه‌ خود به شوراي امنيت كه در تاريخ ۶ دسامبر نوشته شده، مدعي شدند: ايران بايد پيشرفت برنامه هسته‌اي خود را متوقف كرده تا محيط سياسي مناسبي براي پيشرفت معنادار و توسل به مذاكره‌اي جهت يافتن راه‌حلي ايجاد شود. سعيد ايرواني نماينده ايران در سازمان ملل در واكنش به اين نامه ادعايي اروپايي‌ها خواست تا سياست‌هاي ناكارآمد و شكست ‌خورده فشار و تقابل را كنار بگذارند. اقدامات متقابل ايران و اروپا طي روزهاي اخير در حالي انجام شده است كه رويترز همزمان به نقل از منابع مطلع مدعي شده ريچارد گرنل، رييس سابق اطلاعات دولت اول ترامپ به عنوان گزينه رييس‌جمهور منتخب براي نمايندگي ويژه براي ايران در دولت دوم ترامپ درنظر گرفته شده است. در اين زمينه ترامپ در پيامي در شبكه اجتماعي خود و البته پس از گزارش رويترز، نوشت: «ريچارد گرنل فردي فوق‌العاده و يك ستاره است. او در جايي، در سطح بالا خواهد بود!» اين در حالي است كه گرنل در يك پست جداگانه در شبكه اجتماعي ايكس (توييتر) اين گزارش را «نادرست» خواند، اما جزييات ديگري ارايه نداد. با اين حال اما به ادعاي ناظران بررسي ترامپ براي انتخاب يك متحد كليدي در چنين سِمتي، به منطقه سيگنالي مي‌‌فرستد كه رييس‌جمهور جديد ايالات متحده ممكن است زمينه مذاكرات تازه با ايران را هموار كند.گفتني است همزمان با انتشار اخبار متفاوتي كه در آستانه تحليف دونالد ترامپ از واشنگتن مخابره مي‌شود، رييس‌جمهور منتخب امريكا براي دومين بار شخصيت منتخب مجله تايم شد. به اين بهانه او در مصاحبه‌اي با اين نشريه به مسائل زيادي از جمله وعده‌هاي انتخاباتي خود، سياست داخلي، تحولات منطقه، جنگ اوكراين و ايران پرداخت. دونالد ترامپ در پاسخ به سوال خبرنگار تايم درباره احتمال بروز جنگ با ايران در دولت دوم خودش گفت: «هر اتفاقي ممكن است بيفتد، هر اتفاقي؛ اين يك وضعيت بسيار ناپايدار است.» ترامپ همچنين در مورد اين ادعا كه آيا ايلان ماسك به دستور او با مقامات ايراني ملاقات كرده است يا خير، گفت: «من نمي‌دانم كه او با آنها ملاقات كرده است. من نمي‌دانم؛ او اين را به من نگفت.» اين در حالي است كه تهران بارها اين ديدار ادعايي را تكذيب كرده و آن را بي‌اساس دانسته است.

همزمان با انتشار ادعاهايي در خصوص رويكرد احتمالي دولت دوم ترامپ در قبال ايران وال استريت ژورنال با انتشار گزارشي به قلم لارنس نورمن مدعي شد كه دونالد ترامپ در حال بررسي گزينه‌هايي براي جلوگيري از پيشرفت برنامه هسته‌اي ايران است. اما همچنان مشخص نيست كه ترامپ، كه درباره اجتناب از يك جنگ جهاني سوم و ميانجي‌گري با تهران صحبت كرده است، كدام گزينه را انتخاب خواهد كرد. او هر اتفاقي را در رابطه با تهران ممكن دانسته است. لارنس نورمن در ادامه گزارش ادعايي خود در اين رابطه آورده است كه اما همچنان برخي از مقامات دولت جديد هنوز به‌طور كامل در مورد راهبردهاي ادعايي   اظهارنظر نكرده‌اند و اين پيشنهادات مرتبط با ايران ممكن است با ورود رسمي اعضاي احتمالي به كابينه دچار تغييراتي شود. اما مقامات سابق دولت ترامپ مي‌گويند كه او به ندرت به جزييات مسائل سياست خارجي مي‌پردازد تا زماني كه گزينه‌هاي نهايي ارايه شوند و نياز به تصميم‌گيري باشد. همزمان با اين گمانه‌زني‌هاي ادعايي مقامات اسراييلي درخصوص راهبردهاي احتمالي ترامپ در قبال ايران اظهارنظري نكرده‌اند . اما در نوامبر، پس از برگزاري سه تماس از سوي نتانياهو با ترامپ، نخست‌وزير اسراييل مدعي شد: «با رييس‌جمهور منتخب در مورد تهديد (ادعايي) ايران در تمام اجزاي آن و خطر ناشي از آن هم ‌نظر هستيم.»  با اين حال، برخي از متحدان ترامپ بر اين باورند كه ماه‌هاي اول دولت جديد دونالد ترامپ فرصت كمي براي ارايه راهبرد‌هاي در قبال ايران فراهم مي‌كند.لارنس نورمن در ادامه گزارش ادعايي‌اش در باب رويكرد احتمالي ترامپ در قبال ايران مدعي شد اگر ترامپ به گزينه نظامي جدي روي آورد، به اين معناست كه او از سياست‌هاي اخير ايالات متحده و همچنين با رويكرد خود در دوره اول رياست‌جمهوري‌اش فاصله گرفته است.
دولت اوباما به دنبال حل مساله هسته‌اي ايران از طريق يك توافق چندجانبه بود كه به توافق جامع مشترك در سال ۲۰۱۵ منجر شد و به‌طور موقت فعاليت‌هاي هسته‌اي تهران را محدود كرد. ترامپ ايالات متحده را از اين توافق خارج كرد و فشار اقتصادي بر ايران را افزايش داد با اميد اينكه اين كشور برنامه هسته‌اي خود را رها كند. بايدن تلاش كرد تا توافق ۲۰۱۵ را احيا كند، اما ايران در نهايت از آن خارج شد و اين موضوع باعث شد كه دولت او بسياري از تحريم‌هاي دوران ترامپ را عليه جمهوري اسلامي حفظ كند.
از سوي ديگر، اسراييل بارها مدعي انجام حملاتي عليه ايران شده اما به‌دليل احتياط ايالات متحده در اين زمينه، اقدامي نكرده است. دولت اوباما در سال ۲۰۱۲ به نتانياهو هشدار داد كه از حملات ادعايي به تأسيسات هسته‌اي ايران خودداري كند. دولت بايدن نيز به‌طور مداوم اعلام كرده كه به دنبال يك راه‌حل ديپلماتيك براي پيشرفت‌هاي هسته‌اي ايران است. اما احتمالا بحث‌ها درباره حملات ادعايي اسراييل به ايران در دولت دوم ترامپ متفاوت از دوره‌هاي پيشين باشد. مقامات دولت انتقالي ترامپ مدعي شدند كه قصد دارند تحريم‌هاي فعلي را اعمال و تحريم‌هاي جديدي نيز را نيز وضع كنند. محمدجواد ظريف، معاون راهبردي مسعود پزشكيان كه هفته گذشته با انتشار تحليلي در نشريه فارن افرز آورده كه مسعود پزشكيان رييس‌جمهور ايران به تمايل ترامپ براي توافق‌‌هاي برجسته توجه دارد و آماده است تا تنش‌ها را با ايالات متحده مديريت كند. به ادعاي وال استريت ژورنال اين در حالي است كه مقامات ايراني مي‌گويند كه تحت فشار با ايالات متحده مذاكره نخواهند كرد و ماه گذشته به مقامات اروپايي در ژنو گفته‌اند كه هيچ اقدام يك ‌جانبه‌اي براي كاهش برنامه هسته‌اي خود انجام نخواهند داد. نورمن در پايان تحليل خود در اين نشريه آورده است كه اين وضعيت نشان مي‌دهد هرگونه تلاش براي برقراري ديپلماسي با ايران بايد با دقت و درك عميق از مواضع و نيازهاي هر دو طرف انجام شود. مقامات ايراني به‌طور مداوم اعلام كرده‌اند كه واكنش آنها به هرگونه حمله، اخراج بازرسان سازمان ملل و خروج از پيمان عدم اشاعه هسته‌اي خواهد بود. اين شرايط نگراني‌هاي جدي را در مورد آينده (ادعايي) برنامه هسته‌اي ايران و احتمال تشديد تنش‌‌ها در صورت هرگونه اقدام نظامي يا فشار بين‌المللي را به همراه دارد.