بازپس گرفتن مطالبات ۳۰ میلیاردی از سوریه محال است

سوریه سال‌هاست که متحد استراتژیک و شریک همه‌جانبه ایران است. از منظر اقتصادی؛ قبل از سقوط اسد، تجارتی 500 میلیون دلاری با این کشور در جریان بود که به گفته عبدالامیر ربیهاوی، مدیرکل دفتر غرب آسیا سازمان توسعه تجارت، این هم از دست رفت. اما علاوه بر این تجارت، ایران هزینه‌های برون‌مرزی و سرمایه‌گذاری‌های عظیمی در این کشور داشت که برخی از آن هم، مانند کارخانه سایپا، قبل از سقوط اسد تعطیل شده بود!

تمام این مسائل دست به دست هم داده است که یک طلب 30 میلیارد دلاری از سوریه داشته باشیم که وصول آن در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.

    مهدی کرمی‌پور مقدم: با اینکه فعالان اقتصادی و صاحب‌نظران حوزه تجارت بین‌المللی مخالفت‌های خود را با سرمایه‌گذاری در سوریه ابراز کرده و درباره ریسک‌های آن هشدار داده بودند؛ به این هشدارها توجهی نشد و سرمایه‌گذاری‌های خیلی هنگفتی در طول سالیان گذشته در سوریه انجام شد اما اکنون سرمایه‌گذاری‌ها به باد رفته و در مرز اتلاف و نابودی قرار گرفته است

سرنوشت ۳۰ میلیارد دلار طلب ایران چه خواهد شد؟

سقوط حکومت بشار اسد و تسلط نیرو‌های مخالف بر دمشق نه‌تنها معادلات سیاسی سوریه را تغییر داده، بلکه بر مباحث سیاسی و اقتصادی ایران نیز تأثیرگذار بوده است، ولی نکته‌ای که در این بین همه به آن اشاره می‌کنند ماجرای بدهی سوریه به ایران است. بهرام پارسایی، نماینده پیشین مجلس، روز ۱۷ آذر با انتشار پستی در شبکه ایکس نوشت: «تا زمانی که مجلس بودم بدهی سوریه و بشار اسد به ایران ۳۰ میلیارد دلار بود که برخلاف اصل هشتادم قانون اساسی به تصویب مجلس نرسیده بود».

همزمان، حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رئیس پیشین کمیسیون امنیت ملی مجلس، نیز نوشت: «در پاسخ به ارگان‌های کاسبان جنگ و تحریم، که می‌گویند به خاطر نا‌آرامی شام، مذاکره را تعطیل کنید! جنگ سوریه جنگ مردم ایران نیست. دولت هنوز تکلیف میلیارد‌ها دلار هزینه جنگ قبل را روشن نکرده، نباید جان و مال ایرانیان را در کمین تازه بیاندازد».

این مبلغ که طی سال‌ها از طریق تأمین نفت، کالا و حمایت‌های مالی ایران به سوریه شکل گرفته، معادل ۱۴۰ ماه یارانه نقدی کل جمعیت ایران است و تعیین سرنوشت آن تأثیر مستقیمی بر اقتصاد داخلی کشور خواهد گذاشت. در حالی که اقتصاد ایران با بحران‌هایی چون تورم افسارگسیخته، کسری بودجه شدید و فقر گسترده مواجه است، این سؤال مطرح می‌شود که آیا این بدهی هنگفت قابل‌بازیابی است؟

تقریبا تجارتی با سوریه نداشتیم

دبیر سابق اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»، درباره تغییرات تجارت ایران بعد از تحولات با سوریه، عنوان کرد که سابقا هم تقریبا تجارتی با سوریه نداشتیم.

مهدی کرمی‌پور مقدم، با اشاره به اینکه حجم تجارت ما با سوریه قابل توجه نبوده که بگوییم که تغییرات مهمی در مبادله تجاری ایران اتفاق می‌افتد، افزود: حجم تجارت ایران و سوریه بسیار مختصر بود و از ابتدا هم اصلا قابل مقایسه با حجم تجارتی که با امارات، عراق و چین و ... داریم نبوده است.

او با عنوان اینکه عدد و رقم تجارت از دست رفته ایران با سوریه در قیاس با حجم تجارت ایران با سایر کشورها هیچ است، تصریح کرد: به همین دلیل هم نمی‌توان گفت که سوریه یک بازار صادراتی مهم بوده است و اکنون این بازار صادراتی را از دست دادیم.

    سرمایه‌گذاری‌های ایران در سوریه به باد رفته و در مرز تلف شدن و نابودی قرار گرفته است. برخی از سهامداران این مجموعه‌ها، شرکت‌های بورسی و اشخاص حقوقی و حقیقی ایرانی بودند که ضرر کردند. اساسا سرمایه‌گذاری‌ها بدون رعایت صرفه و صلاح صاحبان سرمایه و فقط با اهداف سیاسی انجام شد؛ در پی آن نیز سرمایه‌ها را در معرض اتلاف قرار دادند و آسیب بزرگی به صاحبان سرمایه زدند

به باد رفتن سرمایه‌ها با تصمیمات بی‌برنامه سیاسی 

این کارشناس درباره وضعیت سرمایه‌گذاری‌های ایران در سوریه، اظهار کرد: با وجود اینکه فعالان اقتصادی و صاحب‌نظران حوزه تجارت بین‌المللی و اقتصادی مخالفت‌های خود را با این قضیه ابراز کرده و درباره ریسک‌های آن هشدار داده بودند، اما به این هشدارها توجهی نشد و سرمایه‌گذاری‌های خیلی بزرگی در طول سالیان گذشته در سوریه انجام شد.

کرمی‌پور مقدم با تاکید بر اینکه اکنون سرمایه‌گذاری‌ها به باد رفته و در مرز تلف شدن و نابودی قرار گرفته است، ادامه داد: صاحبان این سرمایه‌ها، بخشی شرکت‌های بورسی بودند و اشخاص حقوقی و حقیقی ایرانی که سهامداران این مجموعه‌ها بودند، ضرر می‌کنند زیرا این مجموعه‌ها بدون رعایت صرفه و صلاح صاحبان سرمایه و فقط با اهداف سیاسی، سرمایه‌گذاری‌های بی‌برنامه انجام دادند و سرمایه‌ها را در معرض اتلاف قرار دادند و آسیب بزرگی به صاحبان سرمایه زدند. 

او تاکید کرد: زیان سرمایه‌گذاران در سوریه مهمتر از از دست رفتن تجارت ما با سوریه است.

سرمایه‌گذاری‌های ایران قبل از سقوط اسد هم در معرض اتلاف بود

دبیر سابق اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق درباره دیگر سرمایه‌گذاری‌های ایران در سوریه، گفت: سایپا حدود ۵۰ میلیون دلار در سوریه سرمایه‌گذاری کرده بود و سرمایه‌گذار مظلوم ایرانی که در بورس سهام سایپا را خریداری کرد، حالا با مدیریت‌های نابخردانه‌ای مواجه است که فقط برای ماجراجویی‌های سیاسی و با اهدافی غیر از اهداف و ماموریت‌های سازمانی و غیرقائده، انجام شد.

    دبیر سابق اتاق مشترک ایران و عراق در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»: امیدی به بازگشت حکومت سابق روی کارآمدن حزب بعث نیست و امیدی هم به اینکه دولت فعلی یا دولت آینده بخواهد تعهدات حزب بعث را ایفا کند، وجود ندارد. هروقت توانستیم مطالباتی را که رژیم پهلوی از آمریکا و اروپا بابت خرید ادوات نظامی، نیروگاه بوشهر و ...، داشت پس بگیریم، این مطالبات را هم می‌توانیم وصول کنیم

کرمی‌پور مقدم تاکید کرد: حاکمیت شرکت‌ها و سرمایه‌ها را در جاهایی میبرند که دلبخواهی است، یا سرمایه‌گذاری‌های دستوری انجام می‌دهند و با دارایی‌ها، تمرین، امتحان، آزمون و تفریح می‌کنند.

به گفته او، این ۵۰ میلیون دلاری که درباره سرمایه‌گذاری سایپا گفته می‌شود، سرمایه ثابت است و سرمایه در گردشی هم اتلاف شده و شامل کالاهای ساخته شده و نیمه ساخته و مواد اولیه‌ها و قطعات اولیه‌ای است که در انبارها دپو شده و همه در معرض اتلاف قرار گرفته‌اند.

این تحلیلگر خاطرنشان کرد: حتی قبل از سقوط اسد هم سرمایه‌گذاری‌ها در معرض اتلاف بود ولی این اتفاقات مهر پایانی بود بر سرمایه‌گذاری‌های ایران و توجیهات آن!

کرمی‌پور مقدم با یادآوری اینکه فقط هم سایپا نبود که سرمایه‌گذاری ناصحیح کرد، گفت: بدتر از همه سرمایه‌گذاری سیامکوی ایران‌خودرو در دهه ۸۰ بود که بعد از مدت کوتاهی، تعدادی سمند تولید کردند و دولت وقت سوریه، که به قول خود اعراب حریف استراتژیک ایران هم بود، دلش به حال مردم خود سوخت و اعلام کرد که این خودروها استاندارد نیستند و اجازه تولید ندارند، در حالی که داخل کشور شاهد حجم بالای خسارت جانی و مالی به مردم با این خودروها هستیم.

او با اشاره مجدد به اینکه قبل از این اتفاقات هم سرمایه‌ها تلف شده بود، افزود: سرمایه‌گذاری‌های ایران در معدن فسفات پالمیرا، که وزیر وقت هم آمار اشتباهی درباره این سرمایه‌گذاری اعلام کرد، به سرنوشت موارد پیشین دچار شد زیرا برای حجمی که حق برداشت گرفتند، مدت‌هاست به در و دیوار می‌کوبند اما امکان، توان و ظرفیتی برای اینکه بتوانند حتی مقدار کمی از این معدن برداشت کنند و آن را به ایران برای استفاده در خطوط تولید بیاورند، وجود ندارد؛ یعنی اصلا تکنولوژی و دانش آن موجود نیست. حتی بخش خصوصی هم تلاش کرد که این انتقال فناوری را از مراجع اروپایی و یا برخی کشورهای منطقه انجام دهد اما در پیچ و خم مشکلات اداری همه بی‌نتیجه ماند.

تعهدات سوریه در قبال ایران دیگر فقط روی کاغذست

دبیر سابق اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق در پاسخ به اینکه «چه چالش‌هایی در قبال بازپس‌گیری مطالبات 30 میلیاردی ایران از سوریه وجود دارد؟»، عنوان کرد که امیدی به بازپس‌گیری این مطالبات در شرایط فعلی نیست.

کرمی‌پور مقدم ادامه داد: امیدی به بازگشت حکومت سابق و روی کارآمدن حزب بعث نیست و امیدی هم به اینکه دولت فعلی یا دولت آینده بخواهد تعهدات حزب بعث را ایفا کند، وجود ندارد.

او تصریح کرد: درست است که بخش‌هایی از این طلب ما، پشتوانه مصوبات مجلس وقت سوریه را دارد و در مناسبات بین‌المللی، تعهدات یک کشور، ولو با تغییر حکومت آن و انقلاب، روی کاغذ و طبق حقوق بین‌الملل پابرجاست؛ اما هروقت توانستیم مطالباتی را که رژیم سابق پهلوی از آمریکا و اروپا بابت خرید ادوات نظامی، نیروگاه بوشهر و ...، داشت پس بگیریم، این مطالبات را هم می‌توانیم وصول کنیم. این کارشناس حوزه تجارت تاکید کرد: چشمم آب نمی‌خورد که اصلا وصولی در کار باشد. یکسری تعهدات حقوقی روی کاغذ باقی مانده ولی وصول آن محال است.

در آینده برخی اشتباهات در تصمیم‌گیری تکرار نشود

کرمی‌پور مقدم درباره اینکه سقوط رژیم اسد به نفع اقتصاد ایران است یا خیر، پاسخ داد: واقعیت این است که امید داریم در آینده اشتباهاتی که به هرحال تصمیم‌گیران در برخی سلسله مراتب تصمیم‌گیری درمورد سوریه داشتند، دیگر تکرار نشود و اگر اشتباهاتی در جریان است، متوقف شود. او در پایان خاطرنشان کرد: در هر حادثه منفی، می‌توان یک جنبه مثبت هم دید و همچنان امیدواریم که برخی اشتباهات کمتر شود.