الیگومنوره چیست و راه‌های درمان آن کدامند؟

درباره الیگومنوره بیشتر بدانید

 از دست دادن پریودی یا بی‌نظمی گاه‌به‌گاه در چرخه‌های قاعدگی غیرمعمول نیست و هر کسی ممکن است در طول زندگی با این مشکل مواجه شود. عوامل مختلفی می‌تواند روی به هم ریختن چرخه‌های قاعدگی اثر بگذارد. به طور خاص، الیگومنوره به یک سیکل قاعدگی اشاره دارد که بیش از ۳۵ روز یا بیشتر طول بکشد (یعنی یک فرد برای مدت بیش از ۳۵ روز پریود نشود). حتی به مواردی که یک فرد در طول یک سال کمتر از ۹ دوره پریودی داشته باشد هم الیگومنوره می‌گویند. در بیشتر مواقع به هم خوردن قاعدگی نشانه بیماری یا مشکل خاصی نیست و در نتیجه لازم نیست اقدام خاصی در خصوص آن انجام شود، چرا که برخی از تغییرات در چرخه قاعدگی افراد در طول زندگی طبیعی است.

هورمون‌هایی که بر چرخه قاعدگی تأثیر می‌گذارند می‌توانند به طور موقت تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار بگیرند. در واقع، دوره‌های قاعدگی سبک ممکن است برای یک فرد کاملاً طبیعی در نظر گرفته شود. با این حال، در برخی موارد، الیگومنوره می‌تواند نشانه‌ای از یک وضعیت سلامت جدی‌تر باشد. در بیشتر موارد عدم تعادل هورمونی موجب بروز الیگومنوره در زنان می‌شود. حدود ۱۲ تا ۱۵.۳ درصد از افرادی که قاعدگی دارند در برخی مواقع الیگومنوره را تجربه می‌کنند. با این حال، اگر دوره‌های قاعدگی یک فرد به طور ناگهانی متفاوت شود و در بیشتر دوران قاعدگی‌اش حالت طبیعی نداشته باشد، مهم است که بفهمیم چه چیزی باعث این تغییر شده است. یکی از اختلالات قاعدگی، الیگومنوره نام دارد. اما اختلالات قاعدگی باید توسط متخصص زنان یا مامایی بررسی شوند.

انواع الیگومنوره

• الیگومنوره اولیه: زمانی که فرد در سن بلوغ و پس از سن 15 سالگی هنوز قاعدگی را تجربه نکرده است که ناشی از اختلالات ژنتیکی یا هورمونی است.
• الیگومنوره ثانویه: زمانی که یک زن با تجربه داشتن سیکل‌های منظم قاعدگی، دچار افزایش طول سیکل‌های قاعدگی به طور غیرطبیعی می‌شود. این وضعیت می‌تواند در صورت شرایط‌هایی مانند مصرف داروهای هورمونی، استرس، بیماری های زمینه‌ای رخ دهد.

تفاوت بین الیگومنوره و آمنوره

الیگومنوره و آمنوره هر دو اختلال قاعدگی هستند. آمنوره به معنای قطع قاعدگی است در حالی که الیگومنوره به کاهش تعداد و افزایش فواصل دو قاعدگی اشاره دارد. به عبارت دیگر در آمنوره، برای چندین ماه قاعدگی ندارید. در صورتی که در الیگومنوره، عادت ماهانه می‌شوید، اما پریود همیشه طبق برنامه نیست و به خاطر زیاد شدن فواصل دو قاعدگی کمتر از 12 بار در سال است.

علت الیگومنوره

در چرخه قاعدگی منظم، تغییرات هورمونی به پوشش رحم پیام می‌دهد تا هر ماه برای تخمک لقاح‌یافته آماده شود. البته تخمک همیشه راه خود به رحم را پیدا نمی‌کند و زمانی‌ که پوشش نیاز نیست، بافت رحم از بین می‌رود و بعد از گذشتن از گردن رحم، وارد واژن می‌شود و به‌صورت خون قاعدگی از بدن خارج می‌شود.

1.       پیش‌یائسگی

وقتی اولین چرخه قاعدگی در یک فرد جوان شروع می‌شود، ممکن است سال‌ها زمان ببرد تا پریود او چرخه‌ای منظم پیدا کند. اوایل خون‌ریزی نامنظم و پریودهایی که سنگین‌تر یا سبک‌تر از ماه‌های قبلی‌اند غیرمعمول نیست، اما با گذشت زمان معمولاً هورمون‌ها تثبیت می‌شوند. تغییرات چرخه قاعدگی ممکن است با ورود فرد به مرحله پیش‌یائسگی هم اتفاق بیفتد.

2.      تغییرات زندگی

ممکن است چرخه قاعدگی در واکنش به تغییرات دیگر زندگی فرد تغییر کند. مثلاً بارداری، زایمان و شیردهی ممکن است بر پریود فرد اثر بگذارند. تغییرات سبک زندگی مثل تعطیلات، استرس کاری، کاهش وزن زیاد نیز شاید بر پریود شما اثر بگذارند. سوء‌تغذیه هم می‌تواند موجب بی‌نظمی قاعدگی و حتی توقف آن شود. افراد مبتلا به اختلال خوردن مثل بی‌اشتهایی عصبی دچار کاهش وزن شدیدی می‌شوند که ممکن است موجب توقف قاعدگی شود.

3.       ورزش شدید

افرادی که ورزش شدید انجام می‌دهند ممکن است دچار تغییرات چرخه قاعدگی شوند. بعضی از ورزشکاران حرفه‌ای در دوران ورزشی خود پریودهای سبک دارند یا پریود نمی‌شوند.

4.      اضافه‌وزن

اضافه‌وزن یا چاقی می‌تواند بر چرخه قاعدگی اثر بگذارد. استروژن، هورمون اصلی چرخه قاعدگی، در چربی بدن وجود دارد. چربی اضافی میزان استروژن را افزایش می‌دهد و بر چرخه قاعدگی اثر می‌گذارد. بی‌نظمی‌های قاعدگی مربوط به وزن معمولاً با حفظ وزن سالم برطرف می‌شود.

5.      داروهای خاص

داروهای خاص از جمله داروهای کنترل بارداری هورمونی می‌توانند تغییرات زیادی در چرخه قاعدگی فرد ایجاد کنند. مصرف قرص‌، آمپول، پچ، حلقه، آ.یو.دی یا ایپملنت‌های کنترل بارداری ممکن است موجب تغییرات پریودی شود. در بعضی افراد ممکن است پریودها زیادتر و سنگین‌تر شوند و بعضی ممکن است پریود خفیف‌تر و نامنظمی را تجربه کنند که الیگومنوره نامیده می‌شود. بهره‌گیری نامنظم از روش‌های کنترل بارداری یا تغییر مداوم روش می‌تواند موجب خون‌ریزی غیرطبیعی یا غیرقابل ‌پیش‌بینی شود. بهتر است مداوم از روشی استفاده کنید که برای شما مناسب‌تر است.

هرچند ممکن است روش‌های کنترل بارداری هومورنی موجب تغییرات ناخواسته و عوارض جانبی شوند، معمولاً برای درمان مشکلات مربوط به چرخه قاعدگی استفاده می‌شوند. بعضی افراد برای کاهش دوره، شدت یا سرکوب کامل چرخه قاعدگی از روش‌های کنترل بارداری استفاده می‌کنند. داروهای دیگر هم می‌توانند بر چرخه قاعدگی اثر بگذارند، از جمله:

·         درمان‌ صرع

·         داروهای ضداضطراب و ضدافسردگی

6.      بیماری‌های زمینه‌ای

الیگومنوره ممکن است علامت بیماری زمینه‌ای باشد، از جمله:

·         نارسایی اولیه تخمدان

·         بیماری التهابی لگن

·         سندرم تخمدان پلی‌کیستیک

·         هایپرپرولاکتینمی (میزان بالای پرولاکتین در خون)

·         پرولاکتینمی (آدنوم روی غده هیپوفیز قدامی)

·         تومورهای ترشح‌کننده هورمون

·         اختلالات تیروئید

·         انسداد رحم، گردن رحم و واژن

·         مصرف استروئید آنابولیک

·         بیماری گریوز

·         سندرم پرادرویل

·         دیابت نوع ۱و نوع ۲ کنترل‌نشده

·         بارداری

·         هاپرپلازی مادرزادی آدرنال

·         اختلال خوردن

·         سندرم کوشینگ

·         سندرم آشرمن

علائم الیگومنوره

تاخیر در پریود شایع‌ترین علامت اولیگومنوره است، اما بسته به اینکه چه چیزی باعث غیرقابل پیش بینی بودن قاعدگی می‌شود ممکن است علائم دیگری را نیز تجربه کنید. علائم اولیگومنوره عبارتند از:

·         آکنه

·         سردرد

·         گرگرفتگی

·         درد شکمی

·         ترشحات واژینال

·         تاری دید

·         رشد بیش از حد موهای زائد در صورت و بدن

·         چرخه قاعدگی با فواصل بیش از ۳۵ روز

·         خونریزی غیرعادی و کم در سیکل قاعدگی

·         پریود نامنظم

·         اختلال در  بارداری و ناباروری

تشخیص الیگومنوره

برای تشخیص الیگومنوره درمانگر ابتدا با بررسی سابقه سیکل‌های قاعدگی، بیماری‌ها، میزان استرس و سبک زندگی فرد، تاریخچه کلی از بیمار دریافت می‌کند. سپس با انجام معاینات فیزیکی، علائم بالینی او را از جمله آکنه، چاقی و… چک می‌کند. پس از آن با درخواست آزمایش‌های خونی سطح هورمون‌هایی مانند استروژن، پروژسترون، FSH، LH، تستوسترون، پرولاکتین و هورمون‌های تیروئیدی سنجیده شده و در آخر برای بررسی وضعیت تخمدان‌ها و رحم از نظر وجود کیست و سایر اختلالات ساختاری و عملکردی، سونوگرافی درخواست می‌شود.

درمان الیگومنوره

به‌محض اینکه پزشک علت الیگومنوره را تشخیص دهد، گزینه‌های درمانی را شروع می‌کند. درمان مناسب به وضعیت بیمار بستگی دارد. ممکن است بعضی درمان‌ها برای بیمار مناسب نباشند. مثلاً کنترل بارداری هورمونی در بسیاری از افراد برای درمان مشکلات قاعدگی استفاده می‌شود، اما اگر سابقه لخته‌شدن خون، میگرن با هاله و فشار خون بالا داشته باشید، روش‌های شامل هورمونی برای شما مناسب نیستند.

1.       تغییر سبک زندگی

الیگومنوره به سبک زندگی، وزن، روتین ورزشی، میزان استرس شما وابسته است. پزشک می‌تواند درمورد تغییر سبک زندگی به بیمار کمک کند. به‌تدریج با استراحت، داشتن برنامه کاری و تنظیم وزن مشکل پریود برطرف می‌شود.

2.      درمان کنترل بارداری یا هورمونی

اگر بیماری خاصی دارید که به هورمون پاسخ می‌دهد، ممکن است پزشک از شما بخواهد انواع دیگر روش‌های کنترل بارداری را برای مدیریت پریود امتحان کنید. حتی زمانی که فعالیت جنسی ندارید یا در گذشته رابطه جنسی نداشته‌اید هم می‌توانید از این داروها استفاده کنید. این داروها به‌شکل قرص، پچ و ایمپلنت پوستی در دسترس‌اند. پزشک می‌تواند در انتخاب گزینه مناسب به بیمار کمک کند. بیمار می‌تواند بیش از یک روش را امتحان کند، اما نیاز است هر بار قبل از کنارگذاشتن یک روش، چند ماه به بدنش فرصت دهد تا تأثیر آن را ببیند. روش دیگر درمان هورمونی استفاده از آگونیست‌های هورمونی رهاکننده گنادوتروپین است. البته نمی‌توان از این روش به مدت طولانی استفاده کرد و عوارض جانبی دارد. بیمار باید در این مورد با پزشک خود مشورت کند.

3.      درمان بیماری زمینه‌ای

اگر بیمار عفونت مقاربتی داشته باشد، شاید باید از آنتی‌بیوتیک استفاده کند و یا نیاز باشد شریک جنسی او نیز در این رابطه درمان شود. همچنین برای داشتن رابطه جنسی باید از روش‌های محافظتی استفاده کند. اگر به دلایل دیگری دچار الیگومنوره شده باشد، لازم است به پزشک متخصص همان مورد مراجعه کند. مثلاً برای بیماری تیروئید باید به متخصص غدد مراجعه شود. زمانی‌ که بیماری مهار شود، الیگومنوره هم برطرف می‌شود.

در موارد نادر، ممکن است تومورهای سرطانی در سیستم تولیدمثلی وجود داشته باشند که نیاز به پرتودرمانی، شیمی‌درمانی یا جراحی دارند. ممکن است در بعضی شرایط لوله رحم، رحم، گردن رحم یا تمام سیستم تولیدمثلی برداشته شود و فرد دیگر چرخه قاعدگی نداشته باشد.