تغییرات باورنکردنی تحریرالشام؛ از آزادی حجاب تا حذف گشت ارشاد!

لیلا فرهادی در رویداد۲۴ نوشت: یک نشریه سوری مستقل گزارشی درباره تغییر ایدئولوژیک گروه هیات تحریر الشام که با سقوط دولت اسد بر سوریه مسلط شده منتشر کرده است. این رسانه می گوید تغییرات ابومحمد الجولانی یا همان احمد شرع، رهبر هیات تحریر الشام بیش از اینکه جنبه واقعی داشته باشد، پروپاگاندایی برای متقاعد کردن غرب به خروج نام این گروه از فهرست گروه های تروریستی است. 

نشریه «عنب بلدی» یک رسانه مستقل سوری است که به گفته خودش در سال ۲۰۱۱ توسط گروهی از «شهروند خبرنگاران» و «فعالان» شهری در حاشیه دمشق تاسیس شده است. نام این رسانه به معنای «انگور کشور من» است که سمبلی منطقه داریا در حومه دمشق است.

سال تاسیس این رسانه در واقع مقارن با آغاز جنگ داخلی در سوریه است و هدف این رسانه انتشار اخبار انقلابی علیه دولت بشار اسد بوده است چرا که از همان زمان «سرکوب روزنامه نگاران توسط رژیم اسد» آغاز شده بود.

در پی سقوط دولت بشار اسد و روی کار آمدن شورشیان هیات تحریر الشام، نشریه سوری «عنب بلدی» گزارشی منتشر کرده و در آن احتمال تغییر گفتمان دینی محمد جولانی یا علمای شریعت در گروه هیات تحریر الشام را بررسی کرده است.

در ابتدای این گزارش به دیداری میان ابومحمد الجولانی رهبر هیات تحریر االشام با وزرای دولت موسوم به دولت نجات سوریه در ادلب، مجلس شورای عمومی و افراد سرشناس در شمال سوریه اشاره کرده است. در این دیدار جولانی درباره موضوع حرام حلال شرعی، قدرت و وکالت حرف زده است. سخنانی که غیرعادی بوده و نشانگر تحولی چشمگیر در گفتمان دینی این گروه است.

«عنب بلدی» مینویسد: الجولانی در این دیدار به تفاوت حجت خدا و با حجت واقعیت و آداب و سنن و لزوم رعایت آنها حرف زده و نقشه راه جدیدی برای هیات تحریر الشام ترسیم کرده و در واقع در فتاوی گذشته تجدید نظر کرده است.

این سخنرانی جنجال گسترده‌ای به پا کرده و به دنبال آن گمانه زنی‌هایی درباره وقوع اختلاف بین قانون گذاران هیات تحریر الشام و سوالاتی در مورد احتمال خروج نام این گروه سلفی از فهرست گروه‌های تروریستی غرب رخ داده است.

هیات تحریر الشام برای اولین بار در اوایل سال ۲۰۱۲ با نام جبهه تاسیس شد. این جناح از بطن القاعده برخاست، اما بعد‌ها از آن جدا شد و خود را یک نیروی محلی سوری معرفی کرد.

سخنانی از الجولانی در رسانه امجد، رسانه متعلق به هیات تحریر الشام در ۲۷ آوریل منتشر شد. او در این سخنرانی پلیس امنیت اخلاقی را زیر سوال می‌برد و آنها را «کوتوله‌های شرعی» میخواند. 

الجولانی می‌گوید: باید جنبه تبلیغ دینی بر چماق غلبه کند و آداب و رسوم مردم رعایت شود و روش‌هایی که ناموفق بودنشان ثابت شده، تکرار نشود.

او مثال ممنوعیت رانندگی زنان در عربستان را می‌زند و می‌گوید این کشور هم در نهایت مجبور شد رانندگی را برای زنان آزاد کند و همین نشان دهنده تناقض است.

او به مفهموم «الحسبه» یا همان پلیس دینی یا کمیته امر به معروف نهی از منکر در عربستان و برخی کشور‌های اسلامی هم اشاره کرده و می‌گوید: پس از تجربه عربستان مشخص شد که کمیته امر به معروف نتایج منفی داشته.

الجولانی تاکید کرده پوشاندن صورت زنان در ملا عام واجب نیست و حکومت حق ندارد حجاب را اجباری کند، چون ما نمی‌خواهیم جامعه را به یک جامعه منافق تبدیل کنیم.

عزام القاصیر، کارشناس جنبش‌های اسلامی و تحولات سلفی-جهادی به نشریه عنب بلدی گفته: برای همه روشن شده است که صدور پی در پی چنین بیانیه‌هایی از سوی رهبران تحریر الشام بیان یک خط راهبردی است. 

او گفته که الجولانی و متحدانش می‌خواهند با متقاعد کردن جامعه بین المللی و بازیگران منطقه‌ای که تحریر الشام را یک جنبش تروریستی می‌دانند، حاکمیت خود را تحکیم و بقای خود را تضمین کنند.

او معتقد است که این بیانیه‌ها جنبه تبلیغاتی برای متقاعد کردن جهان در مورد رویکرد میانه روی تحریر الشام و فاصله گرفتن آن از رویکرد داعش در تحمیل احکام شرعی دارد.

آیا این ورژن جدید و عملگرای تحریر الشام محکوم به شکست است؟

اظهارات الجولانی در رابطه با مسائل «حساس» شرعی امر ساده‌ای نیست و نواقصی دارد.

این دگرگونی در درون جناحی رخ می‌دهد که علمای شریعتی با نفوذ گسترده و صدایی رسا دارد. کسانی که با فتاوی شان، بر اکثر تصمیمات تحریر الشام در کنار رهبر آن الجولانی، تاثیر می‌گذارند. فتوا‌های این علما اصولا جنجال برانگیز بوده است.

۳۰ آپریل همین امسال، میسر بن علی الجبوری (الحراری)، فرمانده ارشد هیأت تحریر الشام معروف به ابو ماریه القحطانی، سخنی از امام ابن قیم جوزیه، از روحانیون حنبلی برجسته منتشر کرد که می‌گفت: «هر فتوایی به صرف آنچه در کتب نقل شده، بدون در نظر گرفتن آداب و رسوم، زمان و مکان و شرایط، به بیراهه رفته و به سمت بیراهه هدایت می‌کند.» تحلیلگران این پست القحطانی را قیاس و شبیه سازی بیانیه الجولانی دانستند.

چند روز پس از ویدئوی الجولانی، اخبار تایید نشده‌ای در صفحات محلی مبنی بر کناره گیری ابوعبدالله الشامی، یکی از اعضای شورای عالی فتوا و رئیس شورای شریعت در تحریر الشام منتشر شد.

گزارش‌ها علت برکناری او را اختلاف او با دیگر علمای شریعت بر سر حمله تحریر الشام به مناطق روستایی در حلب در گذشته و مساله سخنرانی الجولانی و تغییر مذهبی اخیر او عنوان کرده اند.

هرچند بسیاری این خبر را تکذیب کرده اند، اما این بدان معنا نیست که اختلافی بین رهبران تحریر الشام وجود ندارد بلکه به این معناست که این اختلافات تا امروز مهار شده است.

عظام القصیر، کارشناس جهادی سلفی معتقد است که اگر الجولانی به «رویکرد عمل گرایانه» خود ادامه دهد، احتمال شکاف بین اعضای تحریر الشام وجود دارد.

هر رفتار و گفتار الجولانی و رهبران تحریر الشام با مساله احتمال خروج نام این گروه از فهرست گروه‌های تروریستی آمریکا که در دسامبر ۲۰۱۲ رخ داده و مورد تایید کشور‌های مختلف از جمله ترکیه قرار گرفته، عجبن شده است.

پس از جدایی تحریر الشام از القاعده و تغییر نام آن به جبهه فتح الشام، مایکل راتنی، فرستاده سابق آمریکا در سوریه، در ۱۲ مارس ۲۰۱۶ تأیید کرد که جبهه النصره یک "گروه تروریستی" که با تغییر نام به هیات تحریر الشام در می ۲۰۱۷ تلاش کرده از این فهرست خارج شود.

تحریر الشام معتقد است که دسته بندی‌های غربی «حقیقت را منعکس نمی‌کند» و مبتنی بر «حقایق» نیست.

الجولانی همچنان در فهرست افراد تحت تعقیب آمریکا قرار دارد و برای هر کسی که اطلاعاتی درباره او ارائه دهد تا ۱۰ میلیون دلار جایزه تعیین شده است.

القصیر معتقد است که ادعای اعتدال گرایی رهبران هیات تحریر الشام، با توجه به اینکه غرب و کشور‌های منطقه از این اظهارات راضی نیستند، چیزی جز یک کمپین تبلیغاتی برای مصرف خارجی نیست.

او توضیح داده که نیاز است گروه الجولانی گام‌های عملی و جدی برای اثبات تغییر تحریرالشام بردارد و این شامل برداشتن کامل کنترل‌های این گروه بر جامعه مدنی محلی و گسترش آزادی هاست.

همچنین نیاز اساسی به پایان دادن به کنترل چنین گروهی، به نمایندگی از الجولانی و متحدانش، بر بدنه ادارات محلی، دولت نجات سوریه (SSG) و افراد وابسته به آن وجود دارد.