انشقاق در پایداری؟

تا حالا سابقه نداشته که یک چهره منتهی الیه راست علیه عضو دیگری از همین جریان  اظهارنظر کند. کار از «اظهارنظر» هم گذشته است. سیدمحمود نبویان حرف‌های حمید رسایی را «تکذیب» کرد.

رسایی چندی پیش در جلسه علنی مجلس شورای اسلامی، در تذکری خطاب به رئیس مجلس از ابلاغ نشدن مصوبه عفاف و حجاب انتقاد کرد و گفت که «بنده مجدداً پیگیری کردم و شورای‌عالی امنیت ملی می‌گوید ما اصلاً مصوبه‌ای در این‌باره نداشتیم.» محمدباقر قالیباف هم پاسخ داد «همان مرجعی که تاریخ 23 آذرماه را برای ابلاغ این قانون به ما ابلاغ کرده بود، مجدداً (تعویق ابلاغ) آن را تمدید کرد.» دیروز حجت‌الاسلام سیدمحمود نبویان، نماینده تهران و عضو جبهه پایداری بود که در شبکه اجتماعی «ایکس» به حمید رسایی پاسخ داد. نبویان نوشت: «تا آنجایی که مطلع هستم، دبیرخانه شورای‌عالی امنیت ملی، ابلاغ و اجرای قانون مربوط به عفاف و حجاب را به تعویق انداخته و حتی اگر رئیس مجلس بخواهد هم نمی‌تواند مانع اجرای قانون مصوب مجلس که به تأیید شورای نگهبان رسیده، شود.» این اظهارنظر نبویان حامل چند معنی است؛ اول اینکه در مقابل رسایی  از قالیباف در مقام رئیس مجلس دفاع کرد.

دوم اینکه به‌جای گفت‌و‌گوی خصوصی با رسایی یا همفکران او و تلاش برای مجاب کردن آنان در این گفت‌و‌گوی خصوصی، از یک تریبون عمومی به این شبهه رسایی مبنی بر اینکه درباره ابلاغ نشدن قانون عفاف و حجاب مصوبه‌ای در شورای‌عالی امنیت ملی وجود ندارد، پاسخ داد. اما در همین متن کوتاه، فقط اظهارات رسایی را تکذیب نکرد، بلکه به نوعی اظهارات سعید جلیلی را هم تکذیب کرد، زیرا آنچه رسایی در مجلس گفت، براساس اظهارات جلیلی مطرح شد. جلیلی در یک نشست دانشجویی درباره ابلاغ نشدن قانون عفاف و حجاب، گفته بود که چنین مصوبه‌ای در شورای‌عالی امنیت ملی وجود ندارد. این فعل و انفعالات، اظهارنظر و تکذیب و باز هم تکذیب و اظهارنظر، حداقل یک نکته را مسلم می‌کند: نبویان عضو باسابقه جبهه پایداری در این فقره یا در این مرحله از فرآیندهای سیاسی، در درجه اول پشت رئیس مجلس و در درجات دیگر پشت رئیس‌جمهوری و پشت شورای‌عالی امنیت ملی درآمد و حاضر نشد پشت رسایی و پشت جلیلی در بیاید. این همان اتفاق بی‌سابقه در این جریان است، اما این فقط یک اتفاق تک یا منفرد نیست. این رویداد اگر با سوابق مشابه سنجیده شود، از وقوع یک تغییر مهم خبر می‌دهد.
 
نقطه آغاز
جبهه پایداری که از ابتدا رقبا آن را یک نیروی سیاسی تندرو در حوزه سیاسی و فرهنگی و حتی سیاست خارجی می‌خواندند، در دوران دولت دوم محمود احمدی‌نژاد فعالیت خود را آغاز کرد. سال 1390 این جریان برای اولین‌بار وزن سیاسی خود را در انتخابات مجلس نهم به رخ کشید. دوران افول اصلاح‌طلبان بود و این جریان سیاسی پس از وقایع سال 1388 با حوزه رسمی سیاسی قهر کرده بود. دولت وقت و طیف‌های سیاسی و اجتماعی حامی او معتقد بودند که جریان سنتی اصولگرا دیگر توان بازی و کشش اجتماعی لازم را ندارد. جبهه پایداری آمده بود تا خلأ راست و چپ سنتی را پر کند، آن‌هم با راست‌ترین رویکرد سیاسی که تا آن زمان در کشور شناخته شده بود. تا وقتی که دولت احمدی‌نژاد در قدرت بود و مرحوم مصباح یزدی هم به عنوان پدر معنوی و هدایتگر فقهی حضور داشت، انسجام این جریان به قوت خود باقی ماند، اما از همان آغاز مشخص شد که این جریان همکار سیاسی را نمی‌پذیرد، چرا که تنها خود را حامل ارزش‌های اصیل می‌داند. نه نوگرایی قالیباف را برمی‌تابید، نه سنتی‌های همسو را دیگر انقلابی می‌دانست. جبهه پایداری انقلاب اسلامی معتقد بود تنها اوست که برای حفظ ارزش‌های اصیل انقلاب پایداری می‌کند. پرتاب مهر به سمت علی لاریجانی در حرم حضرت معصومه(س) یا برهم زدن سخنرانی آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در قم، بیانگر این بود که بازیگران یا طرفداران این جریان ابزارهای متنوعی برای خلوت کردن زمین بازی سیاست در اختیار دارند، حتی اگر خود این جریان استفاده از این ابزارها را تکذیب کرده باشد.
 
آغاز انشقاق
قدرت یافتن جبهه پایداری و اینکه در ساختار رسمی قدرت، جای بیشتر از ظرفیتش را دراختیار گرفت، چندین علت داشت. دو علت مهم‌تر بود؛ وجود دولت حامی و دیگری انسجام شدید درونی.

وقتی زمان پایان دولت احمدی‌نژاد فرارسید، در تغییری دیگر، انسجام درونی هم به سستی گرایید. آغاز دیگرگونه دیدن جریان سیاسی و عدول از راست‌کیشی سیاسی در جبهه پایداری را باید در سال 92 سراغ گرفت. در این سال «نامزد اصلح» آنان کامران باقری لنکرانی بود که بعد از ردصلاحیت، به ناچار پشت جلیلی قرار گرفتند. جلیلی با عدم التزام به سازوکار اصولگرایان درنهایت باعث تداوم حضور سه نامزد اصولگرا در انتخاباتی شد که روحانی پیروز آن رقابت شد.

این تک‌روی و شکست بعد از آن، در نهایت به اینجا رسید که سال 1395 صادق محصولی به جای حمایت از «نامزد اصلح» (یعنی معرفی کسی که صالح است، ولو رأی ندارد) به معرفی «صالح مقبول» (کسی که صالح باشد، اما رأی بیاورد) تغییر نگرش داد. سال 1395 نزدیک به انتخابات ریاست‌جمهوری سال 1396 بود که نشان می‌داد جبهه پایداری از برخی افراد یا جریان‌ها فاصله گرفته است. مصاحبه دبیرکل این جریان یعنی محصولی، اشاره به صالح مقبول و هشدار نسبت به رفتارهایی که مانع وحدت می‌شود، پیغام‌هایی بود به طیف‌های نزدیک که حالا می‌توان گفت این پیغام بیشتر متوجه جریان خیلی نزدیک‌تر، یعنی دیگر طیف‌های پایداری بوده است.

 اوج‌گیری انشقاق
انتخابات مجلس دوازدهم و نفس قرار گرفتن اسامی نامزدهای جبهه پایداری ذیل فهرست کلی شورای ائتلاف نیروهای انقلاب، «شانا» که قالیباف سرلیست آن بود، از وقوع تغییراتی حکایت می‌کرد. این تغییر در این واقعیت بود که این افراد همچون مجتبی آقاتهرانی رأی به ریاست قالیباف در مجلس دوازدهم را پذیرفتند، درحالی که بخشی از این حزب، نظر دیگری داشت.

دوتکه یا دو طیف شدن جبهه پایداری از اینجا شروع شد و در انتخابات زودهنگام دولت چهاردهم به اوج رسید. تلاش برخی چهره‌های ارشد جبهه پایداری برای به میدان آوردن پرویز فتاح و در مقابل تلاش طیف دیگر جبهه پایداری برای تمرکز روی سعید جلیلی، یکی از رویدادهای مهم انتخابات اخیر بود. طیف مشهد روی نامزد رقیب نهایی پزشکیان تمرکز کرده بود و طیف تهران در نامزدی فتاح شکست خورد.
 
 چشم انداز
پس از گذشت دو انتخابات مجلس و ریاست جمهوری، که اختلاف‌ها درون جبهه پایداری بروز کرد، حالا موضوع دیگری برای بیان اختلاف‌نظر‌ها مطرح شد. قانون مناقشه‌برانگیز عفاف و حجاب همین موضوع است. طیف مشهد جبهه پایداری به همراه نمایندگان همسو همچون رسایی، بر ابلاغ و اجرای آن اصرار دارند. اما طیف دیگر که نبویان آنان را نمایندگی می‌کند، از رئیس مجلسی حمایت می‌کنند که می‌گوید به دلیل مصوبه شورای‌عالی امنیت ملی امکان ابلاغ آن را ندارد.

این دو رویداد به اضافه اظهارنظر چندی پیش مجتبی آقاتهرانی دیگر نماینده جبهه پایداری در مجلس که هنگام صحبت کردن از قانون عفاف و حجاب، قدری ملایم‌تر از دیگر یاران خود بود، از یک تغییر بزرگ در این جبهه حکایت دارد. این شواهد بیانگر آن است که این جبهه دیگر مانند سابق منسجم نیست. انگاری برخی تعدیل شده اند و الزامات کار سیاسی و اجتماعی در ایران امروز را پذیرفته‌اند، الزاماتی که آنان را وامی‌دارد تا لبه تند کنش سیاسی خود را قدری کُند کنند. طیف دیگر اما در سال 1403 می‌خواهد همان راهی را برود که در سال 1390 آغاز کرده بود. درنهایت این پرسش مطرح است که آیا می‌توان برای مسعود پزشکیان، رویکرد وفاق او و صداقت در بیان مشکلات هم نقشی در این تغییر رویکرد قائل بود یا خیر؟