مذاکره ایران و آمریکا؛ این بار جدی است؟

 فرجی‌تهرانی، رئیس اتحادیه فناوران رایانه اعلام کرده نام‌های تجاری ایسوس و لنوو، به دلیل آنچه فشارهای بین‌المللی توصیف شده، تمایلی به ماندن در بازار ایران ندارند.
پیش از این سرمایه‌گذاری عربستانی شرکت صافولا بهشهر اعلام کرده بود که پس از ۲۰ سال دیگر حاضر به ماندن در بازار ایران نیست.

پس از آن نوبت به شرکت اماراتی هایپراستار رسید تا به دلیل آنچه واگذاری ساختمان فروشگاه مرکزی این شرکت به بانک شهر بابت رد دیون شهرداری، اعلام شد، فرار را بر قرار ترجیح دهد.

هلدینگ صافولا، سهام خود را به ارزش ۷۰۵ میلیون ریال عربستان معادل ۱۸۸ میلیون دلار فروخت و از ایران رفت.
این شرکت که سهمی قابل توجه از بازار روغن خوراکی در ایران را در اختیار داشت در بیانیه خروج خود، این تصمیم را به «استراتژی گروه برای خروج به موقع از تمام بازارهای غیر اصلی» مرتبط دانست و از «تعهد مستمر شرکت برای به حداکثر رساندن ارزش برای سهامداران و تخصیص مجدد منابع به سمت بازارهایی با پتانسیل بالا» سخن به میان آورد. صافولا به سابقه خروج خود از مراکش و عراق هم اشاره کرد تا نشان دهد این تصمیم تنها مختص به ایران نبوده است.

سرمایه‌گذاران عربستانی و اماراتی در تمام سال‌های پرتنش روابط سیاسی ایران با این کشورها و بحران ناشی از حمله به سفارت و کنسولگری عربستان، حاضر به ترک ایران نشده بودند. از این رو خروج یک باره آنها از ایران آن هم در حالی که به ظاهر روابط سیاسی به سردی سال‌های قبل نیست، مایه شگفتی است. گویی آنها از چیزی خبر دارند که هنوز خبرش به دیگران نرسیده باشد.

حسین سلاح‌ورزی، رئیس پیشین اتاق بازرگانی ایران می‌گوید: «من معتقدم که صرفا مسائل اقتصادی دلیل این خروج نبوده و بازگشت ترامپ و تجربه سخت‌گیری‌ها در دوره دولت نخست آقای ترامپ حتما در تصمیم‌گیری آنها تاثیر داشته است.»

به گفته این عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی، صنایع و معادن و کشاورزی ایران «در دور اول ریاست‌ جمهوری آقای ترامپ مجموعه شرکت‌هایی که بعد از امضای برجام به سمت ایران آمده بودند، همگی با شیبی تند از ایران خارج شدند. حتی شماری از آنها با پذیرش زیان‌ و صرف‌نظر از هزینه‌هایی که در ایران کرده بودند، حاضر نشدند در ایران باقی بمانند.»

با این حساب شاید سخت‌جانی آن معدود سرمایه‌گذاران خارجی باقی مانده در اقتصاد ایران، عجیب‌تر از خروج آنها باشد، سلاح‌ورزی توضیح می‌دهد که «البته معدود سرمایه‌گذاران خارجی که در این سال‌ها در اقتصاد ایران باقی مانند، مسائل و مشکلاتی به ویژه در حوزه قوانین و مقررات داشتند، مجموعه قوانین و مقرراتی که در ایران متناظر با موضوع سرمایه‌گذاری خارجی وجود دارد و مسائل مالیاتی مرتبط با آن، همچنین اشکالاتی که در زمان خارج کردن سود حاصل از این سرمایه‌گذاری و سهامداری برای آنها ایجاد می‌کند، مشکلاتی عمده برای این سرمایه‌گذاران به حساب می‌آید.

واقعیت این است که در دست کم ۱۵ ساله گذشته، تحریم‌های ایالات متحده، اضافه شدن تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد و اتحادیه اروپا در مقاطعی، عرصه به اقتصاد ایران را چنان تنگ کرده و فشارها را به قدری اضافه کرده که حجم و ابعاد اقتصاد ایران سال به سال کوچک‌تر شده و تنها در یکی دو سال اخیر است که به مدد بازگشت بخشی از فروش و صادرات نفت، اقتصاد ایران توانسته نیم خیز شود.

به نظر می‌رسد این پیش‌بینی‌ها و خروج سرمایه‌گذاران خارجی از بازار ایران همگی بر پایه سابقه تاریخی دولت نخست آقای ترامپ و اعمال سیاست فشار حداکثری در آن دوره است که به زانو درآوردن اقتصاد ایران را در دستور کار داشت. اما دست‌کم تا اینجای کار به نظر می‌رسد، پیام‌های متفاوتی از تهران و واشنگتن مخابره می‌شود که تکرار شرایط قبلی را با اما و اگر همراه می‌سازد.

این پیام‌ها گاه رنگ و بویی امیدوارکننده از نشستن بر پایه میز مذاکره یا حتی توافق‌های موردی و محدود را در ذهن تداعی می‌کنند، اگرچه حسین سلاح‌ورزی چنین امیدی ندارد. به گفته رئیس پیشین اتاق بازرگانی ایران، «علی رغم تمام خوشبینی‌هایی که وجود دارد یا تحلیلگران سیاسی معتقدند سیگنال های مثبتی از دو طرف انعکاس می‌یابد، اما من هیچ گونه افق مشخص، برنامه، چشم انداز یا یک پیش بینی نزدیکی نمی‌بینم برای اینکه مذاکراتی جدی صورت بگیرد و این مذاکرات منجر به توافقی بشود و آن توافق باعث شود تا فروش نفت ایران به طور عادی، بدون تخفیف و بدون تهدید و محدودیت از سر گرفته شده و نهایتا باعث بازگشت ایران به زنجیره خلق ارزش در اقتصاد بین الملل شود.»