گروه‌های فشار؛ معترض یا مغرض؟
روزنو :در ایران، افزایش فعالیت این گروه‌ها در برخی موارد باعث ایجاد اختلال در روند طبیعی سیاست‌گذاری شده است. نمونه‌هایی از این مداخلات را می‌توان در مسائل مختلف اقتصادی و فرهنگی مشاهده کرد.
نقش گروه‌های فشار در ایران طی سال‌های اخیر به یکی از مباحث مهم در حوزه سیاست تبدیل شده است. این گروه‌ها که در زمینه‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی نفوذ قابل‌توجهی دارند، در مواردی توانسته‌اند بر تصمیمات کلان کشور تأثیر بگذارند.
بر اساس تحلیل‌های کارشناسان، در حالی که گروه‌های فشار در بسیاری از کشورها وجود دارند و نقش آنها در ساختارهای سیاسی پذیرفته شده است، چالش اصلی نحوه مدیریت و تنظیم حضور آنها در فرآیندهای تصمیم‌گیری است چرا که حذف آنها در روند سیاسی بر خلاف دموکراسی است. به گفته تحلیلگران، در یک نظام تصمیم‌گیری عقلانی، گروه‌های فشار نباید تا حدی قدرت بگیرند که تصمیمات کلان کشور را از مسیر کارشناسی و منطقی خارج کنند.
در ایران، افزایش فعالیت این گروه‌ها در برخی موارد باعث ایجاد اختلال در روند طبیعی سیاست‌گذاری شده است. نمونه‌هایی از این مداخلات را می‌توان در مسائل مختلف اقتصادی و فرهنگی مشاهده کرد. برخی تحلیلگران بر این باورند که این گروه‌ها، اگرچه حق دارند دیدگاه‌های خود را مطرح کنند، اما فعالیت‌های آنها باید در چارچوب قوانین و مقررات کشور باشد.
به گفته کارشناسان، ایجاد سازوکارهای قانونی برای کنترل و مدیریت گروه‌های فشار، نه‌تنها می‌تواند به حفظ تعادل در فضای سیاسی کمک کند، بلکه موجب جلوگیری از تأثیرگذاری غیرقانونی و غیرمنطقی آنها بر تصمیم‌گیری‌های کلان خواهد شد. در همین راستا، پیشنهادهایی در زمینه تعریف حدود و اختیارات گروه‌های فشار، نظارت بر فعالیت‌های آنها و جلوگیری از خروج آنها از چارچوب‌های قانونی مطرح شده است.
این موضوع همچنان به‌عنوان یکی از چالش‌های مهم در فضای سیاسی کشور مطرح است و کارشناسان معتقدند که مدیریت صحیح این پدیده می‌تواند به بهبود روند تصمیم‌گیری و کاهش تنش‌های سیاسی کمک کند.
علی محمد نمازی، نماینده ادوار مجلس و عضو فعلی حزب کارگزاران سازندگی به روزنامه آرمان امروز گفت: افراط‌گرایی و شکل‌گیری افرادی با گرایش‌های تندرو که با افراط‌گرایی به گروه‌های تندور تبدیل می‌شوند، محصول زمینه‌های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی است. در هر جامعه‌ای، میزان افراط‌گرایی و رفتارهای رادیکال، ارتباط مستقیمی با میزان فراهم بودن بسترهای اعتدال، گفتگو و مشارکت عمومی دارد. هرچه در یک کشور یا نظام، فضای میانه‌روی تقویت شود، رفتارهای افراطی کاهش خواهد یافت. از سوی دیگر، زمانی که محدودیت‌های شدید، سرکوب اظهارنظرها، انحصار رسانه‌ای و بی‌توجهی به مطالبات اجتماعی وجود داشته باشد، بستری برای رشد افراط‌گرایی فراهم می‌شود.
وی افزود: بسیاری از جوامع پیشرفته، با ایجاد سازوکارهای مناسب، موفق به مدیریت و کاهش رفتارهای افراطی شده‌اند. در مقابل، جوامعی که نتوانسته‌اند زمینه‌های افراط را کنترل کنند، با بحران‌های اجتماعی، نارضایتی‌های عمومی و حتی خشونت‌های داخلی مواجه شده‌اند. بنابراین، به جای آنکه صرفاً به مشاهده افراد تندرو و واکنش نشان دادن به رفتارهایشان اکتفا کنیم، باید به شکل عمیق‌تری به دلایل و ریشه‌های این پدیده پرداخته و راهکارهایی برای کنترل و مدیریت آن ارائه دهیم. در هر صورت تندروها و گروه‌های فشار نباید حذف شوند و باید مدیریت شوند.
لزوم فراهم کردن فضای گفتگو
نماینده ادوار مجلس اظهار کرد: یکی از مؤثرترین روش‌ها برای کنترل افراط‌گرایی و مدیریت گروه‌های فشار، ایجاد بسترهای گفتگو و تبادل نظر آزاد است. اگر افراد بتوانند در فضایی سالم و قانونی، دیدگاه‌های خود را بیان کنند و نظراتشان شنیده شود، نیازی به ابراز عقاید خود از طریق روش‌های غیرقانونی و رادیکال نخواهند داشت.
وی ادامه داد: در بسیاری از کشورها، مکان‌هایی برای اعتراضات و بیان دیدگاه‌های عمومی در نظر گرفته شده است. برای مثال، در انگلستان مکان‌هایی مانند “Hyde Park Corner” وجود دارد که افراد می‌توانند به‌راحتی نظرات خود را مطرح کنند. این فضاها باعث کاهش تنش‌های اجتماعی و جلوگیری از شکل‌گیری گروه‌های افراطی می‌شوند. ایجاد چنین مکان‌هایی در کشور ما نیز می‌تواند به کاهش رفتارهای تند و افراطی کمک کند.
تقویت فضای رقابتی در رسانه‌ها
نمازی با بیان اینکه در حال حاضر، رسانه‌های کشور از رقابت کافی برخوردار نیستند، عنوان کرد: این شرایط، باعث شده که محتوای ارائه‌شده توسط صدا و سیما، یک‌سویه و بدون تنوع فکری باشد. زمانی که مردم احساس کنند رسانه‌ها تنها یک جریان خاص را پوشش می‌دهند، طبیعی است که برخی از گروه‌ها برای رساندن صدای خود به روش‌های افراطی متوسل شوند.
وی توضیح داد: راه‌حل این مشکل، ایجاد فضای رقابتی در عرصه رسانه‌ای است. باید اجازه داده شود که رسانه‌های متنوعی با دیدگاه‌های مختلف، امکان فعالیت داشته باشند و همه جریان‌های فکری بتوانند از طریق رسانه‌های خود، دیدگاه‌هایشان را مطرح کنند. این اقدام، نه‌تنها باعث کاهش افراط‌گرایی می‌شود، بلکه موجب افزایش آگاهی عمومی و ارتقای فرهنگ گفتگو نیز خواهد شد.
نماینده ادوار مجلس تشریح کرد: فضای سیاسی کشور باید مبتنی بر رقابت سالم باشد. انحصار در سیاست، همانند انحصار در رسانه، موجب محدود شدن جریان‌های فکری و در نهایت شکل‌گیری گروه‌های افراطی می‌شود. اگر گروه‌های سیاسی مختلف امکان فعالیت داشته باشند و همه جریان‌ها بتوانند نظرات خود را مطرح کنند، جامعه از تک‌صدایی فاصله گرفته و به سمت اعتدال حرکت خواهد کرد.
وی افزود: در این راستا، ارائه آزادانه نظریه‌ها، دیدگاه‌ها و تئوری‌های مختلف باید برای همه جریان‌های سیاسی و فکری فراهم باشد. اگر رقابت واقعی در عرصه سیاست ایجاد شود، انحصارطلبی در قدرت از بین خواهد رفت و گروه‌های مختلف می‌توانند از طریق مسیرهای قانونی و دموکراتیک، خواسته‌های خود را پیگیری کنند.
نمازی گفت: یکی از عواملی که به رشد افراط‌گرایی در جامعه دامن می‌زند، عدم برخورد قانونی با تخلفات و اتهام‌زنی‌های بی‌اساس است. در حال حاضر، فضای مجازی و برخی رسانه‌های غیررسمی، به بستری برای انتشار اخبار جعلی، تهمت‌زنی و تخریب افراد تبدیل شده‌اند. در چنین شرایطی، باید سازوکاری مشخص برای برخورد با این موارد وجود داشته باشد تا افراد نتوانند بدون ارائه مستندات، دیگران را متهم کنند.
تقویت نهادهای نظارتی مستقل و بی‌طرف
وی در نهایت خاطر نشان کرد: یکی از مشکلات اساسی در کشور ما، نبود نهادهای مستقل برای نظارت بر عملکرد قدرت و سیاستمداران است. در بسیاری از کشورها، مراکزی وجود دارند که بدون جانبداری، عملکرد مقامات، رسانه‌ها و نهادهای مختلف را بررسی کرده و در صورت تخلف، آنها را پاسخگو می‌کنند. این نهادهای نظارتی باعث افزایش اعتماد عمومی و کاهش فضای بی‌اعتمادی می‌شوند. باید ابزارهایی فراهم شود که مردم بتوانند عملکرد مسئولان، رسانه‌ها و شخصیت‌های سیاسی را ارزیابی کنند. در برخی کشورها، شاخص‌هایی برای سنجش میزان پایبندی سیاستمداران به وعده‌هایشان وجود دارد و مردم می‌توانند عملکرد آنها را ارزیابی کنند. ایجاد چنین مکانیزم‌هایی در کشور ما نیز می‌تواند به شفافیت بیشتر و کاهش فضای التهاب و افراط کمک کند.
