«گروسی» به پزشکیان چه قولی داد؟
روزنو :اسلامی می‌افزاید: «پیشرفت خیلی خوبی هم حاصل کرده بودیم. این اتفاقات و این فشاری که بر کشور ما وارد کردند، سبب شد تا 2 تا بهانه را به این موضوع چاشنی کنند؛ یکی بحث شرایط داخلی بود که اتفاق افتاد و یکی هم بحث اوکراین. خب آنها بودند که در حقیقت موضوع را از دستور خارج یا کمرنگ کردند و نسبت به موضوع بی‌توجه شدند.
محمد اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی رویکرد کلی ایران در روند پرفراز و فرود با آژانس بین‌الملل انرژی اتمی را که مدیریت آن باید تا چند ماه آینده گزارش مهمی به شورای حکام ارائه کند، مشخص کرد. درحالی که توقع می‌رفت همکاری تنگاتنگ تهران با «رافائل گروسی» مدیرکل آژانس بر سر حل پرونده‌های اختلافی و یادآوری تأکیدات بر نقش بی‌طرف آژانس در مسیر حل این موضوعات برای این نهاد فصل‌الخطاب باشد، اما این یادآوری مانع از مواضع تقابلی شورای حکام و کوبیدن بر طبل تشدید نقار نشد و اعضای شورای حکام به نحوی بر تصویب قطعنامه علیه ایران پافشاری کردند که گویا جز آن راه دیگری برای مدیریت اختلافات در زمین مذاکرات هسته‌ای نمی‌دیدند.
اسلامی در گفت‌و‌گوی اختصاصی با «ایران» و در روایتی خواندنی از جزئیات رایزنی‌هایی که تهران و «گروسی» بویژه در یک‌سال اخیر از سر گذراندند، پرده برداشته است. رئیس سازمان انرژی اتمی در سخنانی که برآمده از پیش‌بینی‌اش از کارشکنی‌ها، تکرارگویی‌ها و زیاده‌خواهی‌های کشورهای اروپایی بود، به مخدوش شدن وظیفه نظارتی آژانس پرداخت و گفت: «پرونده هسته‌ای ایران یک پرونده سفارشی است. این مسائل از ۲۵ سال پیش آغاز شده و حدود ۲۰ سال مذاکرات پیوسته در این زمینه انجام شده است. در طول این مدت، مکاتبات متعددی صورت گرفته و پاسخ‌های لازم ارائه شده است. اما هربار که قانع می‌شوند، از اعلام رسمی بسته شدن پرونده خودداری و از واژه‌های مبهم استفاده می‌کنند؛ یعنی حاضر نیستند که بنویسند پرونده این موضوع اختلافی بسته شده و دوباره از واژه «at this stage» استفاده می‌کنند. این نشان‌دهنده وجود اراده‌ای در پشت صحنه است که به دنبال باز نگه‌داشتن این موضوع و بهره‌برداری از آن است.»
او رویکرد راستی‌آزمایی بازرسان آژانس را نمونه‌ای از سوگیری این نهاد در قبال ایران می‌خواند و در یادآوری نمونه‌برداری از یکی از مکان‌های ادعایی روایت می‌کند: «کسی که برای این منظور به محیط «تورقوزآباد» آمد، با یک وسیله لیزر پوینتر زد و یک نقطه خاص را نمونه‌گیری کرد. همان نقطه‌ای که نمونه‌برداری کردند، آثار یک خرابکاری بوده است. آن خرابکاری یک پرونده است. برای اشخاص مرتبط با این اتهامات، پرونده‌هایی تشکیل و به آن رسیدگی شده است. اما خب نمی‌خواهند بپذیرند که خرابکاری انجام شده است. آنها با این شیوه می‌آیند و با اطلاعات جاسوسی، خرابکاری را هم نادیده می‌گیرند.»
ماجرای بیانیه مشترک 1401 چه بود؟
ایران و آژانس در پی سفر «گروسی» در اسفند 1401 به تهران به بیانیه مشترکی رسیدند که قرار بود با عمل به آن بر پرونده‌های اختلافی مهر پایان بزنند. سرنوشت این بیانیه چه شد؟ رئیس سازمان انرژی اتمی در بخشی از این گفت‌و‌گو به ماجرای این بیانیه می‌پردازد و می‌گوید: «ما توافق کردیم که در این بیانه با 3 بند کار را دنبال کنیم. 4 مکان داشتیم که مورد پیگیری و مناقشه بود. همین بیانیه موجب شد 2 مکان حل‌و‌فصل شود. 2 مکان باقی‌مانده هم در حال حل و فصل هستند. وقایع داخلی که در ایران رخ داد و وقایع اوکراین موجب شد که یک مرتبه آنها همه چیز را متوقف کنند.»
اسلامی می‌افزاید: «پیشرفت خیلی خوبی هم حاصل کرده بودیم. این اتفاقات و این فشاری که بر کشور ما وارد کردند، سبب شد تا 2 تا بهانه را به این موضوع چاشنی کنند؛ یکی بحث شرایط داخلی بود که اتفاق افتاد و یکی هم بحث اوکراین. خب آنها بودند که در حقیقت موضوع را از دستور خارج یا کمرنگ کردند و نسبت به موضوع بی‌توجه شدند. اروپایی‌ها مجدداً برگشتند و مذاکراتی را شروع کردند که وزارت امور خارجه دارد مذاکرات را انجام می‌دهد. آنچه تاکنون حاصل شده این است که طرفین از مذاکرات راضی بودند و توافق کردند که آن را ادامه دهند.»
سفر پرماجرای «گروسی» به تهران
مدیر کل آژانس در سال‌جاری دو بار به تهران سفر کرد و رویدادهای پس از بازگشت او از وین و ملاقاتش با رئیس‌جمهوری و مقام‌های ایرانی نشان داد که همچنان موانع بسیاری در مسیر همکاری ایران و آژانس قرار دارند. اسلامی در این رابطه می‌گوید: «مدیر کل آژانس در سفری که آبان ماه به ایران آمد و با آقای رئیس‌جمهوری پزشکیان هم دیدار داشت، گفت که من می‌توانم به وین بروم و در جهت حل‌و‌فصل موضوعات رایزنی کنم و فضا را تلطیف کنم. ما هم برای انجام تعامل گفتیم شما می‌توانید اقدامی را که تفاهم کردیم، راستی‌آزمایی کنید و به آن پایبند هستیم. بروید و اگر قطعنامه تصویب نشد و آمادگی داشتید که گفت‌و‌گو بکنید، ما مسائل را به سمت حل‌و‌فصل می‌بریم، اما ایشان هنوز از تهران خارج نشده بود که آنها پیش‌نویس قطعنامه را منتشر کردند و ارزشی برای مدیرکل قائل نشدند که با آنها هماهنگ کرده و به ایران آمده بود. آنها خیلی زودهنگام و بدون اینکه نتیجه توافقات آقای «گروسی» با ایران را دریافت کنند، در حقیقت او را به گونه‌ای سنگ روی یخ کردند. همان موقع هم آقای «گروسی» با پیام‌هایی که از طریق معاونش و معاون ما رد‌و‌بدل شد، گفت من خیلی برای این اتفاق متأسفم؛ یعنی خود مدیرکل نه از سمت ما بلکه از سمت طرف مقابل ابراز تأسف کرده بود.» به گفته رئیس سازمان انرژی اتمی این روند تداوم پیدا کرد تا باز شرایط اخیر منطقه پیش آمد. نتیجه انتخابات آمریکا مشخص شد و با روی کار آمدن آقای ترامپ، طبیعی بود که آن خط‌مشی‌ای که دولت قبلی آمریکا دنبال می‌کرد، دنبال نشود و فضا وارد یک حالت توقف و رکود شد که به‌طور بدیهی هم این اتفاق می‌افتاد.»
دست ایران خالی نیست
اینکه آیا تصمیم نهایی شورای حکام در گرو تصمیمات آتی «ترامپ» در زمین مذاکرات هسته‌ای است، پرسشی دیگر است. پیش‌بینی درباره ماجرای پرچالش ایران و آژانس را اسلامی اینطور مطرح می‌کند: «تصمیم‌گیری در حقیقت با آمریکاست. این کشور باید تعیین تکلیف کند که هنوز این فرصت و مجال برای‌شان تا این لحظه‌ای که ما خبر داریم، فراهم نشده است.»
با وجود اینها، فضاسازی علیه ماهیت صلح‌آمیز هسته‌ای ایران سبب شد سرنوشت برنامه‌های هسته‌ای ایران به نحو دیگری رقم بخورد. رئیس سازمان انرژی اتمی گزیده‌وار می‌گوید: «با همه اینها طرف‌های مقابل دست برتر را ندارند. اگر دست برتر داشتند، هر کاری می‌خواستند بکنند، تا حالا کرده بودند یا می‌کنند. تهدیدات آنها نشان می‌دهد که به طور طبیعی دست برتر ندارند. همین که موضوع ایران مطرح است و به‌طور مرتب گفت‌و‌گوها را پیگیری می‌کنند و پیام می‌فرستند، یعنی می‌خواهند دوباره ادامه دهند. در هر صورت دست ایران خالی نیست. نکته حائز اهمیت برای ما این است که هر تصمیمی جمهوری اسلامی می‌گیرد، با خرد جمعی و ذیل یک مدیریت منسجم گرفته می‌شود. من خوشبین هستم که با درایت این مرحله را پشت‌سر خواهیم گذاشت.»
