اختلال خودزشت پنداری چیست؟

انواع مختلف اختلال خود زشت انگاری

اختلال خود زشت پنداری یکی از انواع اختلالات روانی است که در آن فرد به شدت از ظاهر خود ناراضی است و نقص‌های خیالی یا جزئی در بدن خود را بزرگ و زشت می‌بیند. این اختلال می‌تواند به اشکال مختلف ظاهر شود و علائم و رفتارهای متفاوتی داشته باشد. در ادامه به بررسی انواع مختلف این اختلال می‌پردازیم.

1.     خود زشت پنداری عمومی: فرد در این نوع از اختلال، به طور کلی از ظاهر خود ناراضی است و نمی‌تواند به طور خاص ناحیه‌ای از بدن را که باعث ناراحتی او می‌شود، مشخص کند. این نوع اختلال می‌تواند به افسردگی و اضطراب شدید منجر شود.

2.     خود زشت پنداری ناحیه‌ای: در این نوع اختلال، فرد بر ناحیه خاصی از بدن خود تمرکز می‌کند، مانند بینی، پوست، مو، یا عضلات. این تمرکز می‌تواند به رفتارهای تکراری مانند نگاه کردن مداوم در آینه یا لمس مکرر ناحیه مورد نظر منجر شود.

3.     خود زشت پنداری با رفتارهای مخفی‌کننده: فرد مبتلا به این نوع از اختلال، سعی می‌کند نقص‌های خیالی خود را با استفاده از لباس، آرایش یا تغییرات جسمانی پنهان کند. این رفتارها معمولاً به طور موقت اضطراب را کاهش می‌دهند، اما نگرانی‌ها به زودی بازمی‌گردند.

4.     خود زشت پنداری با رفتارهای اصلاحی: در این نوع، فرد به دنبال روش‌های مختلف برای اصلاح ظاهر خود می‌گردد، مانند جراحی‌های زیبایی متعدد یا استفاده از محصولات آرایشی خاص. این تلاش‌ها معمولاً نتایج موقتی دارند و نمی‌توانند نگرانی‌های عمیق فرد را برطرف کنند.

علائم اختلال خودزشت پنداری

علائم اختلالات خود زشت پنداری شامل نگرانی مداوم از ظاهر، بررسی مکرر خود در آینه، مقایسه مداوم با دیگران و تلاش‌های بی‌پایان برای پنهان کردن یا بهبود ظاهری است. این اختلال می‌تواند باعث ایجاد عوارض جدی مانند اختلالات خوردن، اختلالات اضطرابی و حتی افکار خودکشی شود. بنابراین، شناسایی و درمان به موقع آن از اهمیت بالایی برخوردار است. خود زشت پنداری علائمی شامل:

• توجه بیش از حد به نقص ظاهری که هیچ کس جز خود فرد متوجه آن نمی شود.
• باور قوی به وجود نقص ظاهری که فرد را زشت یا ناقص کرده است.
• تصور اینکه دیگران به شکل منفی به او توجه دارند یا او را مسخره می کنند.
• تلاش برای پنهان کردن نقص با روشهای مختلف آرایش و سبک‌های خاص لباس پوشیدن.
• مقایسه دائمی ظاهر خود با دیگران.
• مرتب برای کسب اطمینان از ظاهر خود متکی به نظر دیگران هستند.
• مدام جلوی آینه هستند یا کاملا برعکس از آینه اجتناب می کنند.
• کمالگرا هستند.
• پرهیز از موقعیت های اجتماعی.
• آرایش کردن افراطی یا تغییر لباس بی رویه
• انجام عمل‌های زیبایی متعدد

علل اختلال خودزشت‌ پنداری

اختلال خود زشت پنداری معمولاً در دوران نوجوانی، به‌ویژه در سنین ۱۲ تا ۱۳ سالگی، ظاهر می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهند که میزان ابتلا به این اختلال در زنان و مردان تقریباً برابر است. اگرچه علت دقیق آن مشخص نیست، اما ترکیبی از عوامل بیولوژیکی و محیطی در بروز آن نقش دارند. از جمله این عوامل می‌توان به استعداد ژنتیکی، مشکلات زیستی-عصبی مانند نقص در عملکرد سروتونین، ویژگی‌های شخصیتی و تجربیات منفی زندگی مانند بدرفتاری در کودکی، تروماهای جنسی و آزار همسالان اشاره کرد. بر اساس آمار، بین ۱.۷ تا ۲.۴ درصد از جمعیت ایالات متحده به این اختلال دچار هستند، یعنی تقریباً از هر ۵۰ نفر، یک نفر با این مشکل دست‌وپنجه نرم می‌کند.

عوارض اختلال خود زشت پنداری

بیشتر افراد ممکن است از برخی ویژگی‌های ظاهری خود ناراضی باشند، مانند فرم بینی، اندازه چشم‌ها یا شکل لب‌ها. با این حال، این دغدغه‌ها معمولاً تأثیری جدی بر زندگی روزمره‌شان نمی‌گذارد. اما در افراد مبتلا به اختلال خود زشت پنداری، نگرانی درباره نقص‌های واقعی یا خیالی در ظاهر به یک وسواس فکری تبدیل می‌شود و ساعت‌ها از زمان آن‌ها را درگیر می‌کند.

این افراد قادر به کنترل افکار منفی خود نیستند و حتی زمانی که دیگران اطمینان می‌دهند که مشکلی در ظاهرشان وجود ندارد، آن را باور نمی‌کنند. این وسواس فکری می‌تواند منجر به فرسودگی شدید عاطفی شده و عملکرد آن‌ها را در زندگی روزمره مختل کند. نگرانی مداوم از اینکه دیگران متوجه «عیب‌هایشان» شوند، ممکن است باعث اجتناب از محیط‌های کاری و آموزشی، کناره‌گیری از موقعیت‌های اجتماعی و حتی دوری از دوستان و خانواده شود.

درمان اختلال خودزشت پنداری

برای تشخیص دقیق و دریافت درمان مناسب، فرد مبتلا باید هنگام مراجعه به روان درمانگر یا متخصص سلامت روان، به‌طور واضح توضیح دهد که چه ویژگی‌هایی در ظاهرش باعث نگرانی و اضطراب او شده است. درمانگران آموزش‌دیده می‌توانند با بررسی این دغدغه‌ها، اختلال خود زشت پنداری را تشخیص داده و روش درمانی مناسبی را پیشنهاد دهند.

اگر فرزند شما آنقدر درگیر نگرانی درباره ظاهر خود شده که نمی‌تواند بر درس‌هایش تمرکز کند یا رفتارهای وسواسی مرتبط با این اختلال را نشان می‌دهد، مشورت با یک متخصص اعصاب و روان ضروری است.

خوشبختانه، روش‌های درمانی موثری برای کمک به افراد مبتلا به اختلال خود زشت پنداری وجود دارد که به آن‌ها امکان می‌دهد زندگی سالم و مفیدی داشته باشند. مهم‌ترین روش‌های درمانی عبارت‌اند از:

• روان درمانی شناختی (CBT) به بیماران کمک می‌کند افکار غیرمنطقی خود را شناسایی کرده و الگوهای فکری منفی را تغییر دهند. در طی جلسات درمانی، آن‌ها یاد می‌گیرند چگونه رفتارهای ناسالم خود را بشناسند و آن‌ها را با افکار و رفتارهای مثبت جایگزین کنند.
• داروهای ضدافسردگی، به‌ویژه مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (SSRIs)، می‌توانند علائم وسواس فکری و رفتارهای اجباری مرتبط با این اختلال را کاهش دهند و کیفیت زندگی بیمار را بهبود بخشند.

از آنجایی که هر فرد شرایط منحصربه‌فردی دارد، انتخاب روش درمانی مناسب نیاز به بررسی دقیق روانپزشک دارد. بسیاری از متخصصان توصیه می‌کنند برای دستیابی به بهترین نتیجه، ترکیبی از رفتاردرمانی شناختی و دارودرمانی استفاده شود.

نتیجه‌گیری

اختلال خودزشت‌پنداری یک مشکل جدی است که می‌تواند زندگی فرد را مختل کند. اگر احساس می‌کنید بیش از حد درگیر نقص‌های ظاهری خود هستید و این مسئله بر کیفیت زندگی شما تأثیر گذاشته است، بهتر است با یک روانشناس یا روانپزشک مشورت کنید. درمان به موقع می‌تواند کمک کند تا فرد از این افکار وسواسی رهایی یابد و زندگی شادتری داشته باشد.