رفع فیلترینگ غیر ممکن شد؟
روزنو :چندین ماه از آغاز به کار دولت جدید می‌گذرد و جز رفع فیلتر واتساپ و گوگل‌پلی، تغییری دیگری در روند فیلترینگ ایجاد نشده است، و به گفته حامد بیدی دولتی که با شعار رفع فیلتر آمد، حالا هیچ برنامه‌ای در این زمینه ندارد.
یک کنشگر فضای مجازی در پاسخ به این پرسش که با توجه به اینکه واتساپ رفع فیلتر شد، اما دیگر پلتفرم‌ها همچنان مسدود هستند، تصمیم‌گیری اصلی در زمینه رفع فیلترینگ در اختیار دولت است یا شورای عالی فضای مجازی، گفت: «دولت اگر بخواهد می‌تواند با یک دستور مستقیم این کار را انجام دهد. از نظر جایگاه و قدرت اجرایی، چنین امکانی وجود دارد و هیچ قانونی هم جلو آن را نمی‌گیرد. البته ممکن است درباره برخی موارد، مثل فیلترینگ تلگرام، دستور قضایی وجود داشته باشد، اما این هم با هماهنگی در سطح شورای سران قوا قابل حل است. در واقع، دولت اگر بخواهد، می‌تواند چنین همگرایی‌ای ایجاد کند. ارجاع مسئله به شورای عالی فضای مجازی در حالی صورت می‌گیرد که اساساً این شورا با فلسفه‌ی محدودسازی اینترنت شکل گرفته است. بنابراین، نباید انتظار داشت نهادی که از ابتدا برای محدودسازی ایجادشده، رفع فیلتر را در اولویت قرار دهد.»
حامد بیدی گفت: «من فکر می‌کنم دولت در حال حاضر هیچ عزم و اراده‌ای برای رفع فیلترینگ ندارد. پرونده‌ی رفع فیلترینگ در دولت بسته شده است و هیچ انگیزه‌ای نه در دولت، نه در وزارت ارتباطات، و نه در سایر نهاد‌های اجرایی برای پیگیری این مسئله وجود ندارد. به نظر می‌رسد حتی رفع فیلتر واتساپ و گوگل‌پلی هم صرفاً یک حرکت نمادین و نتیجه‌ی چانه‌زنی برای عبور از فشار اجتماعی بوده است.» به گفته این کنشگر فضای مجازی «هیچ برنامه عملیاتی مشخصی وجود ندارد و سخنانی که از سوی مسئولان شنیده می‌شود، صرفاً برای کاستن از فشار افکار عمومی است. آخرین مصوبه شورای عالی فضای مجازی نیز نشان می‌دهد که دیگر خبری از رفع فیلتر نخواهد بود. در عوض، چند پروژه‌ی تحت عنوان “درگاه حکمرانی‌پذیر” مطرح شده که بیشتر از آنکه به آزادسازی فضای مجازی کمک کند، به سمت کنترل و محدودسازی بیشتر می‌رود.»
او در ادامه در پاسخ به این پرسش که به نظر شما چرا واتساپ توانست رفع فیلتر شود، اما دیگر پلتفرم‌ها رفع فیلتر نشدند گفت: «دلیل اصلی‌اش این است که واتساپ و گوگل‌پلی در دسته‌ی رسانه قرار نمی‌گیرند. مشکل اصلی با پلتفرم‌هایی است که نقش رسانه دارند. اینستاگرام، توییتر، یوتیوب و سایر پلتفرم‌های رسانه‌ای در چارچوب سیاست‌های فعلی نمی‌گنجند و هیچ نشانه‌ای از عزم برای رفع فیلتر آنها وجود ندارد، مگر اینکه شخص رئیس‌جمهور مستقیماً وارد عمل شود. همان‌طور که در موضوع مذاکره با آمریکا دولت توانست با هماهنگی سطوح بالای حاکمیت پیش برود، در زمینه‌ی فیلترینگ هم فقط در آن سطح امکان‌پذیر است، نه از مسیر شورای عالی فضای مجازی که اساساً کارکردی معکوس دارد.»
فشار افکار عمومی کم شده است
بیدی در ادامه در مورد نقش رئیس‌جمهور در این مسئله گفت: «هنوز هم رئیس‌جمهور از نظر قانونی قدرت رفع فیلتر همه پلتفرم‌ها را دارد. اما به نظر می‌رسد که فشار افکار عمومی کم شده، رسانه‌ها کمتر به این موضوع می‌پردازند و جامعه هم دیگر مثل قبل پیگیر نیست. همین باعث شده دولت مسیر کم‌هزینه‌تر را انتخاب کند و موضوع را به شورای عالی فضای مجازی حواله دهد؛ شورایی که مأموریت اصلی‌اش توسعه‌ی شبکه ملی اطلاعات و کاهش وابستگی به اینترنت جهانی است.»
او افزود: «البته توجه کنید که بحث اینترنت در ایران دو بُعد دارد: یکی فیلترینگ داخلی، و دیگریت تحریم‌های بین‌المللی. بسیاری از سرویس‌های اینترنتی جهانی به خاطر تحریم‌ها برای آی‌پی‌های ایرانی در دسترس نیستند. از سوی دیگر، به دلیل نداشتن دسترسی به پرداخت‌های بین‌المللی، نمی‌توانیم از خدمات حرفه‌ای اینترنت استفاده کنیم. بنابراین، اگر قرار باشد مذاکراتی با آمریکا انجام شود، یکی از مطالبات باید رفع تحریم‌های فناوری و خدمات اینترنتی باشد، وگرنه حتی اگر تمام پلتفرم‌ها رفع فیلتر شوند، باز هم نمی‌توانیم از مزایای کامل اینترنت استفاده کنیم.»
بیدی در آخر در پاسخ به این پرسش که اگر در سال ۱۴۰۴ هم هیچ پیشرفتی حاصل نشود، آینده‌ی فضای مجازی ایران را چگونه می‌بینید، گفت: «آینده‌ی این فضا به طور مستقیم به مردم، رسانه‌ها و جامعه‌ی مدنی بستگی دارد. اگر فشار مطالبه‌گری ادامه یابد، شاید بتوان امید داشت. اما اگر این روند فعلی ادامه پیدا کند، سیر نزولی در حوزه فناوری شتاب خواهد گرفت. ما همین حالا هم از بسیاری از کشور‌های منطقه عقب افتاده‌ایم. حذف از جهان فناوری، در جهانی که فناوری پایه‌ی تمدن است، به معنای حذف تمدنی ایران از نقشه‌ی جهان خواهد بود.»
