بفرمایید دفاعِ سلف سرویس!
روزنو :محمدرضا ولی‌زادهخبرنگار«آجیل و پای سیب هم بذار. اگه کارت هدیه هم باشه دیگه تمومه»؛ این توصیه‌ها را علی قبل از جلسه دفاع پایان‌نامه به دوستانش می‌کند. می‌گوید خود استاد راهنمایش گفته البته با این توضیح که اینجا بعضی‌ها سلف‌سرویس هم دفاع می‌کنند. یعنی یک میزِ رنگین می‌چینند از دمِ در تا پای پروژکتور. هرچی خواستی هست. از نوشیدنی‌های سرد و گرم و سینی‌های موسوم به مزه بگیر تا انواع شیرینی و فینگرفود. علی می‌گوید اگر خیلی خرج نمی‌کنی با چند پَکِ پذیرایی درست‌وحسابی هم میشود یک نمره خوب گرفت.
طی روزهای اخیر در خبری اعلام شد که در پی پیگیری‌های مداوم شورای‌صنفی دانشگاه اصفهان، ممنوعیت پذیرایی در جلسات دفاع از پایان‌نامه با هدف کاهش هزینه‌های غیرضروری و تقویت تمرکز بر محتوای علمی، در جلسه شورای پژوهشی دانشگاه اصفهان به تصویب رسیده است. اصفهان، اولین دانشگاه نیست که در مسیر قدم گذاشته، دانشگاه آزاد چند سالی است که با ابلاغ بخشنامه‌ای پذیرایی اجباری در جلسه دفاع از پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها را ممنوع اعلام کرده، در همین روزهای پایانی سال گذشته هم معاونت‌آموزشی دانشگاه تهران در خصوص پذیرایی جلسات دفاعیه اعلام کرد: «بر اساس مصوبات شورای آموزشی دانشگاه مقرر شد واحد‌های دانشگاه به دانشجویان اعلام کرده تا از پذیرایی در جلسه دفاع از پایان‌نامه، رساله و پروپوزال اجتناب و به پذیرائی ساده‌ای که توسط واحد انجام میشود اکتفا کنند. این مصوبه در همان زمان به تمام واحد‌های دانشگاه ابلاغ و اطلاع‌رسانی لازم صورت گرفت لیکن به نظر می‌رسد این موضوع نیازمند فرهنگ‌سازی از یک‌سو و اهتمام جدی اساتید عزیز و دانشجویان گرامی از دیگر سو است.»
پیش از این هم چند دانشگاه در سراسر کشور نسبت به ممنوعیت پذیرایی اجباری و تهیه هدیه در جلسات دفاع اقداماتی را انجام داده بودند اما متأسفانه این رسم همچنان در بسیاری از دانشگاه‌های کشور مدت‌هاست رواج پیدا کرده که استمرار آن تبعات متعددی دارد. جلسات دفاع پایان‌نامه یا رساله دکتری، در اصل باید فرصتی برای ارائه پژوهش‌های علمی باشد، اما پس از ابتلا به پایان‌نامه‌فروشی و تقلب حالا با بحران جدی دیگری چون تشریفات نامتعارف پذیرایی هم دست‌وپنجه نرم می‌کند.
دفاعِ سلف سرویس!
علیرضا یکی از دانشجویانی که اخیرا از پایان‌نامه خود دفاع کرده، در این‌باره می‌گوید؛ «جلسات دفاع دانشگاه ما تبدیل به مراسم تولد شده، بچه‌ها کیک می‌گیرند، عکاس و فیلم‌بردار دارند و حتی روی میز اساتید هدایای عجیب‌وغریب می‌گذارند. همه هم استقبال می‌کنند. انگار که چشم‌وهم‌چشمی شده!» مهدی دیگر دانشجویی که در آستانه برگزاری جلسه دفاع از رساله دکتری‌اش قرار دارد، اینگونه از نگرانی‌هایش می‌گوید؛ «همه دانشجویان از وضعیت مالی یکسانی برخوردار نیستند. بعضی از دوستان ما انتظارات را بالا برده‌اند و امکان رقابت با آن‌ها وجود ندارد. همین مسأله اعتماد به‌نفس دیگر دانشجویان را پایین آورده، اصلاً حس ناکافی بودن می‌دهد و شرایط را برای برگزاری این جلسات سخت‌تر کرده که با این اتفاق فضا از ارائه و نقد علمی هم دور شده است.»
این دانشجویان درباره دفاع با میزهای سلف سرویس هم می‌گویند و معتقدند برای برخی دیگر کار از مراسم تولد گذشته و به شام عروسی رسیده است!
شما دفاع کن، پک پذیرایی را پیک می‌آورد
برای راستایی‌آزمایی این ادعای دانشجویان نیازی نیست سری به دانشگاه‌ها بزنید و مهمان سفره‌های دفاع شوید. با یک جست‌وجوی ساده در اینترنت هم می‌توان حجم گسترده این بازار ایجاد شده را هم دید. از آنجایی که بازار منتظر است هر چیزی تقاضا شد، خدماتش را هم ارائه کند، به جز امکان سفارش پک‌های جلسات دفاع از کسانی که کار تهیه غذا انجام می‌دهند، در فضای مجازی هم افراد زیادی بسته پذیرایی جلسه دفاع می‌فروشند. با تنوع و قیمت‌های مختلف. کاملا دسته‌بندی شده و با امکان ارسال سریع به اقصی‌نقاط ایران! با کیک، آجیل، آبمیوه، میوه و ساندویچ کوچک و...
در سایت اول؛ کف قیمت‌ها از ۲۰۰ هزار تومان شروع میشود تا ۵۰۰ هزار تومان. یعنی هزینه تهیه پک پذیرایی برای ۲۰ نفر می‌تواند به ۱۰ میلیون تومان هم برسد.
سایت دوم، جذاب‌تر است. پک‌ها اسم دارند. پک دفاع مدل «آفرین»، قیمت: ۳۰۰ هزار تومان. مدل «توانمندی»، ۲۶۵ و مدل «اعتبار» و «اندیشه» حدود ۲۵۰ هزار تومان. تفاوت‌ها در محتوای بسته است، یکی کنار ساندویچ ژامبون تنوری، آبمیوه طبیعی و دست‌ساز می‌دهد، یکی در کنار کیک نوتلا، ژله و آجیل مغز می‌گذارد.
برای بررسی بیشتر به یکی از صفحات‌مجازی هم پیام دادیم. اول، یک پیام پیش‌فرض فرستاد. «جلسه دفاع نه‌تنها فرصتی برای نشان دادن توان علمی و تحقیقی فرد است، بلکه به‌عنوان یک تجربه اجتماعی و فرهنگی نیز شناخته میشود. در این موقعیت، پذیرایی مناسب می‌تواند تأثیر مثبتی بر جو کلی جلسه بگذارد. پذیرایی از اعضای هیئت داوران، اساتید و مهمانان در چنین رویدادی، می‌تواند به یک بخش فراموش‌نشدنی تبدیل شود.» پیام دوم انتخاب موقعیت مکانی بود؛ «پک‌هایتان را در روز دفاع در دانشگاه خود تحویل بگیرید.» البته هزینه ارسال برعهده مشتری است. پس از رد و بدل شدن چند پیام ، ادبیات از حالت رسمی خارج شد و با پشتیبان سایت گفت‌وگو کردیم. شرط اول برای ادامه گفت‌وگو، تعداد پک‌های پذیرایی بود. یعنی برای ثبت سفارش باید حداقل 15 تا 20 پک تهیه کنید. و سوال بعدی: «چقدر می‌خواهی هزینه کنی؟» بعد از پاسخ به این سوال هم دسته‌بندی‌های لاکچری و اقتصادی را توضیح داد و از محبوب‌ترین پک پذیرایی‌اش گفت؛ «موز + دو عدد میوه فصل، قهوه، کروسان ساده، شات آجیل و کارد و چنگال و جعبه کرافت».
زعفران و ایرپاد؛ هدیه‌ی اساتید
اما نکته مهمتر از همه مواردی که تا اینجا گفته شد، آن‌طور که مشخص است، رسم پذیرایی در جلسات دفاع در بعضی دانشگاه‌ها حتی در نمره پایایی دانشجو هم تاثیر دارد. یکی از دانشجویان در این‌باره می‌گوید؛ «هر چقدر پول بدی، آش می‌خوری! بعضی دانشجو‌ها حتی در کنار این پک‌های خوراکی، هدیه‌های ویژه و جداگانه‌ای برای استادان در نظرمی‌گیرند، کارت هدیه می‌دهند، خودنویس می‌خرند، زعفران می‌دهند، دیدم که کار به ایرپاد و... هم رسیده، می‌گویند در نمره تاثیر دارد، ما هم باید بکنیم، یک‌بار است دیگر!»
دانشجوی دیگری هم در این‌باره معتقد است؛ «جلسات دفاع دانشگاه ما تبدیل به تالار پذیرایی شده، آنقدر که برای تشریفات جلسه وقت می‌گذارند، به فکر محتوا نیستند. کسی هم برخورد نمی‌کند. تازه می‌گویند هرچه بیشتر هزینه کنی و نمره بهتری هم می‌گیری!»
نظارتی که نیست
در این بین یکی از دیگر نکات مهم این است که حتی در دانشگاه‌هایی که برای پذیرایی‌های عجیب در جلسه دفاع ممنوعیت وجود دارد هم نظارت چندانی انجام نمی‌شود، یعنی در دستورالعمل دانشگاه پذیرایی نامتعارف ممنوع شده اما در اصل دانشجویان بدون هیچ نظارتی دفاع می‌کنند.
مریم، یکی از دانشجوهای دانشگاهی دولتی است که اخیراً از پایان‌نامه‌اش دفاع کرده، او می‌گوید؛ «در اصل دانشگاه با بخشنامه‌ای پذیرایی‌های مجلل را منع کرده، اما اگر کسی بخواهد این کار را هم انجام دهد، برخوردی با او نمی‌شود. همین امسال دانشجویی داشتیم که پذیرایی عجیبی در جلسه دفاع داشت، چند پک پذیرایی پخش کرد و یک نمره خوب هم گرفت. پیش از این به ما گفته بودند که که پذیرایی باید ساده، در حد چای و بیسکوئیت باشد یا مثلا شیرینی و آبمیوه که بتوان آن را از بوفه دانشگاه را تهیه کرد اما این چندمین بار است که این قانون، در دانشگاه رعایت نمی‌شود و اتفاقی هم نمی‌افتد.»
آنلاین دفاع می‌کنم تا پذیرایی نکنم
در این بین دانشجویانی هم هستند که برای دوری از تشریفات جلسه دفاع، برخط از پایان‌نامه یا رساله‌شان دفاع می‌کنند. یکی از دانشجویانی که در دانشکده غیرانتفاعی از پایان‌نامه ارشدش دفاع کرده است می‌گوید: «دانشگاه دو انتخاب پیش روی ما گذاشت، یکی دفاع حضوری، یکی هم آنلاین. واقعیت اینکه دوست داشتم حضوری دفاع کنم و مثلا یک عکس یادگاری از جلسه دفاعم داشته باشم، اما از طرف دیگر نمی‌خواستم درگیر بحث پذیرایی و اینکه چی تهیه ببینم و... بشوم. برای همین دفاع غیرحضوری و آنلاین را انتخاب کردم.» و البته این را هم باید گفت که در همه دانشگاه‌ها امکان دفاع غیرحضوری وجود ندارد.
حرمت دانشگاه و شأن علم باید حفظ شود
حالا چندین سال از معضل پذیرایی لاکچری در جلسات دفاع دانشگاه‌ها می‌گذرد. کمتر کسی است که در حرف با این موضوع مشکل نداشته باشد. برخی دانشگاه‌ها پذیرایی را ممنوع و حتی بخشنامه کرده‌اند که پذیرایی غیرمتعارف نباید صورت بگیرد. اگر دانشگاه‌هایی که هنوز در این باره سکوت کرده‌اند را فاکتور بگیریم، چرا هنوز نه تنها از رونق این مراسم کم نشده بلکه هر روز به ریخت‌وپاش‌های آن اضافه میشود؟ در این بین اگر حرمت دانشگاه و شأن علم را هم لحاظ کنیم، قانونی نیاز است که جلوی آن کسی که اجازه می‌دهد متر و معیار علم و زیست دانشگاهی، اقلام پک پذیرایی باشد را بگیرد.
