مقصر نبود شیر خشک کیست؟

عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس با انتقاد از عملکرد وزارت بهداشت، سامانه تیتک و تاخیر بیمه‌ها در پرداخت مطالبات، خواستار بازنگری فوری در دستورالعمل و اصلاح روند‌های اجرایی شد.

در روز‌هایی که مسئولان از لزوم حمایت از فرزندآوری سخن می‌گویند برخی خانواده‌های ایرانی در تهیه ابتدایی‌ترین نیاز نوزادان خود با مشکل مواجه‌اند؛ شیر خشکی که به جای در آغوش گرفتن نوزاد، پشت پیشخوان داروخانه‌ها و در هزارتوی بروکراسی گم شده است.

قاچاق همچنان ادامه دارد، داروخانه‌ها بی‌انگیزه شده‌اند و بیمه‌ها نیز با تأخیر‌های چندماهه، مشکلات را دوچندان کرده‌اند؛ این همان واقعیتی است که مصطفی جمالیان، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، به آن پرداخته و از یک بحران جدی در زنجیره تأمین شیر خشک پرده برداشته است. در ادامه مشروح این گفت‌و‌گو را می‌خوانید.

با توجه به اجرای طرح دارویار چرا این طرح همچنان بی‌نتیجه مانده است؟

جمالیان: ما با هدف کاهش قاچاق دارو، سیاست‌هایی نظیر الزام نسخه پزشک و ثبت اطلاعات در سامانه تیتک را اجرا کردیم. اما نتیجه‌ای که شاهد آن هستیم، تنها افزایش فشار به مردم و کاهش انگیزه داروخانه‌ها برای توزیع است. مصرف شیر خشک نه تنها کاهش نیافته، بلکه خانواده‌ها مجبورند با دشواری بیشتر و قیمت بالاتر نیاز فرزندانشان را تأمین کنند.

داروخانه‌ها شیر خشک را نقدی خریداری می‌کنند، اما بیمه هزینه آن را با تأخیر سه یا چهار ماهه پرداخت می‌کند. این در حالی است که با سخت‌گیری‌های فعلی، داروخانه‌ها باید با خانواده‌ها درگیر شوند، کارت ملی بگیرند، پاسخگو باشند و در نهایت هم پولشان را دیر دریافت کنند. طبیعی است که دیگر تمایلی به توزیع نداشته باشند.

ما از یک طرف تبلیغ فرزندآوری می‌کنیم، اما از طرفی تأمین شیر خشک را دشوار کرده‌ایم و این در حالی است که برخی مادران به دلایل پزشکی امکان شیردهی ندارند؛ نباید نیاز حیاتی نوزادان را به مسئله‌ای فرهنگی یا سوءاستفاده اقتصادی تقلیل داد.

با اجرایی شدن طرح دارویار، اما بحران شیرخشک همچنان درکشور وجود دارد؟

جمالیان: در شرایطی که سیاست‌های جمعیتی کشور بر افزایش نرخ فرزندآوری تأکید دارند، تأمین شیرخشک برای نوزادان با چالش‌های جدی مواجه شده است؛ مشکلی که خانواده‌ها، داروخانه‌ها و حتی نمایندگان مجلس را نگران کرده است.

کمبود شیرخشک در بازار دارویی کشور و ناتوانی در تأمین نیاز مادرانی که به دلایل پزشکی قادر به شیردهی نیستند، سبب نارضایتی مردم شده است. این در حالی است که سامانه تیتک، با هدف رهگیری دارو و اقلام سلامت‌محور از زمان تولید تا مصرف نهایی، مسئولیت نظارت بر توزیع این محصولات را بر عهده دارد.

با وجود ادعای نظارت هوشمند از سوی وزارت بهداشت، گزارش‌های میدانی از ادامه‌دار بودن مشکل دسترسی به شیرخشک حکایت دارند. بسیاری از داروخانه‌ها تمایلی به عرضه این محصول نشان نمی‌دهند. به گفته مسئولان برخی داروخانه‌ها، خرید نقدی شیرخشک از شرکت‌های توزیع‌کننده و پرداخت‌نشدن مطالبات از سوی بیمه‌ها، آنها را از ادامه فعالیت در این زمینه دلسرد کرده است.

تیتک آیا نظارتی روی توزیع شیر خشک دارد؟

جمالیان: کارکرد سامانه تیتک در رهگیری محصولات دارویی و شیر خشک، خواستار شفاف‌سازی وزارت بهداشت در خصوص مشکلات موجود در شبکه توزیع است، یعنی اگر سامانه تیتک (TTAC) توانایی رهگیری یک فرآورده را از زمان ورود به کشور تا عرضه در داروخانه و حتی رسیدن به دست مصرف‌کننده دارد، باید مشخص شود گره کار کجاست.

اگر مشکلی در وزارت بهداشت یا سیستم توزیع وجود دارد، باید رسماً اعلام شود. نمی‌توان همه‌چیز را به گردن مردم انداخت و تنها با شعار اصلاح فرهنگ مصرف، مشکل را نادیده گرفت.

برخی ادعا می‌کنند شیر خشک از کشور خارج شده و در صنایع بستنی‌سازی، پنیرسازی یا در کشور‌هایی مانند عراق مصرف می‌شود. با این حال، اگر سیستم توزیع ما سالم باشد، این قاچاق نمی‌تواند از مسیر رسمی انجام شود؛ بنابراین مشکل یا از نظارت است، یا از جای دیگری.

ما نمی‌توانیم با طرح تئوری‌های کلی مثل تغییر فرهنگ یا رفتار مصرف، از زیر بار کم‌کاری خود شانه خالی کنیم. اگر سامانه تیتک توانایی رهگیری کامل محصول را دارد، باید دقیقاً مشخص شود که کدام بخش از زنجیره تأمین دچار اختلال شده است.

واقعاً تهیه شیر خشک برای مردم سخت شده و خانواده‌هایی که فرزند خردسال دارند، با مشکلات جدی رو‌به‌رو هستند. نباید تمام فشار را به خانواده‌ها وارد کنیم، در حالی‌که کم‌کاری‌های اجرایی نادیده گرفته می‌شود.

همچنین بازنگری در روند‌های نظارتی، اصلاح شیوه‌نامه‌های بیمه‌ای و ایجاد مشوق‌هایی برای داروخانه‌ها بسیار مهم است؛ پیشنهاد‌هایی مانند پرداخت به‌موقع مطالبات داروخانه‌ها، شفاف‌سازی فرآیند‌های توزیع از طریق سامانه تیتک، و مقابله با سوءاستفاده از اقلام دارویی مطرح شده است.

چرا بیمه‌ها در پرداخت مطالبات تأخیر دارند؟

جمالیان: فرآیند تأمین شیر خشک، خواستار بازنگری فوری در دستورالعمل‌های توزیع این محصول حیاتی شد؛ در زمان افزایش قیمت شیر خشک، وعده داده شد که با استفاده از سامانه‌های مربوطه، این کالا به‌صورت هدفمند به دست مصرف‌کننده نهایی برسد. قرار بود بیمه‌ها نقش مؤثری در این فرآیند ایفا کنند، اما متأسفانه شاهد تأخیر‌های سه تا چهارماهه در پرداخت مطالبات داروخانه‌ها هستیم.

این تأخیر‌ها موجب شده داروخانه‌ها که شیر خشک را به‌صورت نقدی از شرکت‌های پخش خریداری می‌کنند، برای ادامه همکاری دچار مشکل شوند. داروخانه‌ای که سرمایه خود را به‌صورت نقدی صرف خرید محصول کرده، نمی‌تواند چند ماه برای دریافت پول خود از بیمه معطل بماند؛ بنابراین باید بیمه‌ها مکلف شوند پرداخت‌ها را به‌روز انجام دهند تا زنجیره تأمین شیر خشک دچار اختلال نشود.

برای بهبود فعالیت داروخانه‌ها چه باید کرد؟

جمالیان: در مواقع اضطراری باید اختیارات مشخصی به مسئول فنی داروخانه‌ها داده شود. اجرای خشک و غیر منعطف دستورالعمل‌ها در چنین شرایطی، تنها باعث نارضایتی مردم می‌شود. ما نمی‌توانیم با دید سنتی و بسته به موضوع شیر خشک نگاه کنیم؛ داروخانه‌ها به‌صورت شبانه‌روزی فعالیت دارند و در موارد استثنایی، باید اختیار تصمیم‌گیری به مسئول فنی داده شود تا مشکلات را همان‌جا حل کند.

با توجه به تجربه چندساله کشور در اجرای این فرآیند، اکنون زمان آن فرا رسیده که دستورالعمل‌ها بازبینی و به‌روز شوند. در غیر این صورت، حتی اگر اقدامات متعددی انجام شود، باز هم نارضایتی مردم پابرجا خواهد ماند.