در روز‌های جنگی و بحرانی مسوول مدیریت شهری کجاست؟
روزنو :۴۸ ساعت پس از مواجهه با جنگی تمام عیار و در حالی که شهروندان تهرانی و برخی دیگر از شهر‌های کشور در معرض آسیب‌های ناشی از انفجار‌های حمله هوایی قرار داشتند، بالاخره مسئولان کشوری و شهری تمهیداتی را برای پناهگاه‌های شهروندان در نظر گرفتند.
دیروز سخنگوی دولت اعلام کرد که مدارس، مساجد و متروها از یکشنبه شب، ۲۴ ساعته در اختیار مردم است.
به گزارش روز نو، این در حالی است که در اغلب کشور‌های دنیا در مواجهه با اتفاقاتی اینچنین مثل جنگ و زلزله در همان ساعات اولیه یا حتی پیش از آن، تمهیداتی برای اسکان مردم در نظر گرفته می‌شود تا در هنگام بروز اتفاق، جان‌پناهی برای شهروندان باشد.
با این حال در این میان آنچه بیش از همه به چشم می‌آید ناتوانی مدیریت شهری در پایتخت ۱۰ میلیون نفری کشور و شهر‌های بزرگ دیگر است که این روز‌ها در معرض آسیب حمله هوایی قرار دارند.
هرچند در این میان برخی در شبکه‌های اجتماعی با اشاره به اخباری که در یکی دو سال اخیر از غزه شنیده شد؛ مکان‌هایی مثل مدارس و بیمارستان‌ها و پناهگاه‌ها را نیز به دلیل احتمال اصابت موشک امن نمی‌دانند و چندان گرایشی به استفاده از این پناهگاه‌ها ندارند، اما نباید فراموش کرد که مدیریت بحران یکی از وظایف حاکمیتی است که دولت و مدیریت شهری موظف به اجرای آن بوده و حالا در این شرایط جای خالی آن به شدت احساس می‌شود.
مدیریت بحران در ایران که هم در معرض اتفاقات طبیعی مثل زلزله قرار دارد و هم با وجود مشکلاتی در عرصه بین‌الملل همواره در معرض جنگ؛ موضوعی فراموش شده است که کمتر هزینه‌ای برای آن شده
وضعیت اسفبار مدیریت بحران در ایران
گفته می‌شود که بیش از ۸۰ درصد سازمان‌ها در طول عمر خود حداقل یک بحران بزرگ را تجربه می‌کنند که می‌تواند بقای آنها را تهدید کند. در چنین دنیای پر ریسکی، مدیریت بحران دیگر یک مفهوم انتزاعی نیست، بلکه مهارتی حیاتی و ضرورتی عملیاتی است. با این حال این مقوله در کشوری که هم در معرض اتفاقات طبیعی مثل زلزله قرار داشته و هم با وجود مشکلاتی در عرصه بین‌الملل همواره در معرض جنگ، موضوعی فراموش شده بود که کمتر هزینه‌ای برای آن شده است.
بحران یک وضعیت ناگهانی، غیرمنتظره و بسیار جدی است که نظم عادی امور را به‌هم می‌ریزد و تهدیدی بزرگ و حیاتی برای افراد، سازمان‌ها یا حتی کل یک جامعه محسوب می‌شود. ویژگی اصلی بحران، فوریت بالا و نیاز به تصمیم‌گیری سریع و قاطع تحت فشار است، چرا که زمان برای واکنش بسیار محدود است. پیامد‌های یک بحران معمولاً نامشخص و بالقوه فاجعه‌بار هستند و می‌توانند منجر به خسارات جدی مالی، جانی و روانی و اعتبار شوند.
در چنین شرایطی اسکان مردم در مکانی امن و ارایه خدمات اولیه به آنها حرف اول را می‌زند.
شهرداری تهران و سایر کلانشهر‌های کشور در این باره همیشه با بحران مواجه بوده و حتی در بحران‌هایی به شدت کمتر هم قدرت اداره اوضاع را نداشته‌اند.
معمولا شهرداری در شرایط مختلف باران، برف و ... غافلگیر می‌شود. حتی در موضوع قطع برق در خیابان‌ها و خاموشی چراغ‌های راهنمایی هم در گوشه گوشه شهر شاهد بحران هستیم. در چنین شرایطی عجیب نیست که در بحرانی در این سطح مثل حملات گسترده اسرائیل که این روز‌ها کشور با آن درگیر است؛ شهروندان احساس تنهایی و بی‌پناهی کنند.
این در حالی است که تجربه جنگ‌های معاصر مثل تهاجم نظامی روسیه به اوکراین، بر اهمیت سازه‌های زیرزمینی همچون مترو به عنوان پناهگاه‌های اضطراری مهر تأیید زده است؛ تحلیل‌های تخصصی نشان می‌دهند که ایستگاه‌های متروی تهران عمدتا فاقد زیرساخت‌های کامل مبتنی بر اصول پدافند غیرعامل هستند.
این اظهارات که جزو آخرین اطلاعات در خصوص امکانات مترو تهران برای پناه‌دهی است نشان می‌دهد که مترو تهران تنها در مرحله تدوین پروتکل بوده و هنوز تجهیزات خاصی ندارد.
مدیریت بحران یکی از وظایف حاکمیتی است که دولت و مدیریت شهری موظف و متولی آن هستند و حالا در این شرایط جای خالی آن به‌شدت احساس می‌شود
توصیه چمران به استفاده از مترو و سوله‌های شهرداری
دیروز در بحبوحه حملات اسرائیل به پایتخت، شورای شهر تهران هم تشکیل جلسه داد و در کنار برخی موارد به شدت غیر ضروری مثل تغییر نام خیابان، به موضوع پناهگاه نیز پرداخت.
رئیس شورای شهر تهران در این باره گفت که باید روی مسئله پناهگاه‌ها کار شود و با توجه به تجربه زمان جنگ باید از همان پناهگاه‌های گذشته استفاده کنیم.
مهدی چمران افزود: «در تهران و شهر‌های دیگر متأسفانه به صورت کامل پناهگاهی نداریم؛ باتوجه به تجربه زمان جنگ باید از همان پناهگاه‌های گذشته استفاده کنیم. در زمان جنگ نیز یک ستادی تشکیل شد که من هم در آن حضور داشتم و طرح ایجاد پناهگاه‌های مختلف در آن در نظر گرفته شد. برنامه‌ای که بررسی شد ساخت دیواره‌های بتنی بود که اتفاقا چند روز اخیر این طرح‌ها را دوباره بررسی کردم. این پناهگاه‌ها مثل سنگر‌های جنگ است که با پیچ و مهره به هم وصل می‌شوند. دوستان ما بایستی روی این موضوع کار کنند و برنامه‌ریزی درستی در این زمینه انجام شود».
رئیس شورای شهر تهران اضافه کرد: «ما در زمان جنگ در خوزستان و در شهر اهواز شروع به ساختن پناهگاه‌ها کردیم و در تهران مردم به زیرزمین‌ها می‌رفتند تا بمباران به پایان برسد. با این حال امروز باید یک کار مهندسی انجام شود؛ خیلی از کشور‌ها در استاندارد‌های ساختمانی پناهگاه دارند؛ حتی کشوری مثل سوئیس پناهگاه‌های مقابله با تشعشعات اتمی دارد».
وی در پاسخ به سوالی درباره استفاده از مترو و سوله‌های بحران در این زمینه بیان کرد: «برای استفاده از مترو باید آن را تعطیل کرد؛ اما در شرایط خیلی حاد می‌توان استفاده کرد. متروها، چون زیر زمین قرار دارند پناهگاه‌های مناسبی هستند، اما استفاده از سوله‌های بحران در مقابل بحران مناسب نیست؛ این سوله‌ها برای استفاده از وسایل ضروری در شرایط ضروری مورد استفاده قرار می‌گیرند و بیشتر برای زلزله ساخته شده‌اند نه بمباران».
چمران در پایان تاکید کرد: «به هر حال هم متروها و هم پارکینگ‌های طبقاتی وزارتخانه‌ها و ساختمان‌های بلند مکان‌های خوبی هستند که می‌شود برای بحران خاص آنها را آماده کرد. ما با شهرداری برنامه‌ریزی کردیم که جلسه بگذاریم؛ با استانداری و فرمانداری نیز باید جلساتی برگزار و در این زمینه تقسیم وظایف کنیم. البته ان‌شاءالله کار به آنجا نرسد، اما کشور ما از قدیم مورد حمله قرار می‌گرفت و باید آمادگی لازم را پیدا کنیم. به لطف خدا انتهای این مسیر قطعا پیروزی خواهد بود».
در شرایط حمله موشکی چه کنیم؟
حملات موشکی یکی از تهدیدات جدی در شرایط جنگی و بحران‌های امنیتی به شمار می‌روند. با وجود همه نقصان‌های مورد اشاره بهتر است از اصولی که در هنگام حملات هوایی باید بدان توجه کنیم آگاه باشیم شاید کمی از اضطراب و خطراتی که ما و خانواده‌مان را تهدید می‌کند کم کنیم.
ابتدا اینکه همیشه آمادگی داشته باشیم و با سیستم‌های هشدار و اطلاع‌رسانی محلی در صورت وجود آشنا باشیم.
از سوی دیگر یک برنامه اضطراری خانوادگی شامل مکان‌های پناهگاه و نحوه ارتباط با یکدیگر را در نظر داشته باشیم.
کیت اضطراری شامل آب، غذا، دارو، چراغ قوه و رادیو و تلفن همراه را همیشه در دسترس داشته باشیم.
به محض دریافت هشدار حمله، به سرعت به مکان امن و پناهگاه برویم. اگر در داخل ساختمان هستیم، به اتاقی بدون پنجره برویم. در صورت امکان، از پناهگاه‌های طراحی‌شده استفاده کنیم و از نزدیک شدن به پنجره‌ها و در‌ها خودداری کنیم تا از خطر شیشه‌های شکسته در امان باشیم.
حتی اگر در دسترس است، از کلاه ایمنی و ماسک استفاده کنیم.
توصیه می‌شود از وسایلی مانند بالش، پتو یا کتاب‌های ضخیم برای محافظت از سر و بدن خود در برابر آسیب‌های احتمالی استفاده کنیم.
پس از پایان خطر، به آرامی وضعیت را بررسی کنیم و از سلامت خود و دیگران مطمئن شویم. همچنین مراقب خرابی‌های ساختمانی، آتش‌سوزی یا دیگر خطرات باشیم.
در صورت وجود آسیب یا نیاز به کمک، با مقامات محلی تماس بگیریم.
از نزدیک شدن به مناطق آسیب‌دیده و خرابی‌ها خودداری کنیم.
از منابع معتبر اخبار و اطلاعات مربوط به وضعیت جاری را دنبال کنیم.
در صورت امکان، به افرادی که نیاز به کمک دارند (کودکان، سالمندان یا افراد ناتوان) کمک کنیم.
همچنین سعی با حفظ آرامش خود به دیگران نیز آرامش بدهیم و از بزرگ‌نمایی و ایجاد استرس پرهیز کنیم.
بدیهی است اقدامات سریع و مناسب در مواقع حمله موشکی می‌تواند جان افراد را نجات و خسارات را کاهش دهد. آگاهی و آمادگی قبلی نقش مهمی در افزایش ایمنی افراد و جامعه دارد. به همین منظور ضروری است شهروندان به این نکات مهم توجه ویژه‌ای داشته باشند.
