رابطه مکانیسم ماشه و قیمت دلار
روزنو :با اینکه دلار در طول جنگ ۱۲ روزه به حدود ۹۳ هزار تومان رسیده بود، با برقراری آتش‌بس به ۸۵ هزار تومان سقوط کرد و تا مدت‌ها در بازه ۸۵ تا ۸۹ هزار تومان در نوسان بود و کمتر در کانال ۹۰ هزار تومانی معامله می‌شد، اما در هفته جاری قیمت دلار صعودی شد. در بازار آزاد چهارشنبه ۵ شهریور نیز به ۹۹ هزار تومان رسید و احتمال دارد مانند اسفند ۱۴۰۳، به ۱۰۰ هزار تومان هم برسد.
یک کارشناس بازار‌های مالی: اگر قیمت دلار همینطور افزایشی شود و با فعالسازی مکانیسم ماشه به بالای ۱۰۰ هزار تومان برسد، تورم ناشی از افزایش قیمت دلار گریبان‌گیر جامعه خواهد شد و در شرایط فعلی آثار تورمی ممکن است منجر به ایجاد ناآرامی‌های اجتماعی شود
از آنجا که قیمت دلار همواره یکی از شاخص‌های تاثیرگذار بر تورم بوده است، روند فعلی قیمت دلار، کارشناسان بسیاری را از تبعات آن نگران کرده است. در همین خصوص پیام برازجانی، کارشناس اقتصادی، در صفحه شخصی خود در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «دلار ۹۸ هزار تومان شده و احتمالا تا چند هفته آینده به بالای ۱۰۰ هزار تومان خواهد رسید. بانک مرکزی هم تسلیم شده و ناتوانی‌اش را پذیرفته، با توجه به حجم نقدینگی و رشد تورم، قیمت بازار به نزدیک ۱۳۰ هزار تومان تا شب عید و در نتیجه جمعیت زیر خط فقر به ۵۰ درصد خواهد رسید. تازه اگر جنگ نشود وگرنه ...!»
البته سایه جنگ تنها مسئله اقتصاد ایران نیست، در این روز‌ها به مهلت اتحادیه اروپا برای فعالسازی مکانیسم ماشه نزدیک‌تر می‌شویم و احتمال تشدید تحریم‌ها به این واسطه نیز وجود دارد.
تصمیمات داخلی
مهمتر از مکانیسم ماشه است
برای بررسی تاثیر فعالسازی احتمالی مکانیسم ماشه بر بازار ارز، علی‌اصغر سمیعی، کارشناس بازار ارز، به اقتصاد ۲۴، گفت: «من پیشتر هم گفته بودم که مهمتر از فعال شدن مکانیسم ماشه و اعمال تحریم‌های جدید، تصمیماتی است که داخل کشور می‌گیریم. البته که سیاست خارجه اثر دارد ولی تصمیمات و سیاست‌گذاری‌های اقتصادی داخل کشور است که تکلیف را معلوم می‌کند. چه با دنیا در حال صلح باشیم و چه نباشیم آنچه اثر می‌گذارد، تصمیمات مبتنی بر نرخ‌های دستوری و فشار بر فعالان اقتصادی است.»
بانک مرکزی شاید در کوتاه‌مدت و در بازه یک روزه تا یک هفته‌ای بتواند با مداخلات سنگین قیمت دلار را کنترل کند ولی اگر مکانیسم ماشه فعال شود، در میان مدت دلار مجددا به بالای ۱۰۰ هزار تومان باز خواهد گشت
او ادامه داد: «بار‌ها تاکید شده است که اگر سیاست‌های اقتصادی‌مان را اصلاح کنیم، ارز تک نرخی و قیمت آن واقعی شود، کسری بودجه نداشته باشیم و نرخ تورم را کمتر از ۵ درصد کنیم، همه اینها باعث می‌شود که بتوانیم اقتصادمان را به بهترین نحو اداره کنیم. البته که باید با دنیا در صلح باشیم تا کارمان راحت شود ولی اصل این است که اقتصاددان‌ها را در سیاست‌گذاری‌ها دخیل کرد و دست از اقتصاد دستوری برداشته شود. بار‌ها گفته‌ایم که قیمت یعنی علامت؛ علامت غیر واقعی جامعه را گمراه می‌کند، اقتصاد را به فلاکت می‌کشاند و فقر را گسترش می‌دهد.»
این تحلیلگر بازار ارز در ارزیابی خود از سیاست بانک مرکزی برای نگه داشتن قیمت دلار، عنوان کرد: «چه پیش از جنگ و چه پس از جنگ، این سیاست درست نبود. به چه قیمتی، نرخ ارز را ثبات نگه داریم؟ بانک مرکزی با چاپ اسکناس و خلق پول دارد ارزش تومان را از دست می‌دهد و این اقدام صحیح ارزیابی نمی‌شود. اگر می‌خواهیم قیمت ارز را ثابت نگه داریم، راهش این نیست که با تزریق بیش از تقاضا این کار را انجام دهیم بلکه باید نرخ تورم را به صفر نزدیک کنیم.»
فعال شدن مکانیسم ماشه
به معنی تحریم‌های اثرگذارتر است
سمیعی درباره اثرات فعال شدن مکانیسم ماشه بر قیمت ارز، بیان کرد: «فعال شدن مکانیسم ماشه فشار‌های اقتصادی را بیشتر می‌کند ولی اصل به تصمیمات مسئولان اقتصادی کشور باز می‌گردد. اگر تصمیمات صحیح گرفته شود، اثر فشار‌های بین‌المللی به حداقل می‌رسد. سکانداران اقتصاد کشور هستند که می‌توانند با واقعی کردن قیمت‌ها و فرستادن سیگنال‌های مثبت به کارآفرینان، اقتصاد را سامان دهند. البته اگر ما با دنیا به صلح برسیم به نفع اقتصاد کشور است ولی اثر اصلی را خودمان که اداره‌کننده اقتصاد کشور هستیم، می‌گذاریم.»
در برهه فعلی ریسک‌های سیستماتیک در حال افزایش هستند و نشانه‌ای هم نمی‌بینیم که به کاهش آنها امیدوارم باشیم؛ بنابراین هرچقدر به موعدی که اتحادیه اروپا برای فعالسازی مکانیسم ماشه معین کرده است، نزدیک شویم و توافقی هم حاصل نشود، طبیعتا در بازار‌های مالی مشکلات زیادی خواهیم داشت به صورتی که افزایش تقاضا برای دلار هم تشدید خواهد شد
او ضمن تاکید بر اینکه هر نوع تحریمی برای هر کشوری اثر منفی و تخریبی دارد و فعال شدن مکانیسم ماشه به معنی تحریم‌های گسترده‌تر و اثرگذارتر است، افزود: «اگر خدای ناکرده کار به اجرایی شدن این نوع تحریم‌ها یا بدتر از آن بکشد، سرمایه که از خطر گریزان است، از بازار بورس به بازار‌های دیگر ازجمله طلا و ارز روانه و باعث ایجاد صدمات بیشتر به اقتصاد کشور می‌شود. در آن شرایط سرمایه‌گذاران کمتری به بورس رغبت پیدا می‌کنند و حتی بازار‌هایی همچون ملک و سایر سرمایه‌گذاری‌هایی که امکان نقد شوندگی کمتری دارند دچار رکود‌های پیشواز رونده هم خواهند شد. همچنین صنایعی که بیشترین آسیب را خواهند دید، آن دسته‌ای هستند که بیشترین وابستگی را به بازار‌های خارجی و جهانی دارند.»
این تحلیلگر تاکید کرد: «اگر بنابر این باشد که با تزریق بیش از تقاضا قیمت ارز را سرکوب کنیم و قیمت حامل‌های انرژی را در حد پایین و صفر نگه داریم و بنزین ۴۵ هزار تومانی را با نرخ ۳ هزار و هزار و ۵۰۰ تومان به فروش برسانیم، این کار‌ها به نفع اقتصاد کشور نیست و بهتر است ما پول نداشته باشیم. ما باید منابع کشور را صحیح هزینه کنیم تا بتوانیم به اقتصادمان سامان بخشیم.»
امیدی بر کاهش ریسک‌ها نیست
یک تحلیلگر بازار‌های مالی در گفت‌و‌گو با «توسعه ایرانی»، علت افزایش دوباره قیمت دلار به نزدیک ۱۰۰ هزار تومان در بازار آزاد را مشخصا افزایش ریسک‌ها دانست.
برزو حق‌شناس توضیح داد: در برهه فعلی ریسک‌های سیستماتیک در حال افزایش هستند و نشانه‌ای هم نمی‌بینیم که به کاهش آنها امیدوارم باشیم؛ بنابراین هرچقدر به موعدی که اتحادیه اروپا برای فعالسازی مکانیسم ماشه معین کرده است، نزدیک شویم و توافقی هم حاصل نشود، طبیعتا در بازار‌های مالی مشکلات زیادی خواهیم داشت به صورتی که افزایش تقاضا برای دلار هم تشدید خواهد شد.
برزو حق‌شناس در گفت‌و‌گو با «توسعه ایرانی»: علت افزایش دوباره قیمت دلار به نزدیک ۱۰۰ هزار تومان در بازار آزاد مشخصا افزایش ریسک‌ها بوده است. بانک مرکزی هم برای جلوگیری از این افزایش کار خاصی نمی‌تواند انجام دهد، زیرا مشکل اقتصادی نیست و ناشی از افزایش ریسک‌های سیاسی است
او درباره قیمت دلار اظهار کرد: اکنون اگر بخواهیم قائل به ارزش ذاتی هم باشیم، دلار بالای ازش ذاتی خود ایستاده است و حباب موجود، مثبت است، اما حباب مثبت دلیلی بر کاهش قیمت نیست، چراکه این حباب ناشی از افزایش ریسک‌هاست؛ هرچقدر این ریسک‌ها تشدید شوند، این حباب مثبت هم بزرگتر خواهد شد.
این کارشناس بازار ارز تصریح کرد: افزایش کنونی قیمت دلار یک مسئله اقتصادی نیست که بگوییم با توصیه، بحث و دلیل اقتصادی رفع شود بلکه یک بحث سیاسی و ناشی از ریسک است. در واقعیت امر هم بانک مرکزی برای جلوگیری از این موضوع کار خاصی نمی‌تواند انجام دهد، زیرا مشکل اقتصادی نیست و این افزایش تقاضا ناشی از افزایش ریسک‌های سیاسی است؛ اگر این موارد سیاسی حل نشود، تقاضا هم تشدید خواهد شد.
به اعتقاد او، بانک مرکزی شاید در کوتاه‌مدت و در بازه یک روزه تا یک هفته‌ای بتواند با مداخلات سنگین قیمت دلار را کنترل کند ولی اگر مکانیسم ماشه فعال شود، در میان‌مدت دلار مجددا به بالای ۱۰۰ هزار تومان باز خواهد گشت.
احتمال ایجاد ناآرامی‌های اجتماعی
درپی آثار تورمی افزایش قیمت دلار
حق‌شناس در پاسخ به اینکه «در کنار تشدید تحریم‌ها به واسطه فعالسازی مکانیسم ماشه، اگر دلار هم در بالای ۱۰۰ هزار تومان تثبیت شود، چه تبعاتی برای اقتصاد برجای خواهد گذاشت؟»، پاسخ داد: رسیدن دلار به بالای ۱۰۰ هزار تومان در کنار تشدید تحریم‌ها، اوضاع را بدتر خواهد کرد.
او ادامه داد: نهایتا هرچقدر دلار بالای ۱۰۰ هزار تومان بماند و ریسک‌ها هم کاهش پیدا نکنند، کنترل اوضاع برای بازارها سخت‌تر خواهد شد، زیرا برای این کنترل عرضه باید به صورت مداوم زیادتر شود و برای این افزایش عرضه، ذخایر بانک مرکزی تا حد معینی پاسخگو است و از یک جا به بعد احتمال دارد دست بانک مرکزی خالی شود و برای کنترل قیمت، ارز و طلایی نداشته باشد.
این تحلیلگر مسائل اقتصادی تاکید کرد که رسیدن دلار به بالای ۱۰۰ هزار تومان جزو آثار قیمتی است و افزایش ناآرامی‌ها در بازارها، ازجمله آثار اقتصادی و اجتماعی این امر است.
حق‌شناس هشدار داد: اگر قیمت دلار همینطور افزایشی شود و با فعالسازی مکانیسم ماشه به بالای ۱۰۰ هزار تومان هم برسد، یک تورم ناشی از افزایش قیمت دلار گریبان‌گیر جامعه خواهد شد، کالا‌ها گران‌تر خواهند شد و به هر صورت تبعات تورمی خود را در جامعه بر جای خواهد گذاشت. او خاطرنشان کرد که در شرایط فعلی آثار تورمی ممکن است منجر به ایجاد ناآرامی‌های اجتماعی شوند.
