پیشنهاد علی مطهری برای نجات ایران با مذاکره مستقیم با آمریکا

زمینه بین‌المللی و تهدید مکانیسم ماشه

پس از خروج یک‌جانبه آمریکا از توافق برجام در دوران ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ و بی‌عملی اروپا در حفظ مفاد توافق، اکنون تروئیکای اروپایی (فرانسه، آلمان و بریتانیا) در اقدامی متناقض، مکانیسم ماشه را فعال کرده‌اند.

به گزارش روز نو  این سازوکار، مسیر بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه ایران را هموار می‌کند و دوره‌ای ۳۰روزه را برای احیای تمامی تحریم‌های لغو شده پس از برجام آغاز می‌کند. مارک فینو، سخنگوی اسبق وزارت خارجه فرانسه، در این باره تحلیل کرده است

 آمریکا در حال حاضر از فشار‌های بین‌المللی، از جمله استفاده از مکانیسم ماشه، برای وادارکردن ایران به مذاکرات دوجانبه بهره‌برداری می‌کند.

در همین راستا، احتمال برگزاری دیداری بی‌سابقه بین دونالد ترامپ و رئیس‌جمهور ایران در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل در حال مطرح‌شدن است که می‌تواند صحنه دیپلماسی را به طور کلی تغییر دهد؛ هرچند در حال حاضر چنین دیداری دور از ذهن است.

موضع روسیه و آژانس انرژی اتمی

هم‌زمان با این تحولات، میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین، اعلام کرد در نشست آتی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، برنامه هسته‌ای ایران در کانون توجه قرار خواهد گرفت.

این نشست از ۸ تا ۱۲ سپتامبر در وین برگزار می‌شود و می‌تواند بر تصمیم‌گیری‌های بین‌المللی درباره ایران تأثیر مستقیم داشته باشد.

پیشنهاد علی مطهری؛ ابتکار دیپلماتیک یا جسارت سیاسی؟

در این فضای بحرانی، علی مطهری در نامه‌ای سرگشاده به رئیس‌جمهور، پیشنهاد آغاز مذاکره مستقیم با آمریکا را مطرح کرده است.

 او با اشاره به اعلام آمادگی وزیر امور خارجه آمریکا برای مذاکره، از دولت خواسته است شرایطی را تعیین کند که اگر از سوی آمریکا پذیرفته شود، امکان دیدار و گفت‌وگوی مستقیم رئیس‌جمهور ایران با دونالد ترامپ در کشور ثالث یا در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل فراهم شود.

مطهری در نامه خود سه شرط اصلی برای آغاز مذاکره تعیین کرده است: کنارگذاشتن الزام آمریکا به توقف کامل غنی‌سازی توسط ایران؛ تضمین عدم تکرار حمله نظامی به ایران؛ تعهد آمریکا به پرداخت خسارات حملات اخیر.

او این پیشنهاد را منوط به تصویب شورای عالی امنیت ملی و تأیید رهبر انقلاب می‌داند و در عین حال اذعان دارد که به مقامات آمریکایی نمی‌توان اعتماد داشت، اما در عالم حکمرانی، گاهی مصالح کشور ایجاب می‌کند که با «این موجودات خاص» نیز وارد تعامل شد، همان‌گونه که پیامبر اسلام (ص) پیش از فتح مکه با دشمنان مشرک مذاکره کرد.

ارزیابی نتایج احتمالی مذاکره از دیدگاه مطهری

مطهری در تحلیل خود دو حالت اصلی را برای آینده مذاکرات متصور است: اگر آمریکا شروط ایران را نپذیرد، ایران از موضع اخلاقی و دیپلماتیک برتر برخوردار خواهد شد و اتحاد داخلی تقویت خواهد شد؛ اگر آمریکا شروط را بپذیرد، زمینه برای یک توافق برد-برد فراهم می‌شود و در صورت عدم حصول نتیجه، ایران می‌تواند ادعا کند که تمام راه‌های دیپلماتیک را آزموده و این آمریکا بوده که مسیر گفت‌و‌گو را مسدود کرده است.

مطهری همچنین معتقد است عملی‌شدن این پیشنهاد، می‌تواند شکاف‌هایی میان آمریکا و رژیم صهیونیستی ایجاد کرده و حتی موجب متوقف‌شدن مکانیسم ماشه شود. او در پایان تأکید دارد که فارغ از مسیر دیپلماسی، آمادگی نظامی و اتحاد ملی باید حفظ شود.

تحلیل کارشناسان داخلی؛ فرصت یا تهدید؟

در همین راستا، عبدالرضا فرجی‌راد، استاد دانشگاه و دیپلمات پیشین، در گفت‌وگویی با خبرآنلاین اظهار کرد که اروپا برخلاف آمریکا در اجرای فوری مکانیسم ماشه عجله‌ای ندارد و احتمال تعویق آن تا شش ماه آینده بیش از ۵۰ درصد است.

او همچنین تأکید کرد ایران باید از موضوع جنگ اوکراین برای نزدیکی بیشتر با اروپا بهره ببرد، اما رفع تحریم‌های کلیدی، بدون توافق مستقیم با واشنگتن ممکن نیست.

 نامه سرگشاده علی مطهری را می‌توان تلاشی برای شکستن بن‌بست دیپلماتیک فعلی دانست. در شرایطی که فشار‌های خارجی، تهدید تحریم‌های جدید و احتمال درگیری نظامی سایه افکنده‌اند، او خواستار بازتعریف سیاست خارجی با اولویت مذاکره با آمریکا شده است.

هرچند این پیشنهاد با توجه به بی‌اعتمادی گسترده به آمریکا در فضای سیاسی کشور ممکن است با مخالفت‌هایی روبه‌رو شود، اما می‌تواند بستری برای گفت‌وگوی جدی در سطوح عالی تصمیم‌گیری فراهم آورد.

در نهایت، ایران برای عبور از این مرحله حساس نیازمند رویکردی منعطف، واقع‌بینانه و در عین حال با حفظ اقتدار و انسجام ملی است. نامه علی مطهری را باید در این چارچوب بررسی کرد.