نانوایان به حق شان رسیده‌اند؟!
روزنو :براساس داده‌های رسمی مرکز آمار، قیمت نان طی یک سال گذشته حدود ۱۰۰درصد افزایش یافته، اما نصیب کارگران نانوا از این افزایش قیمت، چیزی نزدیک به هیچ بوده است.
بسیاری از نانوایان در استان‌های مختلف با بیش از ۱۰ ساعت کار در روز، حقوقی کمتر از حقوق وزارت کار می‌گیرند.
به گزارش روز نو طبق قانون کار، دستمزد این گروه از کارگران با سازوکار پیمان‌های دسته‌جمعی تعیین می‌شود و، چون قدرت گروه کارگری برای مذاکره بسیار ضعیف است، در نتیجه این سازوکار تعیین دستمزد، جواب نمی‌دهد و حتی برخی سال‌ها اصلاً پیمانی برای تغییر دستمزد منعقد نمی‌شود. به همین دلیل است که حقوق کارگران نانوا، معمولا بسیار کمتر از حقوق کارگران حداقل‌بگیر وزارت کار است که حقوقشان سالی یک بار در شورای عالی کار تعیین می‌شود.
۳۰ سال سابقه، ۱۳ ساعت کار و ۱۴ میلیون تومان حقوق
«مهران» یک کارگر نانواست که بیش از ۳۰ سال سابقه کار دارد و از این ۳۰ سال تنها ۲۱ سال بیمه برای او رد شده است. وضعیت این کارگر نمونه خوبی برای به تصویر کشیدن اوضاع و احوال دردناک معیشتی کارگران نانواست.
حقوقی که مهران برای ۱۳ ساعت کار در روز می‌گیرد حدود ۱۵ میلیون تومان است. او در پاسخ به این سوال که «با ۱۵ میلیون تومان در ماه چگونه سر می‌کنید؟» می‌گوید: «۶ میلیون تومان اجاره‌خانه می‌دهم. بخشی بابت اقساط جهیزیه دخترم می‌رود و باقیمانده هم صرف پول آب و برق و گاز و خورد و خوراک می‌شود».
قیمت‌هایی که بی‌توجه به مزد ثابت افزایش می‌یابند
مرکز آمار ایران، تورم نقطه به نقطه شهریور ماه را ۴۵.۳درصد و تورم اقلام خوراکی، یعنی دقیقا بخشی که کارگران بیش از همه با آن سر کار دارند را ۵۷.۹درصد اعلام کرده. در چنین شرایطی دستمزد بسیاری از کارگران نانوا در سال جدید و با وجود افزایش قیمت نان هنوز افزایش نیافته است.
این کارگر نانوا از سخت‌تر شدن روزبه‌روز زندگی گله کرده و می‌گوید: «یک کیسه برنج، یک میلیون و ۶۰۰هزار تومان شده، اما مزد من کارگر با ۱۳ ساعت کار روزانه هنوز ۶۰۰هزار تومان است».
یک حساب و کتاب دم‌دستی، نشان می‌دهد که دخل و خرج زندگی او و امثال وی به‌هم نمی‌خورد. شاید اگر فرصتی برای اضافه‌کاری یا شغل دوم بود، می‌توانستیم تناسبی بین دخل و خرج پیدا کنیم، اما با شرایط توصیف شده و ۱۳ ساعت کار روزانه به نظر نمی‌رسد شغل دومی در کار باشد. از او می‌پرسم از کدام‌یک از هزینه‌های اصلی زندگی زده‌اید تا بتوانید زندگی را اداره کنید؟ می‌گوید: «اداره‌ای در کار نیست! سه ماه است کرایه خانه ندادم. رفته‌ام بنگاه و تعهد کتبی دادم که اگر یک ماه دیگر کرایه خانه‌ام عقب بیفتد، خودم اسباب و اثاثیه‌ام را جمع کنم و بروم».
برای آنکه بگوید اوضاع معیشتی چقدر بد است، دوباره قیمت اقلام خوراکی را مرور می‌کند: «روغن ۶۰۰هزار تومان و یک کیلو گوشت ۹۰۰هزار تومان است. من کارگر با ۳۰ سال کار، نباید بتوانم یک مهمان به خانه‌ام دعوت کنم؟! نباید توان یک مسافرت رفتن داشته باشم؟ کارم به جایی رسیده که برنج را کیلویی می‌گیرم. من حتی نمی‌توانم برای خانه شکر بخرم».
شرمنده خانواده
«در خجالت خانواده‌ام مانده‌ام»؛ این جمله را هر چند دقیقه یک بار تکرار می‌کند. «مگر بچه من لباس نمی‌خواهد؟ یعنی من با ۱۳ ساعت کار باید دغدغه خورد و خوراک داشته باشم؟ ما باید بمیریم؟».
کارگران از زندگی عقب مانده‌اند. آنها بهترین سال‌های عمر و بهترین ساعات روزشان را صرف کار کرده‌اند، اما نصیب‌شان از این همه کار حتی یک زندگی ساده بخور و نمیر هم نیست! آن‌طور که مهران می‌گوید، چند وقت پیش، زمانی که مشکلات مالی زندگی خانوادگی‌اش را به‌هم ریخته بود، با کمک یک خیّر توانسته کمی اوضاع را روبه‌راه کند و به قول خودش «جلو بیاید». او با ۳۰ سال سابقه کار سخت، برای پیشبرد زندگی‌اش همچنان مستاصل است.
کارگران نانوا با روزی بیش از ۱۰ ساعت کار سخت کنار تنور، دستمزدی کمتر از مزد مصوب وزارت کار می‌گیرند و افزایش حقوقشان، زمانی موکول به افزایش قیمت نان می‌شود و زمانی هم منوط به پرداخته یارانه دولتی
دستی در خمیر و دستی در زباله
با نانوای دیگری صحبت می‌کنم. «محمد» بیش از ۱۵ سال سابقه کار دارد و سهمش از این تجربه کاری بالا، درآمد ۱۲ میلیون تومانی ماهانه است. می‌گوید: «سه فرزند دارم و برای آنکه از پس مخارج زندگی بربیایم باید شغل دوم داشته باشم».
صحبت‌هایم با او در رابطه با وضعیت بد معیشتی چیز جدیدی ندارد؛ روایت، همان روایت همیشگی درد و استیصال است. از او می‌پرسم چگونه صبح تا شب در نانوایی کار می‌کنید و بعد شغل دوم هم دارید؟ در ابتدا تمایلی به صحبت کردن در رابطه با شغل دوم خود ندارد، اما کمی که گفت‌و‌گو پیش می‌رود، محمد هم راحت‌تر صحبت می‌کند.
آن‌طور که از گفته‌هایش پیداست، گهگاهی برای گذران امور زندگی و رها شدن از استیصال معیشت، مجبور است شبانه ضایعات جمع کند! این تنها کاری است که می‌تواند بعد از فراغت از کار نانوایی انجام دهد. او تاکید می‌کند که فقط گاهی شبانه بیرون می‌زند و تا ۵ صبح ضایعات جمع می‌کند و بعد دوباره به نانوایی می‌رود و تا ۹ شب کار می‌کند.
می‌گوید: «من دستم به خمیر می‌خورد و نباید به زباله دست بزنم، اما مجبورم! اگر مردم ببینند چه می‌گویند؟».
این وضعیت زندگی «مهران» و «محمد» و بسیاری دیگر از کارگران نانوای این سرزمین است. آنها با صرف نیروی کار خود در تمام ساعات شبانه‌روز، باز هم نمی‌توانند روزگار خود و خانواده‌شان را به راحتی سپری کنند.
سازوکار ناقص پیمان‌های دسته‌جمعی
فعالان کارگری می‌گویند سازوکار پیمان‌های دسته‌جمعی برای افزایش حقوق کارگران نانوا جواب نمی‌دهد و حقوق این کارگران نیز باید مطابق با مصوبه شورای عالی کار افزایش پیدا کند. معتقدند پیمان‌های دسته‌جمعی تنها در صورتی جواب می‌دهد که طرفین گفت‌و‌گو در موضعی برابر باشند و تشکل‌های مستقل کارگری هم توان فعالیت داشته باشند.
کارگران در ایران، اما در ضعیف‌ترین حالت ممکن هستند و توان چانه‌زنی ندارند بنابراین گرچه افزایش سالانه دستمزد در شورای عالی کار نیز خود محل انتقاد است و در سازوکار به اصطلاح سه‌جانبه این شورا جایی برای قدرت‌نمایی کارگران وجود ندارد، اما به هر حال تضمینی برای افزایش سالانه وجود دارد؛ تضمینی که کارگران نانوا از آن بی‌بهره هستند.
در حال حاضر مزد کارگران برای روزی ۱۱ ساعت کار مفید حدود ۵۰۰هزار تومان است که ماهانه ۱۲ میلیون تومان می‌شود و کفاف هزینه‌های زندگی را نمی‌دهد
گفت‌و‌گو با «نودهی» دبیر انجمن صنفی کارگران نانوای سبزوار، به وضوح وضعیت ضعف کارگران را نشان می‌دهد و دور از ذهن نیست که وضعیتی مشابه در استان‌های دیگر بین نمایندگان کارگری و کارفرمایی برقرار باشد.
دبیر انجمن صنفی کارگران نانوای سبزوار می‌گوید: به تازگی در اداره کار برای به‌روزرسانی دستمزد کارگران با گروه کارفرمایی جلسه داشتیم، اما هنوز برای افزایش دستمزد با اعضای اتحادیه به توافق نرسیده‌ایم و طرف کارفرما خیلی روی مواضع خود پافشاری می‌کند.
او می‌گوید: سه ماه است قیمت نان زیاد شده، اما دستمزد کارگران تغییر نکرده است. کارگران از ما که نماینده آنها هستیم انتظار دارند اقدامی انجام دهیم و ما هم تلاش می‌کنیم، اما تا این لحظه موفق نشده‌ایم.
۱۱ ساعت کاری که ۵۰۰ هزار تومان قیمت می‌خورد
نودهی می‌گوید: افزایش قیمت نان ۱۰۰درصد بوده و ما در مذاکرات، صراحتا گفتیم حقوق کارگران چند سال است تغییر نکرده و حالا باید دستمزدی تعیین شود که کارگران با آن بتوانند گذران زندگی کنند. در حالی‌که گروه کارفرمایی می‌خواهد از این افزایش ۱۰۰درصدی، مبلغ ناچیزی برای دستمزد نانوا در نظر بگیرد و ما فعلاً زیر بار نرفته‌ایم.
به گفته او، در حال حاضر مزد کارگران برای روزی ۱۱ ساعت کار مفید حدود ۵۰۰هزار تومان است که ماهانه ۱۲ میلیون تومان می‌شود و کفاف هزینه‌های زندگی را نمی‌دهد.
دبیر انجمن صنفی کارگران نانوای سبزوار می‌گوید: کارگران زیر فشار زندگی له شده‌اند. باور کنید چند روز پیش کارگری تماس گرفت و گفت دیگر طاقت ندارم و می‌خواهم خودکشی کنم. ببینید کارگر را به کجا رسانده‌اند که دیگر نمی‌خواهد زندگی کند!
دستمزد کارگران نانوا گرو گرفته شده است!
طی روز‌های اخیر شاهد تجمع نانوایان در اصفهان و اهواز در اعتراض به عدم پرداخت یارانه نان از سوی دولت بوده‌ایم. پیشتر نیز نانوایان در اعتراض به همین موضوع تجمعاتی در استان‌های مختلف برگزار کرده بودند و دور از ذهن نیست که این اعتراضات در دور جدید به استان‌های دیگر نیز کشیده شود. صاحبان نانوایی‌ها می‌گویند بدون پرداخت کمک هزینه از سوی دولت، این شغل برای ما صرف نمی‌کند و هزینه‌های نانوایی نسبت به درآمد، تناسبی ندارد و موجب ضرر است.
آن‌طور که برخی از کارگران می‌گویند، کارفرمایان افزایش دستمزد را موکول به پرداخت کمک هزینه نان از سوی دولت کرده‌اند و دولت هم فعلا واکنشی نشان نداده است. این وسط، دستمزد کارگران نانوا گرو گرفته شده است. آنها با روزی بیش از ۱۰ ساعت کار سخت کنار تنور، دستمزدی بسیار کمتر از دستمزد وزارت کار می‌گیرند و افزایش حقوقشان، زمانی موکول به افزایش قیمت نان می‌شود و زمانی هم موکول به پرداخته یارانه دولتی. دستمزد این کارگران، اما با توجه به ضعف ساختاری چانه‌زنی، آن‌چنان که باید افزایش پیدا نمی‌کند و مشکلات معیشتی‌شان روزبه‌روز بیشتر می‌شود.
