انتقاد عضو شورای شهر از مانع تراشی ها و عملکرد شهرداری
اجرای کامل و حتی ناقص طرح تفصیلی با منافع شهرداری تهران و در آمد حاصل از تراکم فروشی توسط این سازمان در تضاد است و به همین دلیل اجرای این طرح با مانع روبرو است. این مهمترین پیام تحلیل یک کارشناس شهری و یک عضو شورای شهر تهران از مشکلات طرح تفصیلی است که می توان آن را طرح تجات بخش پایتخت هم نامگذاری کرد.
به گزارش خبرنگار پیام نو، شهرداری تهران طرح تفصیلی را نقشه راه مدیریت شهری تهران نامید تا بر اساس این طرح هرگونه تصمیم‌گیری و اقدام در شهری با بیش از ۱۳ میلیون نفر جمعیت بر اساس برنامه باشد، نقشه راهی که به قول کارشناسان به بیراهه رفت و تهران نه تنها به مقصد برنامه‌مند شدن نزدیک نشد بلکه فاصله اش دور و دورتر شد.
شهرداری از عدم اجرای طرح تفصیلی سود می برد
فرشید مقدم سلیمی، پژوهشگر اجتماعی در بررسی مطالعات اجتماعی طرح تفصیلی تهران که در تاریخ ۱۹ خرداد برای انجمن جامعه شناسی ایران ارایه شد، طرح تفصیلی تهران را فاقد پشتوانه بینش و مطالعه جامعه شناختی می داند و در پاسخ به سوال پیام نو درباره مشکلاتی که از بی برنامگی برای شهر تهران به وجود آمده است می گوید: «مشکلات شهر تهران خیلی واضح است. آنقدر که صدایش در آمده است و گوش مردم را آزرده است. آلودگی هوا، ترافیک، مشکلات محیط زیست، آسیب های اجتماعی و… . به هر بخشی که نگاه کنید مشکلات بسیار زیادی دیده می شود که وجود این مشکلات بخشی به دلیل نبود طرح های توسعه شهری با کیفیت است.»
مقدم سلیمی ادامه می دهد: «موضوع مهم آن است که طرح های شهری می توانستند به تخفیف مشکلات شهر تهران کمک کنند یا دست‌کم به گونه ای باشند که خودشان زمینه برای ایجاد مشکلات به وجود نمی آوردند. امروز ما می توانیم سوال کنیم طرح های شهری چه کمکی به کاهش مشکلات شهر تهران می کنند؛ مثلا این طرح ها برای کم کردن آلودگی هوای تهران یا کم شدن آسیب های اجتماعی چه می کنند! به نظر می رسد این طرح ها نه تنها مشکلات را کم نکردند بلکه در برخی موارد به جامعه شهری ضربه زده اند.»
وی با انتقاد از اینکه موضوع وخیم تر اجرا نشدن همین طرح هایِ مسأله دار است، می گوید: «الان جامعه حرفه ای خواسته اش این است که همین طرح های شهری ناقص که فاقد نگاه کل نگر بوده اند اجرا شوند اما شهرداری این کار را نمی کند چون اجرای این طرح ها که به منزله قانونمند شدن و در نتیجه محدود شدن دایره عمل شهرداری است با اقتصاد حاکم بر این نهاد عمومی در تضاد است. اقتصاد شهرداری تهران و تمام شهرداری های کشور به فروش تراکم گره خورده است و فروش تراکم موجد یک رانت بسیار گسترده است که شهردای ها نمی توانند به راحتی از آنها دست بکشند. در دوره های گذشته هم این کار انجام نشد و حدود ۲۰ سال است که فروش تراکم به این شکل وجود دارد. طرح جامع اول و دوم تهران کنار گذاشته شدند و طرح جامع سوم نیز ۷ سال است که تصویب شده اما جدی گرفته نمی شود. طرح تفصیلی جدید نیز اجرا نمی شود.»
این پژوهشگر اجتماعی حوزه شهری، یکی از نتایج پایبندی به طرح تفصیلی را قانونمندتر شدن مدیریت شهری می داند و می گوید: « این طرح با کنترل شهرداری قصد دارد، اجازه ندهد تا در هر مکان و موقعیتی دل‌بخواهی اجازه ساخت و ساز داده شود و هر میزان تراکمی به فروش برسد.»
وی با بیان اینکه یکی از مشکلات طرح جامع و تفصیلی تهران این است که مطالعات اجتماعی واقعی ندارند، می گوید: «اگرچه در شرح خدمات طرح تفصیلی بخشی تحت عنوان مطالعات اجتماعی وجود دارد و این بخش نیز اجرا شده است اما به دو دلیل معتقدیم اینها مطالعات اجتماعی به معنای دقیق آن نیست. نخست اینکه در آنها مفاهیم و متغیرهای مشخصاً اجتماعی مورد بررسی نیست و دوم اینکه ایرادهای روش شناختی جدی در بیشتر این طرح ها قابل مشاهده است که آنها را بی نتیجه یا نتایجشان را بی اعتبار می کند و در این مطالعات اجتماعی این طرح ها متغیرهایی مانند بعد خانوار، مهاجرت و مرگ و میر و موالید و … بررسی شده اند که در اصل متغیرهای جمعیت شناسی هستند در حالی که مفهوم جمعیت متمایز از مفهوم جامعه است. موضوع مطالعات اجتماعی در رویکردهای مختلف آن گروه ها و نهادها و سازمان اجتماعی است و مفاهیم مهمی چون همبستگی اجتماعی، واقعیت اجتماعی و سرمایه اجتماعی است. مطالعه اجتماعی در عین حال مطالعه تاریخی هم هست اما ما نگاه تاریخی را نیز در این طرح ها نمی بینیم. مطالعات اجتماعی در این طرح ها مطلقاً متکی به داده های مرکز آمار ایران هستند و ورود به جامعه محلی و میدان تحقیق در آنها رخ نداده است. تکیه آنها صرفاً به داده های کمی و کلی است که آنها هم به شدت ناقص اند و بر اساس آنها امکان اینکه بتوان تحلیل جامعی ارائه شود وجود ندارد.»
شهرداری طرح تفصیلی را اجرا نمی کند
محمد سالاری، عضو کمیسیون شهرسازی و معماری شواری چهارم شهر تهران نیز با تایید اینکه طرح های تفصیلی شهر تهران اجرایی نمی شوند به پیام نو می گوید: «طرح جامع در سال ۸۶ ابلاغ شد اما متاسفانه طرح تفصیلی که قاعدتا باید همزمان با طرح جامع ابلاغ می شد با فاصله ۵ ساله ابلاغ شد. طرح تفصیلی شهر تهران برشی از طرح جامع است. طرح تفصیلی شهر تهران بر اساس ۱۸ راهبرد طرح جامع عمل می کند. قاعدتا راهبردهایی که سال ۸۶ تنظیم شده اند ممکن است بعد از این همه سال موضوعیت نداشته باشد چون توسعه شهرها در دنیای کنونی با پیشرفت تکنولوژی به ویژه در کلانشهر تهران که هر سال شاهد ایجاد یک شهر کوچک در درون آن هستیم نشان دهنده این است با این فاصله ۵ ساله به خوبی ممکن نباشد.»
سالاری یکی دیگر از مشکلات عدم تحقق طرح تفصیلی را بحث عدم تهیه و اجرای طرح های موضعی و موضوعی می داند و معتقد است: «طرح های موضعی و موضوعی بعد از طرح جامع و تفصیلی، سطح سوم طرح های توسعه شهری در تهران را تشکیل می دهند. این دو طرح در واقع طرح های جامع و تفصیلی را به صورت عملی در شهر اجرایی می کند که هیچ کدام از اینها تاکنون اجرا نشده اند. هر چند مطالعات این طرح ها کیفی نبوده است اما عدم اجرای این طرح ها باعث ایجاد مشکل در شهر شده است. از همه بدتر این است که این طرح ها به کتابچه هایی برای آرشیو در کتابخانه تبدیل می شوند زیرا قابلیت اجرایی ندارند.»
رویکرد درآمدزایی شهرداری تهران عامل محقق نشدن طرح تفصیلی تهران
وی یکی از مهمترین مشکلات تهران در راستای محقق نشدن طرح تفصیلی را رویکرد درآمدزایی شهرداری تهران عنوان می کند و می گوید: «در طرح تفصیلی پهنه بندی هایی که در ارتباط با نوع کاربری ها قرار داده شده اند، مشخص کرده است چه قسمت هایی از تهران باید چه نوع کاربری هایی داشته باشند و میزان بارگذاری، تعداد طبقات و سطح اشغال را مشخص کرده است. متاسفانه در این زمینه هم شهرداری تهران با رویکرد درآمدزایی که داشته عمل کرده است. قبل از ابلاغ طرح تفصیلی شهرداری تهران به مردم و متولیان ساخت و ساز فراخوان داد که با طرح تفصیلی تعداد طبقات کاهش پیدا می کند. بسیاری از شهروندان بر اساس ضوابط گذشته پروانه گرفتند. با این روش اطلاع رسانی بسیاری از مطالعاتی که مشاورین گروه مناطق انجام داده بودند زیر سوال رفت.»
این عضو شورای شهر تهران می گوید: «یکی دیگر از مشکلات املاک بزرگ و متوسط مقیاس است. در فرآیند کمیسیون ماده ۵ بسیاری از این املاک با امکان سنجی های سطحی با رویکرد درآمدزایی به کارگروه های کمیسیون ماده ۵ ارسال می شد و در آنجا مصوبه ساخت می گرفتند حتی تغییر کاربری صورت می گرفت.»
سالاری عملکرد صورت گرفته در این زمینه را باعث ایجاد نابهنجاری در جامعه می داند و می گوید: «شورای شهر چهارم به صورت جدی در این زمینه وارد عمل شده است. در این دوره شورا جلسات بسیاری با کمیسیون ماده ۵ داشته است و انتقادات بسیاری به موضوعات مختلف در زمینه ساخت و ساز در شهر انجام دادیم اما گویا فایده چندانی نداشته است. در حال حاضر به دنبال تقویت نظارت اجتماعی و اعتماد میان شهروندان و شورای شهر چهارم هستیم. رویکرد کمیسیون ماده ۵ را اصلاح کردیم و در چندماه اخیر شاهد روند گذشته نبودیم. در کمیسیون شهرسازی و معماری یک کارگروهی نظارتی ایجاد کردیم که به صورت آنلاین در فرآیند سیستمی صدور پروانه ورود پیدا کنیم تا همه مصوبات کمیسیون های معماری مناطق ۲۲ گانه را مشخص کرده و با طرح تفصیلی مطابقت دهیم و مغایرت ها را احصا کنیم و به شهردار تهران و شهرداری مناطق ارائه دهیم. متاسفانه به رغم اعلام کمیسیون شهرسازی و معماری باز هم شاهد اقدامات جدی برای توقف این روند بودیم که قرار است این موضوع به صورت جدی دنبال شود.»
وی تصمیم های صورت گرفته در شهرداری را مغایر با طرح تفصیلی می داند و تاکید می کند: «امیدواریم شهرداری تهران بر اساس اجازه ای که طرح تفصیلی شهر تهران داده است به تراکم فروشی بپردازد. یکی از بحث های ما از ابتدای شورای چهارم این است که تصمیم های صورت گرفته در شهرداری مغایر با طرح تفصیلی است که امیدواریم با روند صورت گرفته در این دوره شورا این مسائل متوقف شوند.»
به گزارش خبرنگار پیام نو شهرداری تهران تراکم می فروشد و شهر تهران در حال انفجار است. در این میان طرح نصفه و نیمه تفصیلی هم اجرا نمی شود تا مشکلات تهران روز به روز بزرگ و بزرگ تر شود. اینکه تهران چقدر دیگر توان دارد مشخص نیست اما مشکل اصلی حال نزار پایتخت بی برنامگی است و طرح تفصیلی با این وضع اجرا در حال تبدیل شدن به نوشدارویی پس از مرگ سهراب است.
