پایتخت در آستانه تعطیلی
براساس اطلاعات منتشرشده از سوی نهاد متولی در وزارت نفت از ابتدای سال جاری تاکنون روزانه ۱۰۳ میلیون لیتر بنزین مصرف شده و تراز تولید و مصرف منفی شده است.
روزنو :
بنزین پتروشیمی می سوزد، بخشنامه های دولتی ادامه دارد
آلودگی پیوسته شهرهای بزرگ از جمله تهران امسال زودتر از سال‌های گذشته خودنمایی کرد تا نفس‌ها به شماره بیفتد. حتی تاکنون بارش باران و برف نیز به داد مسئولان نیامده است تا این آلودگی گاه به گاه شود نه مستمر. اما چرا حجم آلودگی هوا در شهرهای بزرگی همچون پایتخت تمامی ندارد؟ برخی از کارشناسان براین باورند که توزیع بنزین پتروشیمیها بعد از سال‌ها یکی از علل تشدید آلودگی هواست هرچند مسئولان امر نه‌تنها این اظهارنظر را به‌صراحت رد نکرده‌اند، بلکه با توجه به افزایش میزان مصرف بنزین، حتی از صادرات آن خبر داده‌اند و حتی معتقدند که این بنزین آلودگی ندارد.
براساس اطلاعات منتشرشده از سوی نهاد متولی در وزارت نفت از ابتدای سال جاری تاکنون روزانه ۱۰۳ میلیون لیتر بنزین مصرف شده و تراز تولید و مصرف منفی شده است. سه پالایشگاه بندرعباس، هرمز و ستاره خلیج‌فارس ۷۰ درصد تولیدات فرآورده‌های نفتی را برعهده دارند. هرچند شنیده‌ها حکایت از این مهم دارد که میزان تولید بنزین در پالایشگاه ستاره خلیج فارس به حداقل ظرفیت ممکن رسیده است و برای همین تولید و توزیع بنزین پتروشیمی در دستور کار قرار گرفته است . براساس ادعای مسئولان نفتی در حال حاضر در کشور ۱۰۲ میلیون لیتر بنزین تولید و بیش از ۱۰۳ میلیون لیتر و گاهی ۱۰۶ میلیون لیتر مصرف روزانه بنزین داریم. در چنین شرایطی پای استفاده از ذخایر استراتژیک به میان خواهد آمد؛ ذخایری که گفته می‌شود تمام شده و برای جبران کمبود کنونی، تولید بنزین پتروشیمیها در دستور کار است.
بازگشت به گذشته
نخستین بار در سال 1391 بود که به دلیل تحریم‌ها و کمبود شدید بنزین، بنزین پتروشیمیها عرضه شد. در همان زمان یکباره آلودگی هوا دوچندان شد و مسئولان وقت با کتمان این موضوع، برای برون‌رفت از این مسئله، راهکارهایی از جنس آب‌پاشی را نیز مطرح کردند. سال‌ها بود که موضوع تولید بنزین پتروشیمیها دیگر به میان نمی‌آمد، اما گویا دوباره تاریخ در حال تکرار است، با یک تفاوت عمده که مسئولان دیگر آن را تکذیب نمی‌کنند بلکه با صراحت می‌گویند این بنزین آلودگی ندارد. بنزین پتروشیمی همواره منتقدان و حتی موافقانی دارد.
بازگشت بنزین پتروشیمی آلوده
معصومه ابتکار، رئیس اسبق سازمان حفاظت محیط زیست به‌عنوان یک مخالف در صفحه توئیتر خود در این‌باره نوشت: «باز هوا سرد شد و آلودگی هوای کلانشهرها افزایش یافت. گرچه تابستان خوبی هم نبود.گزارش‌ها حاکی از کاهش تعداد روزهای سالم، توقف نوسازی خودروهای فرسوده، کم‌توجهی به معاینه فنی و محورهای دیگر برنامه کاهش آلودگی هواست و خبر بازگشت بنزین پتروشیمی آلوده به چرخه توزیع. با مردم صادق باشید.»
تولید و توزیع و صادرات بنزین پتروشیمی در کشور
جلیل سالاری، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی با اشاره به اینکه آدرس غلط برای بنزین می‌دهند، گفت: «در پتروپالایشگاه‌ها یکی از سیاست‌ها این است که در برخی شرایط محصولات پتروشیمی را متناسب با شرایط بازار تولید می‌کنند. می‌توانیم بنزین پتروشیمی را در داخل کشور تولید کنیم و اکنون نیز پتروشیمیها تولید و صادر می‌کنند. برای داخل نیز می‌توان از این ریفورمیت استفاده کرد و مشکلی ندارد.» او درباره آلایندگی بنزین پتروشیمی تاکید کرد: «این بنزین آلودگی ندارد؛ مولفه بنزین است و ترکیبات پالایشگاهی نیز لحاظ می‌شود. مولفه بنزن نهایتا بنزین نیست و یک ترکیب تبدیل به بنزین استاندارد می‌شود که براساس آن امکان تولید در داخل وجود دارد، اما اکنون ظرفیت داریم و شرایط مناسب است و با آمدن پالایشگاه آبادان نیز ۳۰۰ هزار بشکه به این ظرفیت اضافه می‌شود.»
بنزین یورو 3 با اکتان پایین‌تر در آلودگی هوا تاثیرگذار است
سیدحمید حسینی، رئیس هیئت‌مدیره اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی ایران با بیان اینکه مسئله آلودگی هوا را نمی‌توان با دو عامل سنجید، درباره استفاده از مازوت به هممیهن، گفت: «اعلام رسمی مبنی بر این است که در کارخانه‌ها و نیروگاه‌های تهران مازوت نمی‌سوزانند و به‌جای آن قطعا گاز یا گازوئیل می‌سوزانند.» رئیس اتحادیه فرآورده‌های نفتی، با اشاره به اینکه بنزینی به نام بنزین پتروشیمی نداریم، افزود: «پتروپالایشگاهی داریم که محصولاتی شبیه به بنزین تولید می‌کند. در گذشته مسئولان مربوطه وارد نبودند. بَنزَنی که برای افزایش اکتان در بنزین استفاده می‌شود، خطرناک بود و قرار گرفتن انسان در معرض آن می‌توانست ایجاد بیماری کند. در حال حاضر هم تاییدیه‌ای مبنی بر تولید بنزین پتروشیمی وجود ندارد اما اگر رافینت یا... در ترکیب استفاده کنند، واقعا محصول پالایشگاهی است. یعنی میعانات گازی تصفیه و این محصولات را تولید می‌کند. اما من فکر نمی‌کنم که حتی اگر بنزین پتروپالایشگاه هم وجود داشته باشد آن اتفاقات سال 90 برای کشور رخ دهد و ضرر داشته باشد.» حسینی با بیان اینکه بخشی از بنزین توزیع‌شده در کشور یورو4 نیست، گفت: «بنزین یورو 3 و با اکتان پایین‌تر و قطعا در آلودگی هوا تاثیرگذار است. اما موضوع مهم این است که 450 هزار خودروی فرسوده در کشور وجود دارد و تعداد زیادی از آن در تهران تردد می‌کنند. بخشی از این خودروهای فرسوده در حمل‌ونقل عمومی استفاده می‌شود. ایران بعد از چین، آمریکا و روسیه بیشترین آلاینده‌ها به ویژه کربن را دارد و اگر به توافق‌نامه پاریس پیوسته بودیم به دلیل ضرری که به محیط‌زیست می‌زنیم، باید سالانه میلیاردها دلار جریمه می‌پرداختیم.»
بنزین یورو4 توزیع نمی‌شود
ناصر رئیسی‌فرد، رئیس سابق انجمن صنفی جایگاه‌داران کشور درباره توزیع بنزین پتروشیمی به هممیهن گفت: «در دولت احمدی‌نژاد که تولید بنزین به دلیل تحریم‌ها کاهش یافت، بنزین پتروشیمی تولید و عرضه شد. نمی‌دانم در حال حاضر این اتفاق رخ می‌دهد یا خیر، اما درباره کیفیت بنزین هیچ آنالیزی برای کیفیت‌سنجی بنزین با استانداردها وجود ندارد. هر بنزینی که طبق بارنامه عرضه می‌شود را به مردم عرضه می‌کنیم. سیستم کهاب برای از بین بردن بو و گاز بنزین جایگاه اجرا شده است. اما بعضی‌روزها بوی بنزین آنقدر زننده است که کهاب هم فایده‌ای ندارد و با روشن شدن اتومبیل‌ها بوی بدی متصاعد می‌شود. دقیقا زمانی این بوی بد به مشام می‌رسد که مردم به کیفیت بد بنزین معترض‌اند.»
رئیسی‌فرد با بیان اینکه زمانی بین مصرف و تولید بنزین تناسب وجود داشت، اما در حال حاضر مصرف بیشتر شده است، تصریح کرد: «ما نمی‌توانیم کیفیت‌سنجی کنیم، اما در حال حاضر بنزین یورو4 توزیع نمی‌شود و طبق بارنامه‌های موجود، دو سه بنزین با کیفیت معمولی در روز به جایگاه‌ها می‌آید و ممکن است یک بنزین هم با کیفیت یورو4 وارد جایگاه شود. من صادقانه می‌گویم که با توجه به ایجاد آلودگی هوا و گزارشات مردمی، کیفیت بنزین مناسب نیست. بنزین سوپر هم در جایگاه‌ها وجود ندارد. بعد از اعتراضات فراوان مطلع شدیم ممکن است از امروز (یکشنبه) بنزین سوپر در بعضی از جایگاه‌هایی که مشتری بیشتری برای بنزین سوپر دارند، توزیع شود. اما نمی‌دانم این موضوع انجام می‌شود یا خیر، فقط شنیدیم که اورهال پالایشگاه اصفهان تمام شده و ممکن است که کمی بنزین سوپر توزیع شود.»
نسخه تکراری آلودگی هوا
باز هم آلودگی هوا آنقدر گلوی تهران و کلانشهرها را فشرده که مردم نفس‌شان به شماره بیفتد و آی.سی.یوها و سی.سی.یوها پر باشد از بیماران تنفسی. آلودگی هوا سالیان سال است که دامن خود را در شهرها می‌گستراند و مسئولان به‌جز غیرحضوری کردن مدارس و دانشگاه‌ها و دعوت مردم به دعا اقدام موثر دیگری انجام نداده‌اند. عباس شاهسونی، رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت 20 آذر در یک برنامه تلویزیونی گفت: «سال گذشته ۲۰ هزار و ۸۰۰نفر بر اثر آلودگی هوا فوت کردند و ۸ میلیارد دلار خسارت اقتصادی به کشور وارد شده است.» از سوی دیگر در سال 1401 تهران بیشتر از دو روز هوای پاک نداشته است. امسال پایتخت‌نشینان 144 روز قابل قبول، 106 روز ناسالم برای گروه‌های حساس، 16 روز ناسالم، 2 روز بسیار ناسالم و 2 روز خطرناک را پشت سر گذاشته‌اند و هنوز در آلودگی هوایی که منجر به تعطیلی‌ها حتی تعطیلی احتمالی بازی دربی شده، زندگی می‌کنند و دست به دعا برداشتند. شاید بارانی ببارد و این آلودگی را از چهره شهر بشوراند. عابد ملکی، معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری تهران درباره خروجی روز گذشته کمیته اضطرار آلودگی هوا، گفت: «با توجه به تشدید آلودگی هوا و استمرار پایداری هوا روزهای یکشنبه، دوشنبه و سه‌شنبه هفته جاری ۲۷ و ۲۸ و ۲۹ آذرماه مدارس و دانشگاه‌های تهران در تمامی مقاطع به‌جز شهرستان‌های فیروزکوه، دماوند و پردیس به‌صورت غیرحضوری دایر خواهند بود. نیاز است که شهروندان از ترددهای غیرضرور خودداری کنند.»
اثر منابع متحرک بر آلودگی هوای تهران
محمد درویش، کنشگر محیط‌زیست درباره علت آلودگی هوا به هممیهن گفت: «براساس آخرین مطالعات شهرداری در سال 1398؛ سهم منابع متحرک در تولید آلاینده‌های گازی 82.9 درصد است یعنی 572 تن از آلاینده‌های گازی توسط منابع آلاینده متحرک تولید می‌شود که شامل خودروهای سواری، تاکسی، موتورسیکلت، وانت، مینی‌بوس، اتوبوس‌های شرکت واحد، کامیون‌ها و... می‌شود. 17.1درصد از سایر آلاینده‌ها نیز توسط منابع ثابت مانند فرودگاه‌ها، جایگاه‌های سوخت، راه‌آهن، پایانه‌های اتوبوس، منابع خانگی، تجاری و اداری، نیروگاه‌ها، پالایشگاه‌ها و صنایع و معادن اطراف تهران شامل می‌شوند.»
او ادامه داد: «منابع متحرک 60.8 درصد از ذرات معلق را تولید می‌کنند و منابع ثابت نیز 39.2درصد را تولید می‌کنند. بنابراین منابع ثابت مانند نیروگاه‌ها در تولید ذرات معلق نقش مهم‌تری دارند تا آلاینده‌های گازی. اما در مجموع برای حل مشکل آلودگی هوا تهران باید روی منابع متحرک تمرکز کنیم.»
او افزود: «صنایع خودروسازی در شانتاژ خبری می‌گویند که هوا در روزهای تعطیلی ادارات و ترافیک کم همچنان آلوده است و این مسئله نشان می‌دهد که حمل و نقل متحرک و خودروها تاثیری در آلودگی هوا ندارند. صنایع خودروسازی می‌خواهند سهم خود را در تولید آلودگی کاهش دهند.» درویش درباره گاز متان موجود در هوای تهران که ناسا نیز بر آن صحه گذاشته توضیحاتی ارائه کرده و گفت: «این گاز همواره در آلودگی هوای تهران موثر بوده است و میزان این گاز زمستان و تابستان تفاوتی نمی‌کند، اما در آذرماه و دی‌ماه که با پدیده وارونگی هوا مواجه هستیم، میزان این گاز محسوس‌تر می‌شود و تولید آن افزایش نمی‌یابد.»
او همچنین درباره تداوم شماره‌گذاری موتورسیکلت‌ها و نقش پلیس راهور در آلودگی هوا، بیان کرد: «موتورسیکلت‌ها بعد از سواری‌ها که 37.8 درصد سهم در تولید آلاینده‌های گازی دارند، با 21.3درصد بیشترین تاثیر را در آلودگی هوا دارند. باتوجه به اینکه حمل و نقل موتورسیکلت‌ها تک‌نفره یا دونفره است، این سهم بسیار زیاد است و موتورسیکلت‌ها به‌تنهایی بیش از دو برابر تاکسی‌ها و وانت‌ها، 12 برابر مینی‌بوس‌ها، 15 برابر اتوبوس واحد و بیش از 7 برابر کامیون‌ها در تهران آلودگی ایجاد می‌کنند.»
مازوت‌سوزی در تهران
در این میان در دوره پنجم شورای شهر تهران برای اولین بار موضوع مازوت‌سوزی و بنزین پتروشیمی مطرح و تایید شد. آرش حسینی‌میلانی، عضو سابق کمیسیون سلامت، محیط‌زیست و خدمات شهری درباره این خبر گفت: «در آن زمان اداره کل محیط‌زیست تهران درباره شایعه مازوت‌سوزی مکاتبه کردیم و از مجلس هم خواستیم که این موضوع را پیگیری کنند. اداره محیط‌زیست تهران در پاسخ رسمی خود نتایج اندازه‌گیری‌های خود را فرستاد و مشخص شد که نیروگاه‌های موجود در حریم شهر تهران از مازوت استفاده نمی‌کنند.» او افزود: «ممکن بود در نیروگاه‌های کمی دورتر از تهران مانند نیروگاه شهید رجایی مازوت‌سوزی شود. در بررسی‌های شرکت کنترل کیفیت هوای شهر تهران دی‌اکسیدگوگرد را رصد کردند و مشخص شد که انتشار آن وجود دارد و با وجود فاصله 100 کیلومتری باز هم به تهران منتقل می‌شود و نظرشان این بود که منشأ آلودگی جنوب تهران به دلیل مازوت‌سوزی در اطراف تهران افزایش یافته است.»
