در روزنو بخوانید
دلایل گزگز شدن دست و پا چیست و راه‌های درمان آن کدامند؟
روزنو – مهسا احمدی: گزگز یا خواب رفتگی یکی از واکنش‌های طبیعی بدن است. هر انسان سالمی ممکن است به صورت طبیعی هر از گاهی در پا‌ها و در موارد نادری در دست‌های خود احساس گزگز یا خواب رفتگی کند. اما برخی از افراد در برخی از اندام‌های خود خصوصاً در پا‌ها به صورت مکرر احساس خواب رفتگی و گزگز می‌کنند.
روزنو :
گزگز پا نشانه چیست؟
در اغلب اوقات گزگز چیز عادی و بی‌خطری است و علت آن تحت فشار قرار گرفتن سرخرگ یا عصب است که در این شرایط جریان خون در دست یا پا کاهش می‌یابد و به اصطلاح به خواب می‌رود. چنانچه وضعیت بدن را به گونه‌ای تغییر دهید که دیگر تحت فشار نباشد گزگز هم خیلی سریع از بین می‌رود.
اما شرایطی هم وجود دارد که گزگز یک علت جدی دارد که باید خیلی زود تشخیص و درمان شود. مثلا گزگز می‌تواند در اثر اضطراب، فتق دیسک مهره‌ای، ضعف گردش خون، بیماری قند، سکته مغزی، التهاب مفاصل، تصلب متعدد اعصاب (MS)، نشانگان تونل مچ دست، یا تومور اتفاق بیفتد.
درمان گزگز، مورمور شدن یا همان خواب رفتن دست و پا
اگر بدون دلیل دچار گزگز می‌شوید باید خیلی سریع به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید تا علت را تشخیص دهد. چنانچه علت گزگز خواب رفتن دست یا پا باشد خودتان می‌توانید مشکل را برطرف کنید. اگر پزشک به وجود یک بیماری جدی در شما مشکوک شود این امکان وجود دارد که شما را از لحاظ عصبی و یا جسمانی معاینه کند و یا اینکه برای تشخیص بیماری قند آزمایش خون توصیه کند.
در ادامه چند درمان خانگی برای درمان گزگز در وضعیتی که این حالت موقتی بوده و دلیل بر وجود بیماری خاصی نیست را با هم مرور می‌کنیم.
ماساژ دهید
ماساژ دادن از آنجا که باعث افزایش جریان خون در ماهیچه ناحیه گزگز می‌شود و فشار روی عصب را بر می‌دارد بسیار مفید و برطرف کننده گزگز است.
حرکت کنید
سعی کنید چند بار در ساعت وضعیت بدن خود را تغییر دهید و یا کمی راه بروید تا از خواب رفتن اعضای بدن و گزگز جلوگیری کنید. لازم به ذکر است که حرکت دادن عضوی از بدن که خواب رفته است باعث افزایش جریان خون در آن قسمت و کاهش فشار عصب در آن ناحیه و در نتیجه از بین رفتن گزگز آن می‌شود.
لباس تنگ نپوشید
یکی از عواملی که باعث گزگز پا‌ها می‌شود پوشیدن شلوار تنگ و عامل دیگر بستن سفت کمربند است؛ بنابراین برای کاهش گزگز سعی کنید در صورت استفاده از کمربند آن را سفت نبندید، از شلوار‌هایی استفاده کنید که کمی گشادتر باشند و موثرترین راه هم کم کردن وزن است.
راست بنشینید
ناراحتی‌های صفحات (دیسک) کمر از جمله شایع‌ترین علل گزگز هستند. برای پیشگیری از بروز مشکلات دیسکی بهتر است در هنگام نشستن برای حفظ وضعیت مناسب تلاش کنید و هیچ گاه قوز نکنید چرا که قوز کردن باعث تحریک صفحات دیسک می‌شود.
برای رهایی از مشکل گزگز پا به چه پزشکی باید مراجعه کنیم؟
با مراجعه به متخصص مغز و اعصاب علت این اختلال مشخص شده و درمان مناسب شروع خواهد شد. توجه داشته باشید که:
اگر در هنگام نشستن، سرفه کردن و یا عطسه کردن گزگز شدت می‌یابد.
اگر بدون هیچ دلیلی دچار گزگزی شوید که تمام یک طرف بدن را درگیر کند.
اگر گزگز بی‌دلیل اتفاق بیفتد و باعث ضعف ماهیچه هایتان شود باید هر چه سریعتر به پزشک مراجعه و تحت درمان قرار بگیرید.
دلایل احتمالی گزگز دست و پا
بسیاری از دلایل گزگز یا سوزن سوزن شدن دست و پا، به نوروپاتی محیطی (بیماری اعصاب محیطی) مرتبط است. این مشکل نوعی آسیب عصبی ست که منجر به گزگز و بی‌حسی دست و پا می‌شود.
شرایط مختلفی می‌تواند در ابتلا به بیماری اعصاب محیطی دخیل باشد. حدود ۲۰ میلیون نفر در آمریکا مبتلا به این بیماری هستند. دلایل ایجاد نوروپاتی محیطی و دلایل دیگری که باعث ایجاد گزگز می‌شوند را باهم مرور می‌کنیم:
۱. عصب تحت فشار
گزگزیا سوزن سوزن شدن دست و پا می‌تواند به دلیل تحریک و فشردگی اعصاب کمر باشد که درنتیجه‌ی صدمه یا تورم به وجود آمده است. علائم دیگر تحت فشار بودن عصب شامل درد و محدودیت حرکت است. از موارد زیر می‌توان به عنوان درمان این مشکل استفاده کرد:
استراحت
دارو
ورزش درمانی
اگر هیچ کدام از این درمان‌ها موثر نبودند، گزینه‌ی بعدی درمان از طریق جراحی است.
۲. سموم
خوردن سم یا جذب سم از پوست، می‌تواند موجب حس گزگز در پا‌ها شود.
سمومی که باعث گزگز دست و پا می‌شوند، عبارتند از:
آرسنیک
تالیوم
جیوه
ضدیخ‌ها
درمان مسمومیت باید با توجه به نوع سم و خیلی سریع انجام شود.
۳. الکل
الکل نیز نوعی سم است که به بافت عصبی آسیب می‌زند. نوشیدن بیش از اندازه الکل ممکن است منجر به یک نوع نوروپاتی محیطی به نام نوروپاتی الکلی شود.
این بیماری می‌تواند باعث ایجاد درد و گزگز دست و پا شود. مشکلی که به دلیل آسیب دیدن اعصاب محیطی به وسیله الکل به وجود می‌آید.
براساس مطالعات ۲۵ تا ۶۶ درصد افراد الکلی، دچار نوروپاتی الکلی می‌شوند. همچنین درمان این بیماری، بر کاهش یا ترک مصرف الکل تمرکز دارد.
۴. اضطراب
افراد مضطرب با سرعت زیادی تنفس می‌کنند که همین موضوع می‌تواند باعث گزگز پا‌ها شود. تنفس خیلی سریع از علائم معمول اضطراب است که باعث عدم تعادل در سطوح دی اکسید کربن و اکسیژن شده و در نتیجه موجب گزگز پا‌ها می‌شود.
همچنین ارتباط اضطراب و گزگز پا ممکن است به خاطر دلایل روانشناسی نیز باشد. به این صورت که وقتی فرد مضطرب است، نسبت به حس‌های بدن خود آگاه‌تر و حساس‌تر است.
درمان اضطراب شامل موارد زیر می‌شود:
رفتاردرمانی شناختی
گفتگو درمانی
دارو‌های ضداضطراب
فعالیت‌های آرامش‌بخش مثل یوگا، مدیتیشین و مراقبه
۵. بارداری
زنان باردار نیز اغلب، گزگز پا‌ها را تجربه می‌کنند. با رشد جنین، رحم به اعصاب پا فشار آورده و همین موضوع باعث گزگز و سوزن‌سوزن شدن پا می‌شود.
نوشیدن آب کافی، تغییر موقعیت در نشستن و خوابیدن و همچنین استراحت کردن در حالتی که پا‌ها بالاتر از سطح بدن قرار گرفته باشند، به کاهش بروز این مشکل کمک می‌کند.
خانم بارداری که احساس گزگز دارد چه موقع باید به پزشک مراجعه کند:
گزگز پا‌ها به طوری که به صورت خودبخود بهبود پیدا نکند
احساس ضعف در دست و پا
ورم دست و پا
۶. آسیب ناشی از فشار تکرارشونده (RSI)
آسیب ناشی از یک فشار تکراری، ممکن است باعث گزگز دست‌ها شود. این نوع آسیب زمانی اتفاق می‌افتد که فرد فعالیت‌های تکراری را برای مدت طولانی و بدون استراحت انجام دهد. این فشار مداوم ممکن است به دلیل وضعیت نامناسب نشستن یا ایستادن باشد.
این اختلال معمولا بر اعضای زیر تاثیر می‌گذارد:
دست‌ها و مچ دست
ساعد و آرنج
گردن و شانه‌ها
علائم دیگر این نوع آسیب:
درد ناگهانی
درد مبهم و طولانی مدت
حساسیت به لمس
سفتی عضلات
احساس نبض در ناحیه
ضعف
گرفتگی عضلات
درمان این بیماری:
دارو‌های ضدالتهاب
کمپرس سرد
باند کشی
۷. کمبود ویتامین
کمبود ویتامین‌های E ,B۱ ,B۶ ,B۱۲ یا نیاسین نیز باعث گزگز دست و پا می‌شود. این ویتامین‌ها برای عملکرد اعصاب ضروری هستند. کمبود ویتامین B۱۲ منجر به نوروپاتی محیطی می‌شود.
علائم دیگر:
گیجی
تنگی نفس
خستگی زیاد
سردرد
مشکلات گوارشی
درد قفسه سینه
حالت تهوع
بزرگ شدن کبد
کمبود ویتامین می‌تواند با رژیم غذایی سالم‌تر یا مصرف مکمل درمان شود.
۸- مالتیپل اسکلروزیس (ام اس)
ام اس نوعی بیماری مزمن است که بر مغز و نخاع اثر می‌گذارد. براساس گفته انجمن ملی ام اس، گزگز پا از علائم شروع ام اس است.
نوعی بیماری مزمن است که بر مغز و نخاع اثر می‌گذارد. براساس گفته انجمن ملی ام اس، گزگز پا از علائم شروع ام اس است.
دیگر علائم ام اس:
مشکلات بینایی
درد
اسپاسم عضلانی
خستگی شدید
سرگیجه
مشکل حفظ تعادل
مشکلات مثانه
اختلال عملکرد جنسی
مسائل شناختی
در صورت مشکوک بودن به ابتلا، برای تشخیص به موقع و انتخاب درمان مناسب به پزشک متخصص مراجعه کنید.
۹. دارو
گزگز دست و پا می‌تواند از عوارض جانبی بعضی از دارو‌های خاص نیز باشد. معمولاً دارو‌هایی که باعث گزگز دست یا پا می‌شوند، برای درمان بیماری‌های زیر مورد استفاده قرار می‌گیرند:
سرطان
ایدز
اچ آی وی
صرع
بیماری‌های قلبی
فشارخون بالا
۱۰. عفونت
بعضی ازعفونت‌های خاص باعث التهاب اعصاب شده و در نتیجه این التهاب‌ها منجر به گزگز دست و پا می‌شوند.
عفونت‌هایی که باعث التهاب اعصاب می‌شوند:
اچ آی وی
ایدز
هپاتیت B و C
جذام
زونا
بیماری لایم
در صورت شک به وجود عفونت در بدن باید به پزشک مراجعه کنید تا آزمایش‌های لازم (شامل آزمایش خون) برای شما تجویز شود. در صورت تشخیص درست عفونت پزشک می‌تواند بهترین روش درمانی را انتخاب کند.
۱۱. نارسایی کلیه
گزگز دست و پا می‌تواند از علائم مشکلات کلیوی باشد. دیابت و فشارخون بالا، هر دو باعث افزایش خطر نارسایی کلیه می‌شوند.
علائم دیگر نارسایی کلیه:
گرفتگی عضلات
پرش و تیک عضلات
ضعف عضلانی
در صورت مشکوک بودن به نارسایی کلیه باید به پزشک مراجعه کنید. نارسایی کلیه از طریق دیالیز یا پیوند کلیه درمان می‌شود.
۱۲. بیماری‌های خود ایمنی
بیماری‌های خود ایمنی می‌توانند باعث گزگز در دست و پا شوند. در بیماری خود ایمنی، سیستم ایمنی به اشتباه بدن را مورد حمله قرار می‌دهد.
بیماری‌های خودایمنی که باعث گزگز دست و پا می‌شوند عبارتند از:
لوپوس
بیماری سلیاک
روماتیسم مفصلی
برای تشخیص بیماری‌های خودایمنی، پزشک مراحل زیر را مورد بررسی قرار می‌دهد:
پرسش درباره سابقه خانوادگی و پزشکی
معاینه فیزیکی
انجام آزمایش خون
درمان بیماری‌های خودایمنی شامل مصرف دارو و تغییر رژیم غذایی می‌شود.
۱۳. دیابت
دیابت قند خون را افزایش می‌دهد، بنابراین ممکن است این موضوع منجر به آسیب عصبی شود. به همین دلیل افراد مبتلا به دیابت ممکن است به طور مداوم حس گزگز در پا‌های خود را تجربه کنند. به این مشکل نوروپاتی دیابتی گفته می‌شود.
علائم دیابت:
عطش شدید
تکرر ادرار
احساس گرسنگی مداوم
خستگی شدید
تاری دید
کند شدن روند بهبود زخم‌ها
کاهش وزن بی دلیل
نحوه درمان دیابت:
دارو برای کنترل قند خون مثل انسولین
تغییر رژیم غذایی
ورزش
۱۴. بیماری سرخرگ محیطی (PAD)
بیماری سرخرگ محیطی بر سیستم جریان خون تاثیر می‌گذارد، به این نحو که با باریک‌تر کردن رگ‌های خونی منجر به کند شدن جریان خون و گزگز دست و پا می‌شود.
در صورتی که این بیماری درمان نشود ممکن است منجر به تصلب شرایین و در نهایت سکته یا ایست قلبی شود. درمان این بیماری شامل مصرف دارو، تغییر سبک زندگی یا جراحی است.
۱۵. کم کاری تیروئید
در این بیماری غده تیروئید هورمون کافی تولید نمی‌کند. اگرچه این امر غیر معمول است ولی عدم درمان کم کاری شدید تیروئید می‌تواند باعث آسیب به اعصاب و بی حسی و سوزن سوزن شدن دست و پا شود. مکانیسم دقیق چگونگی وقوع این اتفاق ناشناخته است.
۱۶. فیبرومیالژیا
علائم فیبرومیالژیا:
درد عضلانی گسترده در بدن
خستگی شدید
تغییر خلق وخو
بعضی از افراد مبتلا به فیبرومیالژیا ممکن است علائم دیگر مثل سردرد، مشکلات گوارشی و گزگز دست و پا را تجربه کنند. علت بیماری فیبرومیالژیا ناشناخته است.
۱۷. سکته مغزی
گزگز دست و پا می‌تواند نشانه سکته مغزی باشد.
علائم به طور ناگهانی آشکار شده و شامل موارد زیر می‌شود:
بی حسی و ضعف صورت، بازو و پا، عموما در یک سمت بدن
گیجی
اختلال تکلم
مشکل فهم و درک
تاری دید
مشکل در راه رفتن
سرگیجه
مشکل حفظ تعادل
عدم هماهنگی اندام مختلف بدن
در صورت تجربه یک یا تعداد بیشتری از این علائم فورا با اورژانس تماس بگیرید.
