سایه جلیلی از سر مجلس کنار رفت!

امروز سه شنبه ۶ خرداد ماه قرار است انتخابات برای هیات رئیسه دائم برای دومین سال اجلاسیه دوره دوازدهم برگزار می‌شود. این انتخابات همواره بستر رقابت‌های سیاسی، وزن‌کشی جناحی و صف‌بندی‌های درون پارلمانی بوده و در اجلاسیه دوم نیز با چهره‌هایی شناخته شده و آرایش سیاسی متنوعی در حال شکل‌گیری است.

چنان چه اکنون می‌توان اذعان داشت که در آستانه انتخابات هیأت رئیسه مجلس شورای اسلامی، رقابت‌ها میان اصولگرایان به اوج رسیده؛ رقابت‌هایی که برخلاف ظاهر آرام، از شکاف‌های عمیق درون‌جریانی خبر می‌دهند.

محمدباقر قالیباف، رئیس فعلی مجلس، همچنان گزینه اصلی تداوم ریاست است؛ اما حضور چهره‌هایی همچون احمد بیگدلی و فعال‌تر شدن جبهه پایداری، نشان از تلاطم‌های پشت‌پرده دارد.

باید توجه داشت که براساس ماده ۱۲ آئین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی، هیئت رئیسه دائم هر سال یک‌بار و با رأی مستقیم نمایندگان تعیین می‌شود، این ترکیب شامل ۱۲ عضو است: رئیس، دو نایب‌رئیس، شش دبیر و سه ناظر، انتخاب این اعضا طبق آیین‌نامه به‌شیوه رأی‌گیری مخفی و با ورقه صورت می‌گیرد؛ روشی که هدف آن حفظ استقلال رأی نمایندگان و جلوگیری از اعمال فشار‌های بیرونی است.

در انتخاب رئیس مجلس، اکثریت مطلق در مرحله اول الزامی است و در صورت عدم حصول، انتخابات به دور دوم با اکثریت نسبی کشیده می‌شود، اما برای سایر اعضا، از ابتدا کسب اکثریت نسبی کافی است.

در این میان، اما تحرکات سیاسی و اعلام نامزدی‌های متعدد برای سمت‌های مختلف هیئت رئیسه با اعلام کاندیداتوری احمد بیگدلی، نماینده خدابنده و عضو کمیسیون اجتماعی مجلس، برای کرسی ریاست مجلس را باید مهم‌ترین تحول این روز‌های پارلمان به‌شمار می‌رود.

این، اما در حالی است که محمدباقر قالیباف، رئیس فعلی مجلس، نیز بار دیگر قصد دارد برای حفظ کرسی ریاست در اجلاسیه دوم نامزد شود. حال اعلام حضور هم‌زمان بیگدلی و قالیباف، انتخاباتی دوقطبی را در رأس مجلس رقم خواهد زد که می‌تواند نشانگر صف‌بندی‌های جدید سیاسی درون قوه مقننه باشد.

صف نامزد‌ها برای نایب‌رئیسی و دبیری

صف نامزد‌های نایب‌رئیسی نیز البته متراکم و متنوع است و چهره‌هایی، چون حمیدرضا حاجی‌بابایی، علی نیکزاد، حسینعلی حاجی‌دلیگانی، عبدالرضا مصری، علیرضا منادی سفیدان و حجت‌الاسلام مجتبی ذوالنور برای تصدی این سمت اعلام آمادگی کرده‌اند.

برای جایگاه دبیری و ناظران نیز افرادی، چون محمدمهدی فروردین، علیرضا سلیمی، روح‌الله متفکرآزاد، احمد نادری، محمد رشیدی، عباس گودرزی، اکبر رنجبرزاده، سید احسان قاضی‌زاده هاشمی، رضا جباری، فرشاد ابراهیم‌پور، صدیف بدری، احد آزادی‌خواه، رضا حاجی‌پور، عالیه زمانی کیاسر، جلیل میرمحمدی، فاطمه مقصودی، مجتبی بخشی‌پور، عباس پاپی‌زاده و مجتبی یوسفی برای تصدی دبیری و ناظران اعلام آمادگی کرده‌اند.

این چهره‌ها هر یک سابقه‌ای مؤثر در کمیسیون‌های مختلف، سابقه وزارت، یا تجربه عضویت در هیئت رئیسه را دارند و رقابت میان آنان می‌تواند نقشه قدرت در هیئت رئیسه را به‌شکلی جدی تغییر دهد، همچنین این فهرست می‌تواند نشان‌دهنده تنوع جناحی و رقابت درون‌جناحی میان اصولگرایان نیز باشد. در این میان، اما هم چنان اصلی‌ترین محل رقابت را شاید بتوان بر سر جایگاه ریاست این قوه دانست؛ جایی که محمدباقر قالیباف ناچاراست بار دیگر از بهارستان رای بگیرد.

قالیباف سیاستمداری با سایه‌ای بلند

قالیباف در یک سال دوره مجلس اخیر و چهار سال دور گذشته با وجود حاشیه‌های فراوان، توانسته بود تا حدی در حفظ انسجام مجلس موفق عمل کند.

سابقه او در فرماندهی نیروی انتظامی، شهرداری تهران، و سه دوره نامزدی در انتخابات ریاست‌جمهوری، به او چهره‌ای تثبیت‌شده در ساختار قدرت بخشیده است.

با این حال، مخالفت‌ها با او در اردوگاه اصولگرایان، به‌ویژه از سوی طیف نزدیک به سعید جلیلی و جبهه پایداری، کم‌سابقه نبوده‌اند.

از مهم‌ترین اختلافات میان تندرو‌ها با رئیس مجلس از آذر ماه سال گذشته آغاز شد. تندرو‌هایی که خود را آماده ابلاغ و اجرای قانون عفاف و حجاب کرده بودند، ناگهان با دستور توقف شورای عالی امنیت شوکه شدند و مقصر این اتفاق را کسی جز قالیباف نمی‌دانند. قانونی که اگر چه در مجلس یازدهم به صورت اصل هشتاد و پنجمی به صورت محرمانه بررسی می‌شد، در مجلس دوازدهم مهر تایید شورای نگهبان را گرفت. اما مخالفت‌های شدید دولت و افکار عمومی با قانون عفاف و حجاب سبب متوقف شدن آن شد و در نهایت زور پایداری‌ها برای اجرای آن به شورایعالی امنیت ملی نرسید.

ابلاغ قانون الحاق ایران به کنواسیون پالرمو نیز از جمله موارد دیگر این اختلاف و شاید دشمنی باشد که در روز‌های اخیر باعث عصبانیت پایداری‌ها شده است. لایحه پالرمو که چندسالی بود در مجمع تشخیص مصلحت مسکوت مانده بود، به درخواست مسعود پزشکیان و پس از تایید رهبری، بار دیگر به دستور کار اعضای این نهاد بازگشت. موافقت مشروط مجمع تشخیص و ابلاغ آن توسط محمد باقر قالیباف با اعتراض پایداری‌های مجلس همراه بود.

در واقع تندرو‌های مجلس و بیش از همه اعضای جبهه پایداری در هر موضوع و قانونی با هر دستوری از هر نهاد بالادستی باز به دنبال دم خروس نداشته محمدباقر قالیباف می‌گردند و همین نیز او را به سیبلی مناسب برای آنان تبدیل کرده است.

جلیلی و یارانش؛ رقابتی که از ۱۴۰۰ ادامه دارد

یکی از محور‌های اصلی شکاف فعلی در بهارستان، اما ریشه در رقابت پنهان و مستمر میان هواداران قالیباف و سعید جلیلی دارد. رقابتی که از انتخابات ریاست‌جمهوری سال‌های گذشته آغاز شد و در ۱۴۰۰ به شدت خود را به رخ کشید و در انتخابات زودهنگام سال ۱۴۰۳ خود را کاملا به رخ کشید. چنان چه به‌واسطه نزدیکی هر دو طیف به بدنه قدرت، به‌صورت غیرعلنی و گاه حتی علنی و پرخاشگرانه در شبکه‌های اجتماعی نیز ادامه یافته است.

جبهه پایداری، که در انتخابات ۱۴۰۳ از جلیلی حمایت کرده بود، اکنون با قدرت بیشتری در ترکیب مجلس نقش‌آفرینی می‌کند و به‌دنبال آن است تا مدیریت پارلمان را از «مدیریت چانه‌زنی» قالیباف به‌سمت «مدیریت گفتمانی» تغییر دهد.

حقیقت این است که رقابت پنهان در دل صحن علنی مجلس دوازدهم، اکنون بیش از آن که درباره اداره جلسات قانون‌گذاری باشد، حکایت از یک بازآرایی بزرگ در مناسبات قدرت دارد. صحنه‌ای که در ظاهر به یک کشمکش میان اصولگرایان محدود می‌ماند، در باطن، رقابتی سرنوشت‌ساز برای تعریف نسل جدیدی از بازیگران ساختار قدرت است. شکست خوردگان در انتخابات مجلس، اما این بار با هدفی روشن به میدان آمده‌اند: تسلط بر هیات‌رئیسه مجلس.

حمله پیامک‌های مشکوک به قالیباف

موضوع نیز چنان برای این طیف جدی شد که طی هفته‌های اخیر تریبون «حلقه بازنده‌های انتخابات ۱۴۰۳» در مجلس بار‌ها به نقد نحوه مدیریت مجلس توسط قالیباف باز شد و کار حتی از این نیز فراتر رفت و در روز‌های اخیر بنا به روایت نمایندگان پیامک‌های هدفمند با محتوای «نه به قالیباف» از شماره با پیشوند (۰۹۹۱) به موبایل نمایندگان ارسال شده است.

این پیامک‌ها نیز بنا به روایت نیک بین نماینده مجلس منسجم و سیستمی است و با سرشماره‌های خاص و ویژه ارسال می‌شود. او تاکید می‌کند «این‌گونه پیامک‌ها که در طول کار مجلس از اول هم بوده‌اند، معمولاً ساماندهی شده‌اند و علیه آقای قالیباف هم کار انجام می‌دهند.»

بیگدلی؛ چهره‌ای کمتر شناخته‌شده.

اما با انگیزه بالا.

اما در این میان حضور احمد بیگدلی، نماینده مردم خدابنده و عضو فراکسیون ولایت و حتی تا حدودی نزدیک به طیف اعتدال و اصلاحات شاید بتواند میز بازی چیده شده با تصور کار راحت قالیباف را دچار تغییر و تحول کند.

احمد بیگدلی گرچه چهره‌ای کم‌سروصداتر در سطح ملی بوده، اما با سابقه عضویت در کمیسیون اجتماعی و فعالیت در حوزه‌های ایثارگران و عدالت اجتماعی، توانسته در بدنه مجلس برای خود جایگاهی دست‌وپا کند.

در چنین شرایطی ثبت‌نام او برای رقابت با قالیباف، هرچند در نگاه اول سمبلیک به نظر می‌رسد، اما در فضای چندپاره فعلی مجلس، می‌تواند بخشی از نارضایتی‌ها را نمایندگی کند و این می‌تواند به زیان قالیباف و حتی به سود طیف رقیب او باشد.

کاندیداتوری چهره‌ایی منتسب‌به جریان اعتدال و اصلاحات در مجلس همچون احمد بیگدلی، می‌تواند هشداری هم برای فراکسیون اقلیت مجلس باشد.

این که جناح تندرو مخالف قالیباف همزمان با تخریب او تلاش می‌کند با اقداماتی همچون ارسال پیامک‌های فله‌ای به نمایندگان او را تخریب کند، شاید تصور می‌کنند که بتوانند در فراکسیون اقلیت ایجاد تشتت کنند تا از این طریق بخشی از پایگاه رای قالیباف را تحت‌الشعاع قرار دهند.

قالیباف معامله گری همیشه در صحنه

در این میان، اما بازیگردانی خود قالیباف را نباید دستکم گرفت. تجربه ۵ سال و اندی حضور محمدباقر قالیباف در مجلس نشان داده که او اهل بده و بستان‌های سیاسی است و هرجا که کرسی ریاست خود را در خطر دیده تلاش کرده با دادن برخی امتیازات فضا را به نفع خود کند آن چنان که هنگام استیضاح عبدالناصر همتی سکوت کرد و آن هم در شرایطی که او که چند هفته پیش از آن استیضاح دولتمردان را سیاسی و نمایشی دانسته بود.

عدم رأی بهارستان به یک فوریت لایحه «اصلاح قانون انتصاب اشخاص در مشاغل حساس» و غیرقانونی دانستن حضور ظریف در دولت، مخالفت با هر گونه فوریت لایحه اختیار دولت در تغییر ساعت رسمی کشور و تعیین ساعات کار کارکنان دولت از دیگر مواردی بوده که قالیباف تلاش کرده در بده و بستان دوران ریاستش با تندرو‌ها رعایت کند.

برهمین اساس هم برخی پیش بینی می‌کنند که در نهایت بعید نیست قالیباف برای حفظ کرسی ریاست خود در لحظات آخر وارد بده بستانی تازه با طیف منتقد خود شود، مثلا با دادن برخی کرسی‌های هیات رئیسه به آن طیف آرای خود را در سطح ریاست مجلس نگه دارد. البته به جز این شم معامله گرانه قالیباف و حضور نمایندگان همسو با رئیس مجلس، قالیباف یک برگ برنده دیگر نیز در دست دارد و آن هم چنان فراکسیون مستقلین است.

چنان چه بر اساس شنیده‌ها نیز این طیف از نمایندگان که اعتدالیون و اصلاح طلبان را شامل می‌شود، بنا دارند در سال جدید نیز به مثابه دور کذشته نام قالیباف را در برگه رأی بنویسند، تصمیمی که در پس آن ممکن است معامله‌ای بین قالیباف و مستقلین برای چند کرسی در هیات رئیسه مجلس دوازدهم لحاظ شده باشد.

با این همه و گرچه احتمال تکرار ریاست قالیباف همچنان بالاست، اما رشد مخالفت‌های درون‌جریانی نشان می‌دهد که او در سال دوم از دور دوم نمایندگی اش با مجلسی منسجم‌تر از گذشته مواجه نخواهد بود. رقابت‌ها درون اصولگرایان از سطح چهره‌ها فراتر رفته و به نزاع گفتمانی میان مدیریت میدانی و مدیریت آرمانی تبدیل شده و این مساله در انتخابات ریاست مجلس نیز به خوبی مشهود است.