در روزنو بخوانید
در دوران جنگ چه بخش‌های اقتصادی سودآورتر می‌شوند؟
روزنو :روزنو – هدی کاشانیان: در دوران جنگ، چندین بخش اقتصادی معمولاً سودآورتر می‌شوند. این بخش‌ها شامل تولید و فروش تسلیحات و تجهیزات نظامی، کالاهای اساسی و ضروری، و همچنین بخش‌هایی هستند که با ارائه خدمات مرتبط با جنگ مانند خدمات درمانی، لجستیک و تعمیر و نگهداری، سروکار دارند. همچنین، سرمایه‌گذاری در طلا و سایر دارایی‌های امن نیز در این دوران می‌تواند سودآور باشد.
تاثیر جنگ بر اقتصاد و بازارها
جنگ تأثیرات عمیق و چندلایه‌ای بر اقتصاد و بازارها دارد که بنا به شدت، مدت و جغرافیای درگیری می‌تواند بسیار متفاوت باشد. در حالت کلی، جنگ موجب افزایش هزینه‌های دولت به‌ویژه در بخش نظامی و کاهش سرمایه‌گذاری در حوزه‌های عمرانی و رفاهی می‌شود. بازارهای مالی معمولاً در واکنش به نااطمینانی ناشی از جنگ دچار نوسانات شدید می‌شوند. سرمایه‌گذاران به دارایی‌های امن مانند طلا، دلار یا اوراق قرضه پناه می‌برند و شاخص‌های بورس در کوتاه‌مدت افت می‌کنند. در عین حال، برخی صنایع مانند تولید تسلیحات، انرژی، حمل‌ونقل و داروسازی از جنگ سود می‌برند و رشد می‌کنند. همچنین، جنگ ممکن است موجب اختلال در زنجیره تأمین جهانی، افزایش قیمت کالاهای اساسی و بالا رفتن نرخ تورم شود. در بلندمدت، تخریب زیرساخت‌ها، کاهش نیروی کار فعال، فرار سرمایه و فشار به منابع ارزی، می‌تواند منجر به رکود یا حتی فروپاشی اقتصادی در کشور درگیر جنگ شود. با این حال، در برخی موارد، کشورهایی که از دور نظاره‌گر جنگ هستند یا صنایع دفاعی پیشرفته دارند، از طریق صادرات تجهیزات نظامی و خدمات پشتیبانی، منافع اقتصادی قابل‌توجهی به دست می‌آورند.
تاثیر جنگ بر بازارهای مسکن
جنگ تأثیر قابل‌توجهی بر بازارهای مسکن دارد و این اثرات بنا به شدت درگیری، موقعیت جغرافیایی و وضعیت اقتصادی کشور متغیر است. در مناطق درگیر جنگ یا نزدیک به خطوط درگیری، معمولاً بازار مسکن با رکود شدید مواجه می‌شود. تقاضا کاهش می‌یابد، ساخت‌وساز متوقف می‌شود و قیمت‌ها سقوط می‌کنند. از سوی دیگر، مهاجرت گسترده مردم از مناطق جنگ‌زده به شهرهای امن‌تر باعث افزایش تقاضا برای مسکن در این نواحی می‌شود و ممکن است باعث رشد ناگهانی قیمت اجاره و خرید خانه در مناطق مهاجرپذیر شود.
در سطح ملی، جنگ موجب افزایش نااطمینانی اقتصادی، کاهش سرمایه‌گذاری در ساخت‌وساز، رشد هزینه‌های مصالح و کاهش دسترسی به منابع مالی می‌شود که همگی باعث کند شدن بازار مسکن می‌گردند. همچنین، بانک‌ها در شرایط جنگی اغلب تمایلی به اعطای وام‌های بلندمدت مسکن ندارند یا نرخ بهره را افزایش می‌دهند، که خود مانعی برای خرید و سرمایه‌گذاری در بازار مسکن است.
تاثیر جنگ بر بازارهای سکه، طلا و ارز
جنگ به‌طور مستقیم و غیرمستقیم بازارهای سکه، طلا و ارز را تحت تأثیر قرار می‌دهد، چراکه این بازارها به شدت به احساس نااطمینانی و ریسک‌های ژئوپولیتیکی حساس هستند. در شرایط جنگی یا حتی با افزایش احتمال درگیری نظامی، سرمایه‌گذاران معمولاً به دارایی‌های امن پناه می‌برند. در این میان، طلا و سکه به‌عنوان پناهگاه‌های امن سرمایه‌گذاری شناخته می‌شوند و تقاضا برای آن‌ها افزایش پیدا می‌کند که منجر به رشد قیمت این فلز گران‌بها در بازارهای داخلی و جهانی می‌شود. سکه نیز به‌عنوان مشتق داخلی طلا، معمولاً روندی مشابه را دنبال می‌کند و در ایران، تحت تأثیر همزمان قیمت جهانی طلا و نرخ ارز قرار دارد.
از سوی دیگر، بازار ارز در دوران جنگ با نوسانات شدید همراه است. اگر کشور درگیر جنگ باشد، بی‌ثباتی سیاسی و کاهش درآمدهای ارزی می‌تواند باعث افت ارزش پول ملی و افزایش نرخ ارز شود. در مقابل، ارزهای بین‌المللی مانند دلار آمریکا، یورو و ین ژاپن به دلیل نقش جهانی و پشتوانه اقتصادی‌شان، تقاضای بیشتری پیدا کرده و تقویت می‌شوند. علاوه بر این، جنگ ممکن است جریان ورود و خروج ارز به کشور را مختل کرده و باعث بروز کمبود در بازار ارز شود که به نوبه خود موجب افزایش قیمت آن خواهد شد.
بازارهای سودمند اقتصادی در زمان جنگ
در دوران جنگ، ساختار اقتصاد کشورها دست‌خوش تغییرات عمده‌ای می‌شود و برخی بخش‌ها به دلیل نیازهای فوری و حیاتی، سودآورتر از سایر حوزه‌ها می‌شوند. مهم‌ترین این بخش‌ها عبارت‌اند از:
1. صنایع نظامی و دفاعی
جنگ به‌طور مستقیم موجب رونق چشمگیر بازارهای صنایع نظامی و دفاعی می‌شود. در دوران درگیری‌های نظامی، دولت‌ها بودجه‌های هنگفتی را به تأمین تجهیزات جنگی، مهمات، سامانه‌های دفاعی، هواپیماهای نظامی، تانک‌ها، موشک‌ها و سایر فناوری‌های پیشرفته اختصاص می‌دهند. این افزایش تقاضا، شرکت‌های فعال در صنایع دفاعی را با موجی از سفارش‌ها مواجه می‌کند و سودآوری آن‌ها را به‌شدت بالا می‌برد.
علاوه بر کشور درگیر جنگ، کشورهای متحد یا حتی بی‌طرفی که توان تولید تسلیحات دارند، نیز از این شرایط بهره‌مند می‌شوند و با فروش تجهیزات و فناوری‌های نظامی، درآمدهای قابل توجهی کسب می‌کنند. شرکت‌های بزرگ تسلیحاتی مانند Lockheed Martin، Boeing، Raytheon، BAE Systems و دیگر شرکت‌های مشابه در جنگ‌های مدرن نمونه بارزی از رشد این صنعت هستند.
در کنار تولید سلاح، بخش‌هایی نظیر فناوری‌های نظامی پیشرفته (مانند پهپاد، جنگ سایبری، هوش مصنوعی نظامی، و سیستم‌های دفاع ضد موشکی)، لجستیک نظامی و پشتیبانی فنی نیز با رشد سریع مواجه می‌شوند. حتی صنایع غیرنظامی مانند الکترونیک، خودروسازی یا فلزات خاص که قطعاتی برای مصارف نظامی تولید می‌کنند، از این رشد بهره می‌برند.
2. صنایع فولاد، فلزات و مواد اولیه
جنگ تأثیر قابل‌توجهی بر بازارهای صنایع فولاد، فلزات و مواد اولیه دارد، زیرا این صنایع در تأمین نیازهای نظامی و زیرساختی نقشی حیاتی ایفا می‌کنند. در دوران جنگ، تقاضا برای محصولاتی مانند فولاد، آلومینیوم، مس، نیکل و سایر فلزات صنعتی به‌شدت افزایش می‌یابد، چراکه این مواد برای تولید تجهیزات نظامی، ساخت تانک، هواپیما، کشتی، گلوله، ادوات جنگی و همچنین احداث یا بازسازی زیرساخت‌ها کاربرد دارند.
صنعت فولاد در صدر این تقاضا قرار دارد، چون بسیاری از تجهیزات نظامی و سازه‌های دفاعی به فولاد با کیفیت بالا نیاز دارند. همچنین فلزاتی مانند مس (برای سیم‌کشی، الکترونیک و تسلیحات)، آلومینیوم (در بدنه هواپیما و خودروهای نظامی) و نیکل و تیتانیوم (برای تولید آلیاژهای مقاوم) در زمان جنگ ارزش و کاربرد بسیار بیشتری پیدا می‌کنند. از سوی دیگر، جنگ می‌تواند موجب اختلال در زنجیره تأمین مواد اولیه شود؛ به‌ویژه اگر کشورهای صادرکننده فلزات یا مواد معدنی درگیر جنگ یا تحریم شوند. این اختلال باعث افزایش قیمت جهانی مواد اولیه و بی‌ثباتی بازارهای بین‌المللی می‌شود.
3. تاثیر جنگ بر بازارهای نفت، گاز و سوخت‌های فسیلی
جنگ تأثیر بسیار عمیق و چندجانبه‌ای بر بازارهای نفت، گاز و سایر سوخت‌های فسیلی دارد، چراکه این منابع نه‌تنها نقش کلیدی در اقتصاد جهانی دارند، بلکه خود به‌عنوان یکی از عوامل بالقوه در آغاز یا تشدید درگیری‌ها شناخته می‌شوند. در شرایط جنگ، به‌ویژه اگر در مناطق نفت‌خیز مانند خاورمیانه، دریای سیاه یا شمال آفریقا رخ دهد، نگرانی از کاهش عرضه یا اختلال در خطوط انتقال انرژی باعث افزایش شدید قیمت نفت و گاز در بازارهای جهانی می‌شود.
کشورهای صادرکننده انرژی ممکن است برای اهداف نظامی، صادرات خود را محدود کنند یا با تحریم و محاصره مواجه شوند. در مقابل، کشورهای واردکننده برای تأمین نیاز خود به سمت ذخیره‌سازی بیشتر یا یافتن منابع جایگزین می‌روند، که این امر تقاضای جهانی و در نتیجه قیمت‌ها را افزایش می‌دهد. از سوی دیگر، زیرساخت‌های انرژی مانند پالایشگاه‌ها، خطوط لوله، بنادر صادراتی یا نیروگاه‌ها در دوران جنگ در معرض تهدید قرار می‌گیرند. این ناامنی زیرساختی می‌تواند منجر به کاهش تولید یا توقف صادرات شود.
4. تاثیر جنگ بر بازارهای صنایع داروسازی و تجهیزات پزشکی
جنگ تأثیر گسترده‌ای بر بازارهای صنایع داروسازی و تجهیزات پزشکی دارد، به‌گونه‌ای که این حوزه‌ها هم با افزایش تقاضا مواجه می‌شوند و هم با چالش‌های جدی در زنجیره تأمین و تولید روبه‌رو هستند. در شرایط جنگی، نیاز به داروهای اضطراری، آنتی‌بیوتیک‌ها، داروهای ضد درد، مواد بی‌هوشی، پادزهرها و تجهیزات پزشکی مانند باند، سرم، ماسک، لباس محافظ، دستگاه‌های تنفس مصنوعی و تجهیزات جراحی به‌طور چشمگیری افزایش می‌یابد. همچنین، مراقبت از مجروحان، مقابله با بیماری‌های ناشی از شرایط نامطلوب بهداشتی و کنترل شیوع بیماری‌های عفونی، باعث رشد سریع تقاضا در این بازارها می‌شود. صنایع داروسازی و تجهیزات پزشکی در این دوره‌ها معمولاً از حمایت مالی دولت‌ها برخوردار می‌شوند و قراردادهای اضطراری و بزرگ برای تأمین نیازهای نظامی و غیرنظامی امضا می‌شود. شرکت‌های فعال در این حوزه‌ها معمولاً از سودآوری بالایی برخوردار می‌شوند، به‌ویژه آن‌هایی که تولیداتشان در اولویت‌های درمانی و نظامی قرار دارد.
5. تاثیر جنگ بر بازارهای کشاورزی و صنایع غذایی
جنگ تأثیرات گسترده و پیچیده‌ای بر بازارهای کشاورزی و صنایع غذایی دارد، به‌گونه‌ای که هم امنیت غذایی را تهدید می‌کند و هم باعث نوسان شدید در قیمت‌ها و عرضه محصولات می‌شود. در کشورهایی که مستقیماً درگیر جنگ هستند، تولید محصولات کشاورزی معمولاً با کاهش شدید مواجه می‌شود. دلایلی همچون تخریب زمین‌های کشاورزی، کمبود نیروی کار، آلودگی منابع آب، اختلال در زنجیره تأمین بذر، کود و سوخت، و همچنین ناامنی و آوارگی روستاییان از مهم‌ترین عوامل کاهش تولید غذا در دوران جنگ هستند. در نتیجه این کاهش تولید، قیمت مواد غذایی به‌سرعت افزایش می‌یابد و بسیاری از اقشار مردم با کمبود یا گرانی شدید مواد غذایی اساسی مانند گندم، برنج، آرد، گوشت و لبنیات روبه‌رو می‌شوند. این وضعیت به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه، به بحران‌های انسانی و تغذیه‌ای منجر می‌شود. صنایع غذایی نیز در زمان جنگ با مشکلاتی مانند کمبود مواد اولیه، افزایش هزینه‌های تولید، محدودیت در بسته‌بندی و توزیع و کاهش قدرت خرید مصرف‌کنندگان مواجه می‌شوند. با این حال، برخی از صنایع غذایی اساسی ممکن است به دلیل نیاز دائمی مردم، تقاضای پایدار یا حتی افزایش‌یافته داشته باشند.
6. تاثیر جنگ بر بازارهای حمل‌ونقل و لجستیک
جنگ تأثیر گسترده و چندلایه‌ای بر بازارهای حمل‌ونقل و لجستیک دارد و معمولاً باعث افزایش هزینه‌ها، اختلال در زنجیره‌های تأمین، و ناامنی مسیرهای ترانزیتی می‌شود. در شرایط جنگی، بسیاری از زیرساخت‌های حمل‌ونقل از جمله جاده‌ها، راه‌آهن، فرودگاه‌ها، بنادر و پل‌ها ممکن است آسیب ببینند یا به‌طور کامل نابود شوند، که این امر عبور و مرور کالا و افراد را با مشکل مواجه می‌سازد. علاوه بر آن، شرکت‌های حمل‌ونقل دریایی، هوایی و زمینی معمولاً با افزایش ریسک عملیاتی و هزینه‌های بیمه‌ای بالا مواجه می‌شوند. برخی مسیرهای بین‌المللی ممکن است به‌دلیل ناامنی یا تحریم بسته شوند، و این موضوع باعث تغییر مسیرهای تجاری، تأخیر در تحویل کالاها، و افزایش قیمت تمام‌شده محصولات می‌شود. جنگ می‌تواند برای برخی شرکت‌های لجستیکی که با ارتش‌ها یا دولت‌ها همکاری می‌کنند، فرصت اقتصادی ایجاد کند. تأمین تجهیزات نظامی، انتقال نیرو، سوخت‌رسانی و حمل‌ونقل تجهیزات پزشکی و مواد غذایی در مقیاس گسترده، تقاضا برای خدمات تخصصی لجستیکی را افزایش می‌دهد.
7. تاثیر جنگ بر بازارهای فناوری، ارتباطات و سایبری
جنگ تأثیر چشمگیری بر بازارهای فناوری، ارتباطات و امنیت سایبری دارد و این حوزه‌ها در دوران درگیری‌ها هم شاهد رشد سریع و هم با چالش‌های جدی مواجه می‌شوند. در زمان جنگ، نیاز به فناوری‌های پیشرفته برای جمع‌آوری اطلاعات، ارتباطات امن، تحلیل داده‌ها و دفاع سایبری به‌شدت افزایش می‌یابد، از این رو شرکت‌های فعال در زمینه تجهیزات ارتباطی، نرم‌افزارهای امنیت سایبری، سامانه‌های شناسایی و پهپادها، با رشد تقاضا و سرمایه‌گذاری مواجه می‌شوند.
از سوی دیگر، جنگ باعث افزایش حملات سایبری، جاسوسی الکترونیکی و خرابکاری دیجیتال می‌شود که اهمیت امنیت سایبری را دوچندان می‌کند. در این شرایط، کشورهای درگیر جنگ و حتی بازیگران ثالث به‌دنبال تقویت زیرساخت‌های ارتباطی و سامانه‌های دفاع سایبری خود هستند که بازار خدمات و محصولات مرتبط را داغ‌تر می‌کند. اما جنگ می‌تواند منجر به اختلال در زیرساخت‌های ارتباطی، محدودیت دسترسی به فناوری‌های نوین، قطع اینترنت و مشکلات لجستیکی در تأمین تجهیزات شود. تحریم‌ها و محدودیت‌های تجاری نیز باعث محدودیت دسترسی به قطعات و نرم‌افزارهای حیاتی می‌شود.
8. تاثیر جنگ بر بازارهای بیمه و خدمات مالی خاص
جنگ تأثیر قابل توجهی بر بازارهای بیمه و خدمات مالی تخصصی دارد و معمولاً باعث ایجاد تغییرات گسترده در این بخش‌ها می‌شود. در دوران درگیری، شرکت‌های بیمه با افزایش ریسک‌ها و خسارات احتمالی ناشی از آسیب به دارایی‌ها، تجهیزات، زیرساخت‌ها و حتی جان افراد روبه‌رو می‌شوند، که منجر به افزایش نرخ حق بیمه و محدود شدن پوشش‌های بیمه‌ای در حوزه‌های خاص می‌شود. از طرفی، بیمه‌های مرتبط با حمل‌ونقل، کشتی‌رانی، هواپیمایی و اموال صنعتی با افزایش ریسک جنگی مواجه می‌شوند و شرکت‌ها ممکن است به دلیل خسارات بالا یا ترس از زیان‌های سنگین، پوشش این ریسک‌ها را محدود یا متوقف کنند. همچنین بیمه‌های مسئولیت جنگی و بیمه‌های مرتبط با عملیات نظامی به شدت در این دوره‌ها فعال می‌شوند.
در زمینه خدمات مالی، حمل‌ونقل مالی، تأمین مالی پروژه‌های خاص، مدیریت ریسک‌های ارزی و سرمایه‌گذاری‌های مرتبط با صنایع دفاعی با تغییرات جدی مواجه می‌شوند. بانک‌ها و مؤسسات مالی معمولاً در ارائه تسهیلات به پروژه‌های نظامی و مرتبط با بازسازی زیرساخت‌ها نقشی کلیدی پیدا می‌کنند و ممکن است با محدودیت‌هایی از جمله تحریم‌ها و تغییر سیاست‌های بین‌المللی روبه‌رو شوند.
