مرگ قطعی خلیج گرگان

در حالی که علاقه‌مندان به طبیعت و محیط زیست همچنان در شوک خشک شدن دریاچه ارومیه هستند و کنش‌های مختلفی در خصوص این فاجعه در سطح ملی دیده می‌شود اتفاق تلخ دیگری این بار در شمال کشور بوم‌سازگان‌های ارزشمند آبی ایران پهناور را تهدید می‌کند.

به گزارش روز نو خلیج گرگان از لحاظ موقعیت جغرافیایی در جنوب شرقی دریای خزر و حوزه شهرستان‌های بندرترکمن، بندرگز، نوکنده و بهشهر از ۶۰ کیلومتر طول و حداکثر ۱۲ کیلومتر عرض برخوردار بوده و دارای امتداد شرقی - غربی است. ثبت خلیج گرگان در سال ۱۳۵۴ به همراه تالاب میانکاله و «لپو زاغمرز» در استان مازندران به عنوان نخستین مجموعه تالاب بین‌المللی جهان در فهرست تالاب‌های کنوانسیون رامسر ثابت کرد این خلیج و نواحی اطراف آن یک مجموعه ارزشمند زیست محیطی است که علاوه بر حفظ چرخه زیست دریای خزر در معیشت جوامع محلی که حدود ۵۰۰ هزار تا یک میلیون نفر از جمعیت منطقه تحت تاثیر مستقیم خلیج گرگان هستند، اثرگذاری مستقیم دارد.

به‌رغم آنکه بیش از ۱۰ سال است که مقوله احیای خلیج گرگان در دستور کار قرار دارد، اما این اکوسیستم ارزشمند همچنان با مرگ دست و پنجه نرم می‌کند. طی دو سال اخیر و با روی کار آمدن دولت چهاردهم هم رخداد عملی خاصی برای نجات این خلیج ارزشمند انجام نشده است و تعلل‌های طولانی دولتمردان، گلایه‌های نماینده مردم غرب استان گلستان در مجلس شورای اسلامی را در پی داشته است و مدیران محلی نیز خواستار شتاب‌بخشی در اجرای مداخلات احیایی تکمیلی در این منطقه هستند.

ضرورت استقرار لایروب دائمی در خلیج گرگان

امید سقلی، در گفت‌و‌گو با خبرنگار خبرگزاری تسنیم اظهار کرد: احیای خلیج گرگان و نجات آن به عنوان مهم‌ترین مطالبه محیط زیستی مردم استان است که مداخله نخست آن در دولت سیزدهم با رقم ۵۵۰ میلیارد تومان انجام شد.

فرماندار بندر ترکمن گفت: مطالعات مربوط به پمپاژ آب از مناطق غربی این پهنه آبی در دستور کار قرار گرفته و اعتبارات مناسبی برای انتقال آب به خلیج گرگان پیش بینی شده است.

وی افزود: کانال آشور که در دو سال گذشته تا عمق یک و نیم متری لایروبی شده بود؛ دچار رسوب شده است و باید به طور مستمر رسوب‌برداری شود. خلیج گرگان نیازمند استقرار یک لایروب اختصاصی و دائمی است و عملیات رسوب‌برداری از کانال آبرسان باید در طول سال ادامه داشته باشد. در کنار عملیات پمپاژ آب پیگیری‌های لازم برای استقرار لایروب دائمی در دستور کار است و مکاتباتی استاندار محترم انجام شده است.

سقلی با بیان اینکه هرگونه کم توجهی به خلیج گرگان تبعات ناگواری در بر خواهد داشت و آسیب آن محدود به شهر‌های ساحلی نخواهد ماند، گفت: بر اساس اظهارات مدیران متولی، فرایند مطالعات پمپاژ آب و سایر مداخلات اجرایی به عنوان یک اولویت مهم تا پایان سال جاری نهایی خواهد شد.

روند عملیات احیا خلیج گرگان کُند است

عبدالجلال ایری سخنگوی کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی نیز در گفت‌و‌گو با خبرنگار خبرگزاری تسنیم گفت: احیای خلیج گرگان بر اساس مصوبه ستاد ملی احیای تالاب میانکاله و خلیج گرگان در سال ۱۳۹۹، باید عملیاتی شود و از مراحل طراحی تا اجرا در این مصوبه گنجانده شده است.

وی با انتقاد از برخی اظهارنظر‌های غیرکارشناسی درباره اقدامات احیایی در خلیج گرگان خاطرنشان کرد: هیچ فرد یا نهادی نمی‌تواند ادعا کند که در کدام کانال لایروبی انجام شود و یا نشود. هر سه کانال مصوبه ستاد احیای تالاب‌ها را دارد و مبنای این مصوبه، مطالعات ۱۰ ساله مرکز ملی اقیانوس شناسی و مرکز مطالعات دریای خزر است.

عضو مجمع نمایندگان گلستان در مجلس شورای اسلامی گفت: مصوبات ستاد ملی احیای تالاب میانکاله و خلیج گرگان مرحله به مرحله در حال انجام است، اما روند اجرای این اقدامات کند شده است.

وی افزود: از سه کانال آبرسان آشور، خوزینی و چپاقلی عملیات رسوب‌برداری از کانال آشور در دولت سیزدهم اجرا شده و دو کانال دیگر هم باید لایروبی شوند.

ایری با بیان اینکه خلیج گرگان برای استان گلستان مهم است و برای استانداری مازندران بیشتر از ما مهم است، اضافه کرد: بیشترین خسارت ناشی از خشک خلیج گرگان سهم مازندران خواهد بود. در حال حاضر فرایند انتقال آب از طریق پمپاژ خزر به خلیج در حال مطالعه است و تا پایان سال آغاز خواهد شد.

انسداد حتمی کانال آشور تا پایان سال

در حالی که دولت دست روی دست گذاشته و عملیات نجات خلیج گرگان از مرگ حتمی با کندی پیش می‌رود و مسئولان هم صرفا به گفتاردرمانی بسنده می‌کنند مشاهدات ساکنان نزدیک به این خلیج چیز‌های دیگری را نشان می‌دهد. ابعادی از یک فاجعه زیست محیطی که شاید فردا برای هر اقدامی دیر باشد.

«خوجه» یکی از قایقران محور بندر ترکمن به آشور در این باره به خبرنگار خبرگزاری تسنیم گفت: از اواخر اسفند ماه سال گذشته رسوب‌گذاری در کانال آشور آغاز شده و عمق این کانال آبرسان بسیار کاهش یافته است.

وی گفت: در حال حاضر امکان تردد قایق از خلیج گرگان به دریای خزر فراهم است؛ اما به طور حتم اگر این کانال رسوب برداری نشود این مسیر تا پایان سال مسدود خواهد شد.

خوجه ادامه داد: انتظار ما آن است که هرچه سریعتر یک لایروب در منطقه مستقر شود؛ با لایروب قرضی و اجاره‌ای هیچ مشکلی از خلیج گرگان رفع نمی‌شود.

سرنوشت خلیج گرگان این روز‌ها با نوسانات دریای کاسپین گره خورده است. هیچ‌کس نمی‌تواند با اطمینان بگوید که در سال‌های پیش رو چه بر سر این پهنه خواهد آمد، اما آنچه در دهه‌های اخیر شاهدش بوده‌ایم، عقب‌نشینی آب، فرسایش سواحل و پیش‌روی خشکی است؛ روندی که به گفته کارشناسان، در آینده نیز تکرار خواهد شد.

این پسروی، برای ساکنان گلستان، به‌ویژه شهر‌های غربی استان، فاجعه است؛ نه‌تنها اقتصاد و اشتغال ساحل‌نشینان را به مخاطره می‌اندازد، بلکه پیامد‌های زیست‌محیطی بزرگ‌تری، چون خیزش ریزگرد‌ها را به همراه دارد. به طور حتم مطالبه مردم و پیگیری مدیران اجرایی و نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی نقش مهمی در تداوم اقدامات و مداخلات احیایی در خلیج گرگان خواهد داشت.

نجات خلیج گرگان، مستلزم اقدامی فوری و یکپارچه است. احیای حوضه‌های آبخیز بالادست، مهار آلودگی فاضلاب‌های شهری و کشاورزی، تقویت تبادل آبی با دریای خزر، و ترویج الگو‌های کشت کم‌آب‌بر، گام‌هایی حیاتی برای بازگرداندن حیات به این زیست‌بوم هستند.