کما این که پس از انتخاب پزشکیان به عنوان رییس جمهور پیگیری این موضوع ادامه یافت. او در مراسم تودیع و معارفه وزیر علوم در شهریور سال جاری نیز بر بازنگری پرونده همه اساتیدی که به هر طریقی توسط دانشگاه لغو قرارداد یا اخراج شده‌اند و بازگرداندن دانشجویان تاکید کرد. مسعود پزشکیان در این مراسم با به رسمیت شناختن اعتراض دانشجویان گفته بود که: دانشجو که اعتراض می‌کند، من هم باید جوابش را بدهم؛ یا حرفش حق است که باید اطاعت کنم یا اشتباه می‌کند که هدایتش می‌کنم. دانشجو نمی‌تواند آدم بدی باشد؛ دانشجو فردای مملکت ماست و باید بتواند سؤال کند.

این در حالی است که موضوع احکام انضباطی صادر شده برای دانشجویان ابدا موضوع ساده‌ای نیست و در برخی مواقع صدور احکام انضباطی محرومیت از تحصیل (از یک ترم تا چهار ترم)، موجب افزایش سنوات تحصیلی دانشجویان می‌شود و ممکن است که «اخراج آموزشی» آن‌ها را به دنبال داشته باشد. در واقع گاهی آن چه به عنوان اخراج آموزشی مطرح می شود در نهایت به دلایل احکام انظباطی و سیاسی است.

 همچنین باید به این موضوع توجه داشت که از وقایع سال ۱۴۰۱ تا امروز بیش از دو سال گذشته است و زمان محرومیت بیشتر دانشجویانی که احکام انضباطی محرومیت از تحصیل (حتی تا چهار نیم‌سال تحصیلی) داشته‌اند، سپری شده است و به دانشگاه بازگشته‌اند و گاه حتی آمارها نیز دقت لازم را ندارند.  کما این که در بخشنامه اخیر سازمان دانشجویان به طور واضح تاکید شده که پرونده‌های بازنگری‌شده دانشجویان «ایرادات حقوقی مسلم و متعدد» داشته‌اند.

بخشنامه ای مهم برای بازگشت 

دانشجویان معترض به دانشگاه 

اما شاید یکی از اصلی ترین اقدامات در رابطه با بازگشت دانشجویان معترض به دانشگاه ها را نیز باید بخشنامه معاون وزیر علوم و رئیس سازمان امور دانشجویان در روز 13 مهرماه سال جاری دانست که به نوعی امکان ثبت‌نام دانشجویان محروم از تحصیل با حکم در حال اجرا مرتبط با حوادث  سال ۱۴۰۱ را فراهم کرد.

سعید حبیبا در این بخش‌نامه تاکید کرده بود که:«با تأسی به موضع رأفت آمیز رهبر معظم انقلاب در عفو عمومی تاریخ ۱۶ بهمن ۱۴۰۱ و پیرو دستور رئیس جمهور محترم در خصوص بازگشت دانشجویان محروم از تحصیل و بر حسب ساز و کار تعیین شده توسط وزیر محترم علوم، تحقیقات و فناوری، سازمان امور دانشجویان اقدام به بررسی و بازنگری در آرای صادره از کمیته‌های انضباطی کرد.در این بازنگری‌ها که با حضور کارشناسان زبده حقوقی و مدیران ذی ربط صورت گرفت، ملاحظه شد پرونده‌های موضوع رسیدگی مواجه با ایرادات حقوقی مسلّم متعددی است که موجب نقض آرای صادره قبلی می‌شود. اکنون با عنایت به مراتب فوق و با توجه به آغاز سال تحصیلی و نظر به اینکه ابلاغ آرای صحیح قانونی، موجب از دست رفتن وقت ثبت‌نام در ترم جاری و تضییع حقوق دانشجویان می‌شود، مقتضی است اقدامات ذیل معمول و نتیجه به این سازمان منعکس شود.»

دانشجویان اخراجی از موقت تا قطعی 

هم چنین دکتر سعید حبیبا، رئیس سازمان امور دانشجویان درباره آمار دانشجویان اخراجی دانشگاه‌های تحت تابعه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری گفت: دانشجویانی که حکم اخراجی قطعی داشته‌اند ۴ مورد بودند. البته دانشگاه‌ها ۵۴ مورد اخراجی داشتند که با تجدید نظرهایی که صورت گرفته، در نهایت آنچه به سازمان امور دانشجویان اعلام شده ۴ مورد بوده است. حبیبا هم چنین گفته بود که: از بین این ۴ دانشجو نیز حکم دو مورد نقض شده و دو مورد قطعی شده است. آن دو مورد نیز با توجه به عفو رهبری، نظر ریاست جمهوری و وزیر علوم، با دیده عفو و رحمت و ایجاد امید بین دانشجویان، در حال تجدید نظر در حکم آن‌ها نیز هستیم. اما آمار ارائه شده توسط ریاست سازمان امور دانشجویی در حالی حکایت از تنها 54 مورد اخراج داشت که از سوی دیگر گفته می شود تعداد دانشجویان تعلیق یا اخراج شده بسیار بیش از این عدد است.

آمارهای چند گانه از تعداد دانشجویان محروم 

البته که آمار سعید حبیبا نیز دچار تناقض است. چرا که حبیبا در روزهای اخیر در حاشیه اختتامیه جشنواره ملی سلامت دانشجویان درباره آخرین وضعیت بازگشت دانشجویان محروم از تحصیل به دانشگاه‌ها گفت که در رابطه با دانشجویان اخراجی در مجموع ۳۵۰ پرونده به سازمان امور دانشجویان رسیده بود. در فراخوانی هم که اعلام کردیم حدود ۱۴۰ الی ۱۵۰ پرونده به دست ما رسیده است (البته ارسال پرونده‌ها هنوزم ادامه دارد) که بررسی کردیم، پرونده‌ها دارای ایرادات شکلی و ماهوی بوده، بنابراین یک گروه از حقوق دان‌ها توسط وزیر علوم تشکیل شد این پرونده‌ها را بررسی کردند و ایرادات آن را احصا و به وزیر علوم گزارشی دادند.در واقع خود حبیبا به فاصله تنها چند روز دو رقم کاملا متفاوت را درباره آمار دانشجویان اخراجی یا تعلیقی مطرح کرده است.

این آمار متناقض اما تنها مورد از آمارهای متفاوت ارائه شده درباره دانشجویان محروم از تحصیل نبوده است. مسعود حبیبی، معاون فرهنگی و دانشجویی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز  اخیرا در خصوص وضعیت دانشجویان اخراجی دانشگاه‌های علوم پزشکی گفته بود که در دو سال اخیر پرونده‌هایی مرتبط با اعتراضات دانشجویی و آشوب‌های خیابانی در وزارت بهداشت بررسی شده است. ۲۵۰ پرونده مربوط به این دانشجویان ثبت شده که حدود ۷۰ پرونده در کمیته مرکزی وزارت بهداشت مورد بررسی قرار گرفته و بقیه در دانشگاه‌ها پیگیری شده‌اند.

این بدان معناست که آماری که اکنون معاون دانشجویی وزارت بهداشت از دانشجویان محروم از تحصیل ارائه می دهد نیز خود متفاوت از آمارهای سعید حبیبا است و البته سوال این است که آیا معاونت وزارت بهداشت از مسیری مجزا از معاونت وزارت علوم در حال پیگیری وضعیت این دانشجویان است که آمارهای متفاوتی ارائه می کند؟

روایت مسولان دانشگاه ها   از دانشجویان محروم

در این بین اما دکتر علیرضا رهایی، رییس دانشگاه صنعتی امیرکبیر درباره دانشجویان محروم از تحصیل در سال ۱۴۰۱ نیز اخیرا گفت: در بین دانشجویان ۱۴۰۱ نیز هیچ مورد دانشجوی محروم کلی از تحصیل نداشتیم؛ محرومیت‌ها در حد یک ترم و دو ترم بوده و همگی به دانشگاه برگشته‌اند. در مورد اساتید نیز مورد محرومیت تدریس نداشتیم.

در واقع این رئیس دانشگاه اساسا در یک تفکیک تنها به آمار وضعیت دانشجویان در سال 1401 استناد می کند.

اما امیررضا شاهانی؛ رییس سابق دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی نیز درباره آمار دانشجویان اخراجی این دانشگاه اخیرا گفته بود که: ما هیچ دانشجوی اخراجی نداشتیم. در کل سه سال دولت گذشته (که البته من فقط ۱۴ ماه در دولت قبل مسئولیت داشتم)، تعداد دانشجویانی که حکم کمیته انضباطی داشتند در حد انگشتان دست است و ما هیچ دانشجوی اخراجی نداریم. زهرا ناظم بکایی نیز درباره دانشجویان اخراجی دانشگاه الزهرا نیز درباره آخرین وضعیت دانشجویان محروم از تحصیل گفته بود: ما دانشجوی اخراجی نداشتیم و تنها افراد تعلیقی داشتیم که بسیار آمار اندکی است و اکثر آن‌ها وقتی دوره تعلیق خود را گذراندند به دانشگاه برگشته و کار خود را  ادامه خواهند داد.

محمود کمره‌ای؛ معاون آموزشی دانشگاه تهران درمورد دانشجویان اخراجی البته آمار دقیق و خاصی ارائه نکرده و در روزهای اخیر به مهر گفته بود که موضوعات دیگر از جمله مسائل اجتماعی و... به حوزه دانشجویی مرتبط است که فکر می‌کنم با بخشنامه‌های صادر شده در دولت جدید مسائل غیر از موارد آموزشی به مقدار زیادی حل و فصل شده باشد و فکر نمی‌کنم دانشجوی دیگری باقی نمانده که مشکل آن حل نشده باشد. دکتر محمود بهمن‌آبادی؛ معاون دانشجویی دانشگاه صنعتی شریف نیز در مورد آمار دانشجویان دارای پرونده انضباطی گفته است که ما در دانشگاه شریف هیچ دانشجوی اخراجی نداشتیم. ۳ نفر محرومیت از تحصیل داشتیم که محرومیت آن‌ها سیاسی نبوده و به دلیل مسائل اخلاقی از تحصیل محروم شدند.

دانشگاه های کشور که پس از سال 1401 دوران رکود و سختی را طی کردند اکنون بیش از همیشه انگیزه و امید نیاز دارند و همه این موارد نیازمند توجه ویژه دولت و گزارش های شفاف و دقیق در مورد دانشجویان دارای احکام انضباطی و اخراجی به تفکیک دانشگاه ها است

قوانین تغییری نکرده و نباید تغییر کند! 

در این بین اما فارغ از مساله تناقض در تعداد دانشجویان محروم از تحصیل و هم چنین گذشت دو سال از محرومیت های دانشجویان در سال 1401 باید به مساله مخالفت ها با بازگشت دانشجویان نیز توجه داشت.

در این بین فاطمی پور، معاون فرهنگی و سیاسی نهاد رهبری در دانشگاه‌ها، درباره ایرادات شیوه نامه انضباطی که اخیرا با امضا دو وزیر علوم و بهداشت به دانشگاه‌ها ابلاع شده، به خبرگزاری دانشجوگفت: نگارش شیوه نامه انضباطی در اختیار وزرای مربوطه است و آیین نامه در صحن شورا مصوب می‌شود و وزرای علوم و بهداشت باید براساس، آیین نامه مصوب شیوه نامه انضباطی را برای اجرا تدوین و ابلاغ کنند.

او درباره شیوه نامه ای که پیشتر به آن اشاره شد گفته است:« متاسفانه مشکلی که وجود دارد این است که شیوه نامه ابلاغ شده کارآمدی و اثر بخشی را برای آیین نامه انضباطی  نخواهد داشت. اگر ما معتقدیم که آیین نامه انضباطی برای کنترل فضای دانشگاه است این شیوه نامه عملکرد و اثر بخشی را از بین برده، پیگیری‌ها را در خصوص بازنگری شیوه نامه داشتیم، تذکرات را دادیم امیدواریم اصلاح توسط دو وزارت خانه انجام شود.»

اما این تنها مخالف با روند بازگشت دانشجویان به دانشگاه نبود.  فاطمه محمدبیگی نایب‌رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی نیز یکی دیگر از این مخالفان بوده است. نایب‌رئیس کمیسیون بهداشت گفته است که: در دوره‌ای که اغتشاشات زن زندگی آزادی بود بر اساس قوانین مصوب جمهوری اسلامی ایران با این دانشجویان خاطی برخورد شد. در حال حاضر هم قوانین تغییری نکرده است. قطعاً کمیسیون‌های نظارتی مجلس مثل اصل نود، کمیسیونی آموزش و تحقیقات و کمیسیون بهداشت در این مورد وظیفه نظارتی خود را انجام خواهند داد.

اگر چنان که آمارهای مسئولان وزارت علوم و  وزارت بهداشت حکایت دارد تعداد دانشجویان محروم مانده از تحصیل یا تعلیق و اخراج شده بعد از وقایع سال 1401 چنین اندک است پس چه جای نگرانی از بازگشت این تعداد اندک وجود دارد که مخالفان تندروی دولت اینگونه واکنش نشان می دهند

تندروها نگران چه هستند؟

در این میان اما آن چه باید مورد توجه قرار بگیرد ، مساله نگرانی برخی از اصولگرایان تندرو درباره بازگشت به تحصیل دانشجویان معترض در برابر آمارهای به شدت اندک ارائه شده است. اگر چنان که آمارهای مسولان وزارت علوم و وزارت بهداشت حکایت دارد تعداد دانشجویان محروم مانده از تحصیل یا تعلیق و اخراج شده بعد از وقایع سال 1401 چنین اندک است پس چه جای نگرانی از بازگشت این تعداد اندک وجود دارد که مخالفان تندروی دولت اینگونه واکنش نشان می دهند.

در این میان باید توجه داشت که اکنون به دلیل واکنش و حساسیت جامعه و افکارعمومی به مساله اساتید اخراجی و دانشجویان محروم از تحصیل، وعده مسعود پزشکیان به عنوان رئیس دولت از همیشه مهم تر است. دانشگاه های کشور نیز که پس از سال 1401 دوران رکود و سختی را طی کردند اکنون بیش از همیشه انگیزه و امید نیاز دارند و همه این موارد نیازمند توجه ویژه دولت و گزارش های شفاف و دقیق در مورد دانشجویان دارای احکام انضباطی و اخراجی به تفکیک دانشگاه ها است. با یک  سازوکار بازگشت دقیق نیز ابهامات این موضوع تا حد زیادی می تواند برای جامعه و منتقدان مرتفع شود.