در روزنو بخوانید
خطرات تله بیاعتمادی در زندگی چیست؟
روزنو :روزنو – هدی کاشانیان: تله بیاعتمادی (یا تله بیاعتمادی/سوءاستفاده در روان‌شناسی طرح‌واره‌درمانی) یکی از مهم‌ترین و آسیب‌زننده‌ترین الگوهای ذهنی ناسالم در انسان‌هاست. این تله معمولاً از تجربه‌های تلخ و آسیب‌زا در کودکی شکل می‌گیرد و اگر درمان نشود، می‌تواند به‌شدت کیفیت زندگی فرد را کاهش دهد.
تله بیاعتمادی چیست؟
تله بیاعتمادی به شکلی از الگوی ذهنی اشاره دارد که فرد به‌طور عمیق معتقد است که دیگران قادر به جلب اعتماد او نیستند و احتمالاً او را فریب خواهند داد، آسیب خواهند رساند یا رها خواهند کرد. این تله اغلب به دلیل تجربیات منفی در دوران کودکی (مانند خیانت، ترک شدن یا سوءاستفاده عاطفی) شکل می‌گیرد. افراد گرفتار در این تله اغلب ویژگی‌های زیر را دارند:
1. ترس از خیانت یا فریب
این افراد به‌طور پیش‌فرض فکر می‌کنند که دیگران قصد دارند به آن‌ها آسیب بزنند یا از آن‌ها سوءاستفاده کنند.
2. مشکل در برقراری روابط نزدیک
به دلیل ترس از آسیب دیدن، این افراد تمایل دارند که از روابط عاطفی نزدیک خودداری کنند یا آن‌ها را محدود سازند.
3. نیاز به کنترل
برای کاهش اضطراب و حفظ احساس امنیت، افراد گرفتار در این تله ممکن است تلاش کنند تا روابط خود را تحت کنترل شدید خود قرار دهند.
4. پذیرش نشدن توسط دیگران
این افراد ممکن است احساس کنند که هیچ‌کس به‌طور کامل قادر نیست نیازهای عاطفی و اجتماعی آن‌ها را برآورده کند.
نشانه‌های فرد با تله بیاعتمادی
افراد مبتلا به تله بی اعتمادی شاید طیفی از افکار و احساسات منفی زیر رو تجربه کنند:
· ترس از رها شدن یا طرد شدن
· مشکل در اعتماد کردن به دیگران
· اضطراب در روابط
· احساس شرم یا گناه
· مشکل در مدیریت احساسات
· مشکل در ایجاد روابط نزدیک و صمیمی
· پرهیز از آسیب‌پذیری و صمیمیت
· اعتقاد این افراد بر این است که بقیه ذاتا خودخواه هستند و اگه بتوانید از دست آن‌ها خلاص بشوید یا نقطه ضعفی از آن‌ها پیدا کنید، آن وقت که خوشحال هستید.
· از آنجایی که از نظر این افراد همه به صورت بالقوه می‌توانند به آن‌ها آسیب برسانند و قابل اعتماد نیستند، بنابراین با کسی رابطه را ادامه می‌دهند که آن‌ها بدرفتاری می‌کنند.
· افرادی که تله بیاعتمادی دارند، با فردی وارد رابطه می‌شوند که اصلا برای آن‌ها مناسب نیستند و نشانه‌های نامناسب بودنشان را نمی‌بینند چون درگیر تله بیاعتمادی هستند. بنابراین این فرد به بیاعتمادی، دامن می‌زند.
· دید این افراد به رابطه این است که تسلیم طرف مقابل باشید.
· شاید رفتارهای خودبدبینی یا سادیسمی داشته باشند و زمانی که آسیب می‌بینند به دیگران حمله می‌کنند
ریشه‌های تحولی و علل شکل‌گیری تله بیاعتمادی
· بدرفتاری اعضای خانواده
کسانی که در کودکی از سوی یکی از اعضای خانواده، مورد بدرفتاری، تحقیر یا توهین قرار می‌گیرند، در بزرگسالی به تله بیاعتمادی دچار می‌شوند.
· ضرب و شتم یا کتک
والدینی که در واکنش به اشتباهات کودک خود از تنبیه بدنی استفاده می‌کنند یا کتک زدن را جایگزین برخورد مناسب با کودک می‌کنند، باعث ایجاد تله بیاعتمادی در بزرگسالی او خواهند شد.
· سوءاستفاده جنسی
برخی از افرادی که تله بیاعتمادی را درون خود دارند، کسانی هستند که در کودکی مورد سوءاستفاده جنسی قرار گرفته‌اند. با رخ دادن این اتفاق در کودکی، احساس بیاعتمادی نسبت به اطرافیان نیز در فرد بسیار قوی‌تر می‌شود.
· تذکر دائمی والدین برای اعتماد نکردن به دیگران
بسیاری از والدین به صورت دائمی و مستمر به کودکان خود گوش‌زد می‌کنند که نباید به دیگران اعتماد کرد و اگر به مردم اعتماد کنید، آن‌ها به شما آسیب می‌‌رسانند.
· کشمکش و دعوا در محیط خانه
کودکانی که در محیط خانواده و زندگی آن‌ها کشمکش و دعوا رخ می‌دهد و در واقع محیط خانه آن‌ها شبیه به میدان جنگ است، بیش از دیگران به تله بیاعتمادی مبتلا می‌شوند.
راه‌های درمان تله بیاعتمادی
· مراجعه به درمانگری متخصص برای تغییر نگرش و تله بیاعتمادی
· یافتن دوستی قابل اعتماد
· خاطرات مرتبط با بدرفتاری که تجربه کرده‌اید را یادآوری و با جزئیات کامل به درمانگر خود بگویید.
· با تصویرسازی ذهنی خشم خود را بر سر فردی که از شما سوءاستفاده کرده است خالی و احساس سبکی کنید. برای تخلیه خشم می‌توانید بر بالش مشت بکوبید.
· از افرادی که با شما بدرفتاری کرده‌اند عذرخواهی نکنید و آگاه باشید شما نه مقصر هستید و نه شایسته تحقیر و بدرفتاری
· در فرایند تغییر و درمان این تله ذهنی به تدریج ارتباط خود را با افراد آزارگر و سوءاستفاده‌گر قطع کنید.
· در صورت امکان برای فردی که از شما سوءاستفاده کرده است پیامد‌ها و اثر منفی رفتارش بر زندگی کنونی خود را بازگو کنید یا برای او در این زمینه نامه بنویسید.
· با فردی قابل اعتماد و صادق وارد روابط عاطفی شوید.
· از بدرفتاری با نزدیکان خود بپرهیزید.
تله بیاعتمادی در کودکان
کودکان دارای تله بیاعتمادی و سو استفاده این نگرانی را دارند که دیگران با آن‌ها بدرفتاری کرده و مورد آزار و اذیت قرار بگیرند. این کودکان ممکن است گوشه گیر و مضطرب باشند و به همین دلیل ارتباطات دوستانه کم و غیرصمیمی را برقرار کنند. از طرف دیگر، کودکان با تله بی اعتمادی و بدرفتاری ممکن است به صورت فیزیکی یا کلامی نسبت به دیگران پرخاشگرایی داشته باشند. کودکان در چنین شرایطی علاوه بر مشکل بی اعتمادی ممکن است درگیر اختلالات اضطرابی یا افسردگی شوند.
نقش مشاور در درمان تله بیاعتمادی
افرادی که دچار تله بیاعتمادی هستند معمولاً در دوران کودکی خود مورد سوء رفتار جسمی و جنسی قرار گرفته‌اند. یکی از نیازهای مهم این افراد یعنی نیاز به امنیت و ثبات به طور جدی مورد آسیب قرار گرفته و ارضا نشده است. به همین دلیل ارتباط گرفتن با یک مشاور متخصص و متعهد می‌تواند در بازیابی حس اعتماد و اطمینان در این افراد بسیار موثر و کمک‌کننده باشد. مشاور با تحیل و تفسیر خاطرات آسیب‌زای کودکی به این افراد کمک می‌کند تا بتوانند بر تله بیاعتمادی غلبه کنند و الگوهای رفتاری جدیدی را در زندگی امتحان کنند.
نتیجه‌گیری
نتیجه‌گیری در مورد درمان تله بیاعتمادی به این بستگی دارد که فرد چه میزان از این تله روانی رنج می‌برد و چگونه با آن مواجه می‌شود. در بسیاری از موارد، تله بیاعتمادی قابل درمان است، اما این درمان به زمان، تلاش و پیگیری مداوم نیاز دارد. با استفاده از تکنیک‌های روان‌درمانی، مانند شناخت درمانی، طرحواره درمانی و سایر روش‌های مبتنی بر ذهن‌آگاهی، فرد می‌تواند باورهای منفی خود را شناسایی کرده، آن‌ها را چالش کند و به‌طور تدریجی جایگزین‌های سالم‌تری برای اعتماد به خود و دیگران ایجاد کند.
البته درمان کامل ممکن است برای همه افراد میسر نباشد اما عده زیادی از افراد بهبود قابل‌توجهی در روابط و احساسات خود مشاهده می‌کنند، اما همیشه نیاز به توجه و مراقبت‌های منظم برای حفظ این تغییرات خواهد بود. در نهایت، غلبه بر تله بیاعتمادی نیازمند تغییرات عمیق در الگوهای فکری و رفتاری فرد است که بتواند به روابط سالم‌تر و زندگی آرام‌تر منتهی شود.
