جوانانی که نه مشغول تحصیل هستند و نه شغلی دارند!
روزنو :طبق آمار اعلام شده در سال‌های اخیر، نرخ بیکاری کشور به طور مداوم در حال کاهش است. این موضوع می‌تواند خبری خوش برای اقتصاد و بازار کار ایران تلقی شود، اما وقتی متوجه می‌شویم که کاهش نرخ بیکاری، نه به دلیل افزایش تعداد مشاغل، بلکه به دلیل کاهش جمعیت فعال کشور است، این موضوع نگران‌کننده می‌شود.
جمعیت فعال در هر کشور متشکل از مجموع تعداد شاغلان و تعداد جویندگان کار است. به این معنا، اگر فردی نه شاغل باشد و نه به دنبال شغل، اساسا در آمارگیری مرکز آمار به حساب نمی‌آید. در سال‌های پس از همه‌گیری کرونا، نرخ مشارکت یا همان درصد جمعیت فعال در کشور به شدت کاهش یافت و پس از اینکه سایه این بیماری هم از کشور رفع شد، باز بازار کار نتوانست به نرخ بالای ۴۴ درصدی مشارکت اقتصادی در سال ۹۸ بازگردد.
به گزارش روز نو این موضوع وقتی ابعاد نگران‌کننده‌تری می‌یابد که بدانیم بسیاری از افرادی که نه شغل دارند و نه در جست‌وجوی شغل هستند، در دسته جوانان هستند.
در همین زمینه «سیمین کاظمی» پژوهشگر مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی موثر بر سلامت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، درباره سخنان اخیر معاون وزیر کار مبنی بر اینکه «یک‌چهارم جوانان کشور نه کار می‌کنند و نه درس می‌خوانند و از هر دو دختر ایرانی، یک نفر نه تحصیل می‌کند و نه شغل دارد»، به ایلنا گفت: آمار نیت (NEET) یعنی جوانانی که نه شغلی دارند و نه مشغول تحصیل یا آموزش هستند، در سطح بین‌المللی قابل دسترسی است. آمار بانک جهانی نشان می‌دهد، در سال ۲۰۲۲، این رقم برای دختران در ایران حدود ۳۷.۸درصد بوده که بیشتر از یک‌سوم دختران را دربرمی‌گیرد. در مورد پسران، این رقم ۱۷.۲درصد است.
وضعیت NEET یعنی زندگی عاطل و باطل جوانان محصول بحران اقتصادی، تغییرات اجتماعی و نابرابری جنسیتی است که به نظر می‌رسد همه این عوامل دست به دست هم داده‌اند تا ما با چنین مشکلی مواجه شویم
وی افزود: اگر بخواهیم مقایسه‌ای بین‌المللی انجام دهیم، درصد دختران در وضعیت NEET در کشور‌هایی که با مشکلات اقتصادی بیشتری مواجه هستند، به ویژه کشور‌های توسعه‌نیافته و کشور‌هایی که نابرابری جنسیتی در آنها حاکم است، بیشتر است.
شکاف جنسیتی موجود در اشتغال ایران
کاظمی تصریح کرد: در خصوص عواملی که موجب افزایش دختران با وضعیت NEET شده، علاوه بر وضعیت نامطلوب اقتصادی می‌توان به نقش دولت، جامعه و خانواده اشاره کرد. در این میان سیاست‌های دولت نقش مهمی دارد.
این جامعه‌شناس با بیان اینکه در ایران شکاف جنسیتی در اشتغال فقط مربوط به گروه سنی ۱۵ تا ۲۵ سال نیست، گفت: این شکاف برای همه زنان در سن کار وجود دارد. درواقع شکاف جنسیتی در اشتغال یک مشکل عمومی است که تمام زنان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
کاظمی گفت: متأسفانه تاکنون اقدامی برای کاهش این شکاف و پرداختن به مشکل اشتغال زنان انجام نشده است. به نظر می‌رسد دولت ایران اشتغال را بیشتر یک امر مردانه و حق مردان می‌داند و ظاهرا براساس دیدگاه سنتی معتقد است که مرد نان‌آور خانواده است و مخارج زن باید توسط پدر یا شوهرش تأمین شود. به همین دلیل، ضرورت کار زنان به رسمیت شناخته نمی‌شود و این مسأله به عنوان یک مشکل شناسایی نمی‌شود.
وی با اشاره به اینکه در جامعه نیز اشتغال زنان چندان ضروری در نظر گرفته نمی‌شود، اظهار داشت: کارفرمایان در بازار کار ایران به توانایی و مهارت‌های زنان، به ویژه زنان جوان، اعتماد کمی دارند.
دستمزد زنان با توانایی آنها تناسب ندارد
کاظمی تصریح کرد: حتی وقتی زنان استخدام می‌شوند، معمولاً در کار‌هایی با حقوق پایین است که دستمزدشان با میزان کار و توانایی آنها تناسبی ندارد. این وضعیت باعث می‌شود که زنان از بازار کار دلسرد و ناامید شوند و اساساً از جست‌وجوی کار دست بکشند.
او ادامه داد: در نتیجه، وقتی آمار بیکاری اعلام می‌شود، ممکن است گفته شود که نرخ بیکاری کاهش یافته، در حالی‌که واقعاً بیکاری کاهش نیافته و زنان از یافتن و جست‌وجوی شغل ناامید شده‌اند.
این پژوهشگر حوزه زنان تصریح کرد: وقتی عموم زنان و به‌خصوص تحصیل‌کرده‌ها با مشکل بیکاری مواجهند و امیدی به یافتن شغل ندارند، همین امر ممکن است انگیزه دختران نوجوان و جوان برای تحصیل و جست‌وجوی کار را از بین ببرد یا خانواده‌های آنها تحصیل و جست‌وجوی کار دختران را بی‌فایده و بی‌آینده بدانند.
درصد دختران در وضعیت NEET در کشور‌هایی که با مشکلات اقتصادی بیشتری مواجه هستند، به ویژه کشور‌های توسعه‌نیافته و کشور‌هایی که نابرابری جنسیتی در آنها حاکم است، بیشتر است
وی گفت: اگر بخواهیم به نقش خانواده بپردازیم، زنان جوان، به ویژه این گروه سنی، به دو دسته تقسیم می‌شوند؛ دسته اول، جوانانی که در سطوح اقتصادی و اجتماعی پایینی قرار دارند و در استان‌های محروم و خانواده‌های کم‌برخوردار زندگی می‌کنند. این گروه اساساً امکان آموزش و اشتغال ندارند. این جامعه‌شناس عنوان داشت: گروه دیگری با وضعیت NEET نیز وجود دارند که در استان‌ها و شهر‌های توسعه‌یافته‌تر زندگی می‌کنند. طبقه اجتماعی آنها لزوماً فرودست نیست و ممکن است در طبقه متوسط یا بالای جامعه قرار داشته باشند. یکی از دلایل این وضعیت، حمایت خانواده از این جوانان است.
به گفته وی بسیاری از جوانان NEET در خانواده‌هایی پرورش می‌یابند که حتی تا سنین میانسالی هم به حمایت بی‌قید و شرط از فرزند مشغولند.
پدیده شیرخوارسازی فرزندان ایرانی
این پژوهشگر اجتماعی اظهار داشت: در نتیجه فرزندان که باید در نوجوانی و جوانی به تحصیل یا کار بپردازند و مهارتی یاد بگیرند، با توجه به برخوردار بودن از منابع و حمایت خانواده به وضعیت NEET دچار می‌شوند.
وی خاطرنشان کرد: این نوع حمایت را می‌توان به اصطلاح «شیرخوارسازی» فرزندان نامید، به این معنا که فردی که حتی ۱۸ سالش تمام شده هنوز توسط خانواده مانند یک طفل شیرخوار نیازمند مراقبت و حمایت شناخته می‌شود. این افراد هیچ ضرورتی برای کار یا تحصیل نمی‌بینند و ممکن است این وضعیت تا سنین میانسالی هم ادامه یابد.
کاظمی خاطرنشان کرد: دختران NEET که به ویژه در شهر‌های کوچک با امکانات کمتر زندگی می‌کنند، مجبورند منتظر فرصتی برای ازدواج در خانه بمانند. در مقابل، برخی دیگر که امکانات بیشتری دارند، در فضای مجازی مشغولند و به مسائل جسمانی و زیبایی و مراقبت از بدن و ورزش می‌پردازند.
او تصریح کرد: برخی از جوانان نیت هم درآمد‌های غیرمعمولی دارند و زندگی‌شان به نوعی در حال گذر است. جوانان NEET شامل کسانی نمی‌شوند که در حال تحصیل هستند یا به هر نوع کار مزدی مشغولند بلکه شامل افرادی هستند که اکنون بیکار هستند و جویای کار هم نیستند.
وی تاکید داشت: در تحلیل نهایی وضعیت NEET یعنی زندگی عاطل و باطل جوانان محصول بحران اقتصادی، تغییرات اجتماعی و نابرابری جنسیتی است که به نظر می‌رسد همه این عوامل دست به دست هم داده‌اند تا ما با چنین مشکلی مواجه شویم.
کاظمی گفت: این وضعیت قطعاً تبعات اجتماعی خواهد داشت و به ویژه در میان کسانی که در گروه‌های سنی پایین‌تر قرار دارند، نارضایتی به وجود خواهد آمد.
او افزود: این زندگی برای خود شخص نیز تبعاتی خواهد داشت و از لحاظ سلامت روانی و اجتماعی به خطر خواهد افتاد. مشکلاتی مانند افسردگی، اضطراب و خودکشی در بین این جمعیت ممکن است اتفاق بیفتد.
